What it takes to make change | Jacqueline Novogratz

Çeviri: Caner Akbaba Gözden geçirme: Cihan Ekmekçi

A few years ago, I found myself in Kigali, Rwanda

Birkaç yıl önce, kendimi Kigali, Ruanda'da

presenting a plan to bring off-grid solar electricity

düşük gelirli 10 milyon Doğu Afrikalı'ya şebekeden bağımsız

to 10 million low-income East Africans.

bir güneş enerjisi getirmek için plan sunarken buldum.

As I waited to speak to the president and his ministers,

Devlet başkanı ve bakanlarla konuşmayı beklerken

I thought about how I'd arrived in that same place 30 years before.

30 yıl önce aynı yere nasıl gelebildiğim hakkında düşündüm.

A 25-year-old who left her career in banking

Küçük bir grup Ruandalı kadınla

to cofound the nation's first microfinance bank

ülkenin ilk mikrofinans bankasını kurmak için

with a small group of Rwandan women.

25 yaşlarında bankacılık kariyerini bırakan bir kızdım.

And that happened just a few months after women had gained the right

Ve bu yalnızca birkaç ayda oldu, sonra kadınlar kocalarının imzası olmadan

to open a bank account without their husband's signature.

banka hesabı açma hakkı kazandılar.

Just before I got on stage,

Sahneye çıkmadan hemen önce

a young woman approached me.

genç bir kadın bana yaklaştı.

"Ms. Novogratz," she said,

"Bayan Novogratz,

"I think you knew my auntie."

Sanırım teyzemi tanıyorsunuz." dedi.

"Really?

"Gerçekten mi?

What was her name?"

Adı neydi?"

She said, "Felicula."

"Felicula" dedi.

I could feel tears well.

Gözyaşlarını iyi hissedebiliyordum.

One of the first women parliamentarians in the country,

Ülkedeki ilk kadın milletvekillerinden biriydi.

Felicula was a cofounder,

Felicula kurucu ortaktı,

but soon after we'd established the bank,

kısa süre sonra bankayı kurmuş olacaktık

Felicula was killed in a mysterious hit-and-run accident.

ama Felicula gizemli bir vur kaç kazasında öldürüldü.

Some associated her death to a policy she had sponsored

Bazıları onun ölümünü, bir adamın kızı istenirken

to abolish bride price,

başlık parasını kaldırmak için

or the practice of paying a man for the hand of his daughter in marriage.

bir politikaya sponsor olmasıyla ilişkilendirdi.

I was devastated by her death.

Onun ölümüyle harap oldum.

And then a few years after that,

Ve bundan birkaç yıl sonra

after I'd left the country,

ülkeye döndüm,

Rwanda exploded in genocide.

Ruanda, soykırım ile altüst oldu.

And I have to admit there were times

Ve itiraf etmeliyim ki

when I thought about all the work so many had done,

Yapılmış onca şeyi düşündükten sonra,

and I wondered what it had amounted to.

bedelinin ne olduğunu merak ettim.

I turned back to the woman.

Tekrar kadına döndüm.

"I'm sorry, would you tell me who you are again?"

"Pardon, kim olduğunuzu tekrar söyleyebilir misiniz?"

She said, "Yes, my name is Monique,

"Evet, benim adım Monique

and I'm the deputy governor of Rwanda's National Bank."

ve Ruanda Ulusal Bankası'nın müdürüyüm." dedi.

If you had told me when we were just getting started

Daha yeni başlarken bana tek bir nesil içinde genç bir kadının

that within a single generation,

ülkesinin finans sektörüne

a young woman will go on to help lead her nation's financial sector,

yardım edip öncü olacağını söyleseydiniz

I'm not sure I would have believed you.

size inanır mıydım emin değilim.

And I understood that I was back in that same place

Ve anladım ki Felicula'nın başladığı ama hayatı süresince bitiremediği işe

to continue work Felicula had started but could not complete in her lifetime.

devam etmek için aynı yere geldim.

And that it was to me to recommit

Ve kendi hayatım süresince bitiremeyebleceğim

to dreams so big I might not complete them in mine.

büyük hayallere kendimi adadım.

That night I decided to write a letter to the next generation

O gece gelecek nesle bir mektup yazmaya karar verdim

because so many have passed on their wisdom and knowledge to me,

çünkü çoğu insan bilgi ve bilgeliklerini bana aktardı

because I feel a growing sense of urgency

çünkü bitirmek için geldiğim işi bitiremeyeceğimi,

that I might not finish the work I came to do,

büyüyen bir aciliyetin duygusu hissettim.

and because I want to pass that forward

Bu dünyada değişim yaratmak isteyen herkese

to everyone who wants to create change in this world

sadece onların yapabileceği şekilde

in ways that only they can do.

bunu aktarmak istiyorum.

That generation is in the streets.

Bu nesil sokaklarda.

They are crying urgently for wholesale change

Irksal adaletsizliğe

against racial injustice,

dinsel ve ırksal işkenceye,

religious and ethnic persecution,

yıkıcı iklim değişikliği

catastrophic climate change

ve bizi hayatımızda hiç olmadığı kadar bölen

and the cruel inequality that has left us more divided

ve bölünmüş bırakan zalim eşitsizliğe karşı

and divisive than ever in my lifetime.

büyük çapta bir değişim için tepki gösteriyorlardı.

But what would I say to them?

Fakat onlara ne söyleyecektim?

I'm a builder, so I started by focusing on technical fixes,

Ben mimarım, bu yüzden önce teknik düzeltmeler üzerine odaklandım

but our problems are too interdependent,

fakat bizim problemlerimiz birbirine bağlı

too entangled.

ve çok karışıktı.

We need more than a system shift.

Bir sistem değişiminden fazlası gerekiyor.

We need a mind shift.

Zihin yapımızı değiştirmek gerekiyor.

Plato wrote that a country cultivates what it honors.

Platon "Bir ülkeyi onurlandıran şey orada yetişir" demişti.

For too long, we have defined success based on money, power and fame.

Çok uzun süredir, paraya, güce ve üne bağlı başarıyı tanımlıyorduk.

Now we have to start the hard, long work of moral revolution.

Şimdi ahlaki devrimin zorlu ve uzun çalışmasına başlamalıyız.

By that I mean putting our shared humanity

Bununla, ortak insanlığımızı

and the sustainability of the earth at the center of our systems,

ve dünyanın sürdürülebilirliğini sistemlerimizin merkezine koymayı

and prioritizing the collective we,

kolektif bizleri önceliklendirmeyi kastediyorum;

not the individual I.

bireyi değil.

What if each of us gave more to the world than we took from it?

Ya her birimiz dünyaya ondan aldığımızdan daha fazlasını verseydik?

Everything would change.

Her şey değişirdi.

Now cynics might say that sounds too idealistic,

Şimdi eleştirenler bunun çok idealist bir düşünce olduğunu savunabilir

but cynics don't create the future.

fakat geleceği onlar yaratmıyor.

And though I've learned the folly of unbridled optimism,

Ve kontrolsüz iyimserliğin aptallığını öğrenmiş olsam da

I stand with those who hold to hard-edged hope.

zorlu bir ümide sahip olanların yanında duruyorum.

I know that change is possible.

Değişimin mümkün olduğunu biliyorum.

The entrepreneurs and change agents with whom my team and I have worked

Ekibim, birlikte çalıştığımız girişimciler ve değişim temsilcileri

have impacted more than 300 million low-income people,

300 milyondan fazla düşük gelirli insanı etkiledi

and sometimes reshaped entire sectors to include the poor.

ve bazen yoksulları da içerecek tüm sektörler yeniden şekillendirildi.

But you can't really talk about moral revolution

Ancak, pratikliği ve anlamı temel almadan

without grounding it in practicality and meaning,

ahlaki devrim hakkında gerçekten konuşamazsınız

and that requires an entirely new set of operating principles.

ve bu tamamen yeni bir çalışma ilkeleri seti gerektirir.

Let me share just three.

Yalnızca 3'ünü paylaşayım.

The first is moral imagination.

Birincisi ahlaki hayal gücü.

Too often we use the lens only of our own imagination,

Biz çoğu zaman yalnızca kendi penceremizden bakarız,

even when designing solutions

bizden tamamen farklı yaşayan insanlar için

for people whose lives are completely different from our own.

çözümler tasarlarken bile.

Moral imagination starts by seeing others as equal to ourselves,

Ahlaki hayal gücü başkalarını kendimize eşit görerek başlar;

neither above nor below us,

ne bizden üstü ne de bizden altı

neither idealizing nor victimizing.

ne idealleştirme ne de mağdur etme.

It requires immersing in the lives of others,

Başkalarının hayatına dalmayı,

understanding the structures that get in their way

yollarına çıkan yapıları anlamayı

ve kendilerini nerede tutabilecekleri konusunda dürüst olmayı gerektirir.

and being honest about where they might be holding themselves back.

That requires deep listening from a place of inquiry,

Bu sorgulama yerinde dikkatli dinlemeyi gerektirir,

not certainty.

emin olmayı değil.

Several years ago I sat with a group of women weavers

Birkaç yıl önce Pakistan'ın kırsal bir köyünde

outside in a rural village in Pakistan.

bir grup dokumacı kadınla oturdum.

The day was hot ...

Sıcak bir gündü...

over 120 degrees in the shade.

gölge 48 derecenin üzerindeydi.

I wanted to tell the women about a company my organization had invested in

Kadınlara, Hindistan ve Doğu Afrika'da milyonlarca insana güneş ışığı getiren

that was bringing solar light to millions of people across India and East Africa,

kuruluşumun yatırım yaptığı bir şirketten bahsetmek istedim.

and I had seen the transformative power of that light

Bu ışığın insanlara birçoğumuzun hafife aldığı şeyleri

to allow people to do things so many of us just take for granted.

yapmasına izin veren dönüştürücü gücünü görmüştüm.

"We have this light" I said,

"Bu ışığa sahibiz" dedim,

"costs about seven dollars.

"maliyeti yaklaşık yedi dolar.

People say it's amazing.

İnsanlar harika diyor.

If we could convince the company to bring those products to Pakistan,

Eğer şirketi Pakistan'a bu ürünleri getirmesi için ikna edebilirsek

would you all be interested?"

hepiniz ilgilenir misiniz?"

The women stared,

Kadın dik dik baktı

and then a big woman whose hands knew hard work looked at me,

ve sonra elleri sıkı çalışmayı bilen bir kadın bana baktı,

wiped the sweat off her face and said,

yüzündeki teri sildi ve dedi ki

"We don't want a light.

"Biz ışık istemiyoruz.

We're hot.

Biz sıcaktan yanıyoruz.

Bring us a fan."

Bize vantilatör getir."

"Fan," I said.

"Vantilatör mü?'' dedim,

"We don't have a fan.

"Vantilatörümüz yok.

We have a light.

Işığımız var.

But if you had this light, your kids can study at night,

Ama eğer ışık olsa çocuklarınız gece ders çalışabilirdi,

you can work more -- "

siz daha çok çalış--

She cut me off.

Kadın sözümü kesti

"We work enough. We're hot.

"Biz yeterince çalışıyoruz. Yanıyoruz.

Bring us a fan."

Bize vantilatör getir."

That straight-talking conversation deepened my moral imagination.

Bu açık sözlü konuşma ahlaki hayal gücümü derinleştirdi.

And I remember lying --

Ve yalan söylediğimi hatırlıyorum,

sweltering in my bed in my tiny guest house that night,

küçük misafir evimdeki yatağımda bunaldığım gece

so grateful for the clickety-clack of the fan overhead.

fanın tepesindeki tıkırtılara çok minnettarım.

And I thought, "Of course.

Ve aklıma geldi "Tabii ki.

Electricity.

Elektrik.

A fan.

Bir vantilatör.

Dignity."

İtibar."

And when I now visit our companies

Ve şimdi ışık ve elektirik ile

who've reached over 100 million people with light and electricity

100 milyon insanı geçen şirketimde,

and it's a really hot place,

o sıcak yerde

and if there's a rooftop system,

bir çatı sistemi

there is also a fan.

ve bir fan var.

But moral imagination is also needed to rebuild and heal our countries.

Fakat doğru hayal gücü de ülkeleri yeniden inşa etmek ve düzeltmek için gerekli.

My nation is roiling as it finally confronts

Milletim görmek istemediği bir şeyle

what it's not wanted to see.

yüzleştirilmeye sürükleniyor.

It would be impossible to deny the legacy of American slavery

Eğer hepimiz siyahilerin hayatlarının gerçekten içinde olursak

if all of us truly immersed in the lives of Black people.

Amerikan köleliğinin mirasını inkar etmeleri imkansız olur.

Every nation begins the process of healing

Her ulus iyileştirme sürecine

when its people begin to see each other

vatandaşların birbirini fark ettiğini gördüğünde

and to understand that it is in that work that are planted the seeds

ve bu işin ektiği tohumların

of our individual and collective transformation.

bizim bireysel ve toplumsal değişimlerimiz olduğunu görünce başlar.

Now that requires acknowledging the light and shadow,

Bu, insanoğlunun içindeki ışığı ve gölgeyi,

the good and evil that exist in every human being.

iyiyi ve kötüyü bilmeyi gerektirir.

In our world we have to learn to partner with those

Dünyalarımızda onları düşmanımız görsek de

even whom we consider our adversaries.

onlarla bir olmayı öğrenmemiz gerekiyor.

This leads to the second principle:

Bu da bizi ikinci ilkeye,

holding opposing values in tension.

''gerilimlerde ters düşünceler tutmaya'' götürüyor.

Too many of our leaders today stand on one corner or the other,

Liderlerimizin birçoğu bir köşede veya öbür köşede duruyor,

shouting.

bağırıyorlar.

Moral leaders reject the wall of either-or.

Ahlak liderleri o ya da bu duvarını reddediyorlar.

They're willing to acknowledge a truth or even a partial truth

Diğer tarafın inandığı şeylerin doğruluğunu veya kısmen doğruluğunu

in what the other side believes.

kabul etmek istiyorlar.

And they gain trust by making principled decisions

Ve ahlaki kararlar vererek güvenlerini kazandıkları kişiler,

in service of other people,

hizmet ettikleri diğer insanlar

not themselves.

kendileri değil.

To succeed in my work has required holding the tension

Benim işimde başarılı olmak, refah ve yenilikleri kolaylaştırmak için

between the power of markets to enable innovation and prosperity

piyasalar arasındaki gerginliği tutmayı,

and their peril to allow for exclusion

ayrılmalarındaki riske izin vermeyi

and sometimes exploitation.

ve bazen suistimali gerektirir.

Those who see the sole purpose of business as profit

Ne bu işin sadece kar tarafını görenler

are not comfortable with that tension,

ne de bu işte o kadar da güveni olmayanlar

nor are those who have no trust in business at all.

bu gerginlik için uygun kişiler değiller.

But standing on either side negates the creative, generative potential

Fakat her iki tarafta da durmak, yaratıcılığı ve şirketlerce kandırılmadan

of learning to use markets without being seduced by them.

piyasaları öğrenmenin üretken potansiyelini çürütür.

Take chocolate.

Çikolata örneğini ele alın.

Bu, 100 milyardan sadece ufak bir kesim olan

It's a hundred-billion-dollar industry

dependent on the labor of about five million smallholder farming families

küçük çiftlik sahibi ailelerin emeklerine bağlı

who receive only a tiny fraction of that 100 billion.

100 milyar dolarlık bir endüstri.

In fact, 90 percent of them make under two dollars a day.

Gerçek şu ki, bu insanların %90'ı günde 2 doların altında kazanmaktadır.

But there's a generation of new entrepreneurs

Fakat artık bunları değiştirmeye çalışan

that is trying to change that.

yeni bir nesil var.

They start by understanding the production costs of the farmers.

Bu işe çiftçilerin üretim giderlerini anlayarak başladılar.

They agree to a price that allows the farmers to actually earn income

Çiftçilerin hayatlarını geçindirmek için yeterli olabilecek miktarlarda

in a way that will sustain their lives.

bir para kazanmalarını onaylıyorlar.

Sometimes including revenue-share and ownership models,

Bazen, hasılat payı ve sahip olma modellerini de içeren

building a community of trust.

bir güven topluluğu oluşturuyorlar.

Now are these companies as profitable

Peki bu şirketler

sadece hissedar değerine odaklanan şirketler kadar kâr ediyorlar mı?

as those that focus solely on shareholder value?

Possibly not in the short term.

Kısacası pek de mümkün değil.

But these entrepreneurs are focused on solving problems.

Fakat bu girişimciler sorunları çözmeye odaklandılar.

They're tired of easy slogans like "doing well by doing good."

"İyilik yap, iyilik bul" gibi basit sloganlardan sıkıldılar.

They know they have to be financially sustainable,

Ekonomik olarak güçlü olmaları gerektiklerini biliyorlar

and they are insisting on including the poor and the vulnerable

ve başarının tanımına yoksul ve zayıfı koymak için

in their definition of success.

ısrarcı bir haldeler.

And that brings me to the third principle:

Ve bu da beni üçüncü ilkeye getirdi:

accompaniment.

İttihat.

It's actually a Jesuit term that means to walk alongside:

Aslında bu, bir olmak anlamına gelen dini bir terim.

I'll hold a mirror to you, help you see your potential,

Sana, potansiyelini belki gördüğünden de çok gösterecek

maybe more than you see it yourself.

bir ayna tutacağım.

I'll take on your problem but I can't solve it for you --

Sorununa yardım ederim ama senin için onu çözemem

that you have to learn to do.

çünkü bu senin öğrenmen gereken bir şey.

For example, in Harlem there's an organization

Mesela, Harlem'de bir organizasyonda

called City Health Works

City Health Works denilen yer

that hires local residents

yerli halkı işe alır,

bunlar sağlık sektöründe deneyimsizler

with no previous health care experience,

trains them to work with other residents

ve onları başka yerlerde çalışmaları için eğitirler,

so that they can better control chronic diseases like gout,

böylece kronik hastalıklar olan gut, hipertansiyon ve diyabeti

hypertension, diabetes.

kontrol edebilirler.

I had the great pleasure of meeting Destini Belton,

Destini Belton ile tanışmaktan büyük bir şeref duyuyorum.

one of the health workers,

O, bana bu işi anlatan

who explained her job to me.

sağlık çalışanlarından biri.

She said that she checks in on clients,

Bana hastaları muayene ettiğini,

checks their vital signs,

hayati belirtilerine baktığı,

takes them grocery shopping,

alışverişe götürdüğünü,

goes on long walks,

uzun yürüyüşlere çıkarttığını,

has conversations.

onlarla sohbet ettiğini söylerdi.

She told me, "I let them know somebody has their back."

Bana "arkalarında birileri olduğunu bilsinler istiyorum" dedi.

And the results have been astounding.

Ve sonuçlar hayret vericiydi.

Patients are healthier, hospitals less burdened.

Hastalar daha sağlıklı, Hastaneler daha az yoğundu.

As for Destini,

Destini'ye gelirsek,

she tells me her family and she are healthier.

ailesi ve kendisi daha sağlıklı olmuş.

"And," she adds, "I love that I get to contribute to my community."

Ve "toplumumla iletişim kurmayı seviyorum" diye de ekledi.

All of us yearn to be seen,

Hepimizin hasretini çektiği şey,

to count.

saymak.

The work of change,

Değişim için çalışmak,

of moral revolution,

ahlaki değişim için çalışmak,

is hard.

zor.

But we don't change in the easy times.

Fakat kolay zamanlarda değişmeyiz.

We change in the difficult times.

Zor zamanlarda değişir insan.

In fact, I've come to see discomfort as a proxy for progress.

Gerçek şu ki, gelişimin temsilcisi olarak rahatsızlığı görmek için geldim.

But there's one more thing.

Fakat bir şey daha var.

There's something I wish I'd known when I was just starting out

Yıllar önce bu işe başlarken keşke bilseydim dediğim

so many years ago.

bir şey var.

No matter how hard it gets,

Ne kadar zor olursa olsun,

there's always beauty to be found.

bulunacak güzellik her zaman var.

Uzun zaman öncesinde nasıl göründüğünü hatırlıyorum.

I remember now what seems a long time ago,

spending an entire day talking to woman after woman

Mathare Vadisi'ndeki gecekonduda, Nairobi, Kenya'da

in the Mathare Valley slum in Nairobi, Kenya.

bütün günü bir kadından sonra başka bir kadınla konuşmaya harcadım.

I listened to their stories of struggle and survival

Çaba ve hayatta kalmakla ilgili hikayelerini dinledim.

as they talked about losing children,

Çocuklarını kaybetmekten bahsettiler,

of fighting violence and hunger,

şiddet ve açlıkla mücadele etmekten.

sometimes feeling like they wouldn't even survive.

Bazen hayatta bile kalamayacaklarını hissetmişler.

And right before I left,

Ve oradan ayrılmadan hemen önce,

a huge rainstorm poured down.

büyük bir sağanak başladı.

And I was sitting in my little car as the wheels stuck in the mud

O sırada küçük arabamın tekerlekleri çamura saplanmış haldeyken

thinking, "I'm never getting out of here,"

buradan asla çıkamayacağımı düşündüm.

when suddenly there was a tap on my window --

Daha sonrasında birisi camıma vuruyordu,

a woman who was beckoning me to follow her,

bir kadın eliyle bana beni takip et diyordu,

and I did.

ben de ettim.

Jumped out through the rainstorm,

O sağanakta arabadan çıktım,

we went down this little muddy path,

oradaki küçük, çamurlu yoldan aşağıya indik,

through a rickety metal door,

sağlam olmayan metal bir kapıdan,

inside a shack

bir gecekonduya girdik.

where a group of women were dancing with abandon.

İçeride bir grup kadın özgürce dans ediyordu.

I jumped in and found myself lost in the rhythm and the color and the smiles

İçeriye daldım ve kendimi ritim, renk ve gülümsemelerin içinde kaybolmuş buldum

and suddenly I realized:

ve birdenbire şunu fark ettim:

this is what we do as human beings.

Bu, insanoğlu olarak yaptığımız bir şeydi.

When we're broken,

Üzgünken,

when we feel that we are failing or are in despair,

başarısız olduğumuzu düşünürken ya da çaresizlik içindeyken

we dance.

dans ederiz.

We sing.

Şarkı söyleriz.

We pray.

Dua ederiz.

Beauty resides too in showing up,

Güzellik, ortaya çıkarmakta,

in paying attention,

dikkatini vermekte,

in being kind when we feel like being anything but kind.

kibar olmakta, sadece kibar olduğumuzu hissettiğimiz anlarda saklı.

Look at the explosion of art and music and poetry

Hayatımızın bunalımlı geçen şu günlerinde

in this moment of our collective crisis.

müzik, şiir ve sanattaki artışa bakın.

It is in the darkest times

En derinlerimizdeki güzelliği bulma şansı

that we have the chance to find our deepest beauty.

bu karanlık zamanlarda ortaya çıkar.

So let this be our moment

O yüzden bu zamanlar

to move forward

ilerlemek için

with the fierce urgency of a new generation

yeni jenerasyonun verdiği büyük önemle

fortified with our most profound and collective wisdom.

bilgeliğimiz ve toplumsal ilmimizle bizim zamanlarımız olsun.

And ask yourself:

Ve kendinize şunları sorun:

what can you do with the rest of today

Günün geri kalanında

and the rest of your life

ve hayatınızın geri kalanında

to give back more to the world than you take?

dünyanın verdiğinden daha fazla ne verebilirsiniz?

Thank you.

Teşekkürler.