What it takes to crush a pandemic | Johanna Benesty

Translator: Hiwa Foundation II Reviewer: Hiwa Foundation

My son was born in January 2020,

کوڕەکەم لە کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ لەدایک بوو،

shortly before the lockdown in Paris.

ماوەیەکی کەم دوای قەدەغەی هاتوچۆی پاریس.

He was never scared of people wearing masks,

هەرگیز نەترساوە لەو کەسانەی ماسکیان کردووە

because that's all he knows.

چونکە بەس ئەوەی زانیوە.

My three-year-old daughter knows how to say "gel hydro-alcoolique."

کچە سێ ساڵەکەم ئەزانێت بڵێت "جێڵ هایدرۆ -ئەلکۆولیک."

That's the French word for hydroalcoholic gel.

ئەوە وشە فەڕەنسییەکەی جێڵێ هایدرۆ ئەلکۆهۆلیکە.

She actually pronounces it better than I do.

ڕاستییەکەی لە من باشتر ئەیڵێت.

But no one wants to be wearing a mask

بەڵام کەس نایەوێ ماسک بکات

or wash their hands with hand sanitizer every 20 seconds.

یان هەموو ٢٠ چرکەیەک دەستەکانی بە دەست پاکەرەوەکان بشوات.

We're all desperately looking at R and D to find us a solution: a vaccine.

هەموومان سەیری توێژینەوەکان ئەکەین بۆ ئەوەی چارەسەرەکەمان بۆ بدۆزنەوە: ڤاکسین.

It's interesting that in our minds,

سەرنجڕاکێشە کە لە مێشکمانا،

we keep thinking of the vaccine discovery like it's the Holy Grail.

بەردەوام وا بیر لە دۆزینەوەی ڤاکسینەکە ئەکەینەوە وەک ئەوەی سەرکەوتن بێت.

But there are a couple of shortcuts here that I'd like to unpack.

بەڵام دوو کورتهێنانم هەیە لێرەیا کە حەز ئەکەم باسیکەم.

I'm not a doctor, I'm just a consultant.

من پزیشک نیم، تەنیا ڕاوێژکارێکم.

My clients focus on health care --

کڕیارەکانم کار لەسەر چاودێری تەندروستی --

biopharma companies, providers, global health institutions --

کۆمپانیاکانی دەرمانی زیندەیی، دابینکەرەکان، و دامەزراوە تەندروستییە جیهانییەکان ئەکەن -- و

and they've educated me.

ئەوان زانیارییان یاومەتێ.

We need to find the tools to fight COVID,

پێویستمان بە دۆزینەوەی ئامرازەکانە بۆ بەرەنگاربوونەوەی کۆڤید، و

and we need to make them accessible to all.

پێویستە وا بکەین بەردەست بێت بۆ هەموومان.

First, one single vaccine will not get us out of this.

یەکەم، یەک ڤاکسین لەمە نامانباتە دەر.

What we need is an arsenal of tools.

ئەوەی پێویستمانە جبەخانەیەک ئامرازە.

We need vaccines, we need therapeutics, we need diagnostics

ڤاکسینمان ئەوێت، دەرمانمان ئەوێت، ئامرازی ناسینەوەمان ئەوێت

to make sure that we can prevent, identify and treat COVID cases

هەتا دڵنیابین لەوەی ئەتوانین ڕێگە بگرین، لە حاڵەتەکانی کۆڤید و بیاناسینەوە و چارەسەریانکەین

in a variety of populations.

لە دانیشتووانی هەمەجۆردا.

Second, it's not just about finding a tool.

دووەم، تەنیا بۆ دۆزینەوەی ئامراز نییە.

What do you think will happen when one of those clinical trials

پێتان وایە چی ڕووئەیات کاتێک یەکێک لەم تاقیکردنەوە پزیشکییانە

demonstrates that the tool is effective?

نیشانی ئەیات کە ئامرازەکە کاریگەرە؟

Do you think we can all run to the pharmacy next door,

پێتان وایە هەموومان ئەتوانین بچین بۆ دەرمانخەنەکەی ئەولامانەوە،

we get the product, we take off our masks

بەرهەمەکە بکڕین، ماسکەکانمان لابەرین و

and we go back to French kissing?

ئینجا بچینەوە سەر ماچکردنەکانمان؟

No.

نەخێڕ.

Finding an effective tool is just one step in this big fight,

دۆزینەوەی ئامرازی کاریگەر تەنیا یەک هەنگاوە لەم شەڕە گەورەیەماندا،

because there is a difference between the existence of a product

چونکە جیاوازییەک هەیە لە نێوان بوونی بەرهەمێک و

and access to that product.

بەردەستبوونی بەرهەمێک.

And now you're thinking,

ئێستاش بیر ئەکەنەوە،

"Oh -- she means other countries will have to wait."

"ئاه -- مەبەستی ئەوەیە کە وڵاتەکانی تر پێویستە چاوەڕێکەن."

Well, no, that's not my point.

نا، مەبەستم ئەوە نییە.

Not only others may have to wait,

نەک ئەوانی تر پێویستە بووەستن،

but any of us may have to.

بەڵکو هەر یەکێکی ترمان لەوانەیە.

The humbling thing about COVID

ئەو شتەی کۆڤید کە سادەی کردوینەتەوە

is that because of its speed and magnitude,

ئەوەیە کە بەهۆی خێرایی و قەبارەی بڵاووبوونەوەکەی.

it's exposing all of us to the same challenges

هەموومانی خستۆتە بەردەم هەمان ململانێکان و

and giving us a flavor of challenges we're not used to.

تامێکی ململانێکانمان ئەیاتێ کە ڕانەهاتووین لەسەری.

Remember when China got into lockdown?

بیرتانە کە چین چووە ناو قەدەغەکردنی هاتووچۆ؟

Did you imagine that you would be in the same situation

هێناتانە بەرچاوی خۆتان کە ئەکەونە هەمان بارودۆخی ئەوان،

a few weeks after?

دوای چەند هەفتەیەک؟

I certainly didn't.

من نەهاتە بەرچاوم.

Let's go to the theoretical moment when we have a vaccine.

با بچینە سەر ساتە وێژەییەکەی بەردەستبوونی ڤاکسینەکە بۆمان.

In this case, the next access challenge

لەم حاڵەتەیا، ململانێی دواتری بەردەستبوون

will be supply.

دابینکردنەکەی ئەبێت.

The current estimate of the global community

خەمڵاندنەکەی ئێستا بۆ کۆمەڵگای جیهانی

is that by the end of 2021 --

ئەوەیە هەتا کۆتایی ٢٠٢١ --

so that's over a year after the discovery of the vaccine --

کە ساڵێک دوای دۆزینەوەی ڤاکسینەکە ئەکات --

we would have enough doses to cover one to two billion

ژەمە ڤاکسینی پێویستمان بەشی یەک بۆ دوو ملیار کەس ئەبێت

of the eight billion of us on the planet.

لەو هەشت ملیار کەسەی لەسەر هەسارەکە ئەژین.

So who will have to wait?

کەواتە کێ ئەبێ چاوەڕێکات؟

How do you think about access when supply is short?

چۆن بیر لە بەردەستبوون ئەکەیتەوە کاتێک دابینکردن کوورت ئەهێنێت؟

Scenario number one:

سیناریۆی ژمارە یەک:

we let the market forces play,

ئەهێڵین بازاڕ کاری خۆی بکات، و

and those who can pay the highest price or be the fastest to negotiate deals

ئەوانەی زۆرترین پارە ئەیەن یان خێراتر ڕێکەوتن ئەکەن

will get access to the product first.

یەکەمجار بەرهەمەکەیان بۆ بەردەست ئەبێت.

It's not equitable at all,

هیچ ڕێی تێناچێت،

but it's a very likely scenario.

بەڵام سیناریۆکە ئەگەری زۆرە.

Scenario number two:

سیناریۆی ژمارە دوو:

we could all agree, based on public health rationale,

ئەکرێت هەموومان لەسەر بنەماکانی تەندروستی گشتی ڕێکەوین،

who gets the product first.

کە کێ یەکەمجار بەرهەمەکەی دەستکەوێت.

Let's say we agree that health care workers would get it first,

با بڵێین هاوڕاین لەسەر ئەوەی کارمەندانی تەندروستی یەکەم جار وەریگرن، و

and then the elderly

ئینجا بەتەمەنەکان و

and then the general population.

ئینجا دواتر خەڵکی گشتی.

Now let me be a bit more provocative.

ئێستا با کەمێک زیاتر دەمارتان بگرم.

Scenario number three:

سیناریۆی ژمارە سێ:

countries who have demonstrated that they can manage the pandemic well

وڵاتەکانی نیشانیان یاوە کە ئەتوانن بە باشی ڕووبەڕوی پەتا جیهانییەکە ببنەوە

would get access to the product first.

یەکەم جار بەرهەمەکەیان دەست ئەکەوێت.

It's a little bit extrapolated,

ئەوە ئەگەرێکی دوورترە،

but it's not complete science fiction.

بەڵام بە تەواوەتی خەیاڵی زانستی نییە.

Years ago, when the supply of high-quality second-line tuberculosis drug was scarce,

چەندین ساڵ لەمەوبەر، کاتێک دابینکردنی دەرمانەکانی هێڵی دووەمی دژە سیل کەم بوون،

a special committee was established

ئەنجومەنێکی تایبەت پێکهێنرا

to determine which countries had health systems that were strong enough

بۆ دیاریکردنی ئەوەی کام وڵاتانە سیستمێکی تەندروستی وەک پێویست بەهێزیان هەیە

to ensure that the products would be distributed properly

کە دڵنیا ئەبنەوە لەوەی بەرهەمەکە بەشێوەیەکی گونجاو دابەش ئەکرێت و

and that patients would follow their treatment plans properly.

نەخۆشەکانیش بەشێوەیەکی باش لەسەر پلانەکانی چارەسەریان ئەڕۆن.

Those select countries got access first.

ئەو وڵاتە هەڵبژێردراوانە یەکەم جار بەریانکەوت.

Or, scenario number four:

یان، سیناریۆی چوارەم:

we could decide on a random rule,

ئەتوانین لەسەر یاسایەکی هەڕەمەکی بڕیار بەین،

for instance, that people get to be vaccinated on their birthday.

بۆ نموونە، هەر کەسە و لە ڕۆژی لەدایکبوونیا ڤاکسین وەرگرێت.

Now let me ask you this:

ئێستا با ئەم پرسیارەتان لێبکەم:

How does it feel to think of a future where the vaccine exists,

هەست بە چی ئەکەن کاتێک بیر لە داهاتووێک ئەکەنەوە کە تیایا ڤاکسینەکە بوونی هەیە،

but you would still have to wear a mask and keep your kids home from school,

بەڵام هەر ئەبێ ماسکەکانتان بکەن و منداڵەکانیشتان لە ماڵەوە بهێڵنەوە و نەچنە قوتابخانە، و

and you would not be able to go to work the way you want

نەتوانن بەو شێوەیەی خۆتان ئەتانەوێ بچن بۆ سەر کارەکانتان

because you wouldn't have access to that product?

چونکە ئەو بەرهەمەتان بۆ بەردەست نابێت؟

Every day that passed would feel unacceptable, right?

هەر ڕۆژێک کە تێپەڕیوە هەست ئەکەیت قبوڵنەکراو بێت، وانییە؟

But guess what?

بەڵام بڵێن چی؟

There are many diseases for which we have treatments and even cures,

چەندین نەخۆشی هەیە کە چارەسەر و بنەبڕکردنمان هەیە بۆی، و

and yet people keep being infected and die every year.

هێشتا هەموو ساڵێک خەڵک بەهۆیەوە نەخۆش ئەکەون و ئەشمرن.

Let's take tuberculosis:

بۆ نموونە سیل:

10 million people infected every year,

ساڵی دە ملیۆن کەس تووش ئەبێت،

1.5 million people dying,

١.٥ ملیۆن کەس ئەمرێت پێی،

although we've had a cure for years.

سەرەڕای ئەوەی چەندین ساڵە چارەسەرمان هەیە بۆی.

And that's just because we haven't completely figured out

ئەوەش لەبەر ئەوەی هێشتا بە تەواوەتی نەمانتوانیوە هەندێک

some of the key access issues.

لە پرسە گرنگەکانی دەستخستن بدۆزینەوە.

Equitable access is the right thing to do,

دەستخستنی یەکسان کارێکی ڕاستە بکرێت،

but beyond this humanitarian argument

بەڵام لە سەروو مشتومڕە مرۆییەکەوەیە

that I hope we are more sensitive to

کە هیوادارم هەستیارتر بین بۆی

now that we've experienced it in our flesh,

دوای ئەوەی خۆمان هەستمان پێکرد،

there is a health and an economic argument

مشتومڕی تەندروستی و ئابوری هەیە

to equitable access.

بۆ دەستخستنی یەکسان.

The health argument is that as long as the virus is active somewhere,

مشتومڕە تەندروستییەکە ئەوەیە هەتا ئەوکاتەی ڤایرۆسەکە لە شوێنێک چالاک بێت،

we're all at risk of reimported cases.

هەموو لە مەترسی ئەوەیاین نەخۆشییەکە هاوردەکەینەوە.

The economic argument is that because of the interdependencies

مشتومڕە ئابوورییەکە ئەوەیە بەهۆی ئەم پێکەوەبەستنانە

in our economies,

لە ئابوورییەکەماندا،

no domestic economy can fully restart if others are not picking up as well.

هیچ ئابوورییەکی ناوچەیی بەتەواوەتی دەستپێناکاتەوە ئەگەر ئەوانی تریش دەستپێنەکەنەوە.

Think of the sectors that rely on global mobility,

بیر لەو بوارانە بکەرەوە کە پشتیان بەستووە بە جموجۆڵی جیهانی،

like aerospace or travel and tourism.

وەک فڕۆکەوانی یان گەشت و گەشتیاری.

Think of the supply chains that cut across the globe,

بیر لە زنجیرەکانی دابینکردن بکەنەوە کە لە جیهاندا پچڕوە،

like textiles or automotive.

وەک کوتاڵ یان ئوتومبێل.

Think of the share of the economic growth that is coming from emerging markets.

بیر لەو گەشەکردنە ئابوورییانە بکەنەوە کە لە بازاڕە هەڵکەوتووەکانەوە یەت.

The reality is that we need all countries to be able to crush the pandemic in sync.

ڕاستییەکە ئەوەیە پێویستمان بەوەیە هەموو وڵاتان پێکەوە کار بکەن بۆ لەناوبردنی پەتاکە.

So not only is equitable access the right thing to do,

بۆیە نەک تەنیا بەردەستبوونی یەکسان کارە درووستەکەیە بکرێت،

it is also the smart thing to do.

بەڵکو کارە زیرەکانەکەشە.

But how do we do that?

بەڵام چۆن ئەوە بکەین؟

Let's make sure we're on the same page in terms of what "access" means.

با دڵنیابین لەوەی لەسەر هەمان لاپەڕە بین لە بارەی واتای "بەردەست بوون".

It would actually mean that the product exists;

واتای ئەوەیە بەرهەمەکە بوونی هەیە؛

that it's working sufficiently well;

کە بە باشی کاری خۆی ئەکات؛

that it's been approved by the local authorities;

کە لەلایەن دەسەڵاتدارە ناوچەییەکانەوە پەسەند کراوە؛

that it is affordable;

کە ئەتوانرێ بکڕدرێت؛

but also that there is evidence that it works in all the populations

بەڵام بەڵگەش هەیە لەسەر ئەوەی لە هەموو ئەو خەڵکانەیا کار ئەکات

that need it,

کە پێویستیانە، و

and that can include pregnant women or immunodepressed people, or children;

ئەوەش ژنانی دووگیان ئەگرێتەوە یان ئەوانەی بەرگریان نزمە، یان مناڵان؛

that it can be distributed in a variety of settings,

کە ئەتوانرێت لە چەندین شوێندا دابەش بکرێت،

like hospitals or rural clinics, or hot climate or cold climate;

وەک نەخۆشخانەکان یان کلینیکی دەرەوەی شارەکان یان ناوچەی سارد یان گەرم؛

and that we can produce it at the right scale.

بشتوانین بڕی گونجاوی لێ بەرهەم بێنین.

It's a very long checklist, I know,

ئەزانم لیستێکی پێداویستی زۆر درێژە، و

and in a non-crisis situation,

لە بارودۆخێکی دوور لە قەیراندا،

we would likely address these issues one after the other in a sequential way,

یەک بەدوای یەک بە ڕیز بەسەر ئەم پرسانەیا ئەچین،

which takes a lot of time.

کە کاتێکی زۆری ئەوێت.

So what do we do?

کەواتە چی بکەین؟

Access is far from being a new challenge,

بەردەستبوون دوورە لەوەی ململانێیەکی نوێ بێت بۆمان، و

and in the case of COVID,

بۆ کۆڤیدیش،

I have to say, we're seeing extraordinary collaboration

ئەبێ ئەوە بڵێم، پێکەوە کارکردنی نائاسایی ئەبینین

of international organizations, civil society, industry and others

لەنێوان ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان، کۆمەڵگا و پیشەسازی شارستانی

to accelerate access:

بۆ خێراترکردنی بەردەستبوون:

working things in parallel,

کارەکان هاوتەریبی یەکتر بکرێن،

speeding up regulatory processes,

پرۆسەکانی ڕێکخستن خێرا بکرێن،

engineering supply mechanisms,

نەخشە دابنرێت بۆ میکانیزمەکانی دابینکردن،

securing procurement, mobilizing resources, etc.

جێگیرکردنی پەیداکردن، خستنەکاری سەرچاوەکان، هتد.

Yet we are likely to face a situation where, for instance,

لەگەڵ ئەوەشا ئەگەری زۆرە تووشی بارودۆخێک ببینەوە، کە بۆ نموونە،

the vaccine would need to be constantly stored at, let's say,

پێویست بکات ڤاکسینەکە بەردەوام هەڵبگیرێت، با بڵێین بۆ نمونە،

minus 80 Celsius degrees;

لە ناقس ٨٠ پلەی سەدییا؛

or where the treatment would need to be administered

یان پێویست بکات پێدانی چارەسەرەکە

by a highly specialized health care worker;

لەلایەن کارمەندێکی تەندروستی تەواو شارەزاوە بدرێت؛

or where the diagnostic would need to be analyzed

یان پێویست بکات شیکردنەوەی دەستنیشانکردنەکە لەلایەن

by a sophisticated lab.

تاقیگەیەکی ئاڵۆزەوە بکرێت.

So what more can we do?

کەواتە چی تر هەیە بتوانین بیکەین؟

Pushing further the logic that the global health community

زیاتر ئەو لۆجیکە بەرینە پێشەوە کە کۆمەڵگای تەندروستی جیهانی

has advocated for for years,

چەندین ساڵە پاراستوێتی،

there is one additional thing I can think of that might help.

یەک شتی تر هەیە ئەتوانم بیری لێکەمەوە کە لەوانەیە یارمەتیدەر بێت.

There is a concept in product development and manufacturing

چەمکێک هەیە لە پەرەپێدان و درووستکردنی بەرهەمەکانا

that's called "design to cost."

کە پێی ئەوترێت "نرخ لەگەڵ نەخشەدانان."

The basic idea is that the cost management conversation

بیرۆکە بنچینەکە ئەوەیە کە گفتوگۆی تێچوونەکە

happens at the same time as the product being designed,

لە هەمان ئەو کاتەیا ڕووئەیات کە نەخشە بۆ بەرهەمەکە دائەنرێت،

as opposed to the product being designed first

وەک لەوەی یەکەمجار نەخشەی بۆ دانرێت و

and then reworked to bring the cost down.

ئینجا کاری لەسەر بکرێتەوە بۆ کەمکردنەوەی تێچوونەکەی.

It's a simple method that helps ensure

شێوازێکی سادەیە بۆ دڵنیابوونەوە لەوەی

that when cost has been identified as a priority criteria for a product,

کاتێک تێچوون دیاری ئەکرێت وەک پێوەرێکی لەپێشینە بۆ بەرهەمێک،

it's made a target from day one.

لە یەکەم ڕۆژەوە ئەکرێتە ئامانج.

Now, in the context of health and access,

ئێستا، لە چوارچێوەی تەندروستی و بەردەست بووندا،

I think there is untapped potential

پێموایە توانایەکی شاردراوەی نەدۆزراوە هەیە

in R and D to access,

لە توێژینەوە و پەرەپێدان بە بەردەستبوون،

the same way that manufacturers design to cost.

بەهەمان شێوەی ئەوەی درووستکەرەکان بۆ نرخ نەخشە ئەکێشن.

This would mean that, instead of developing a product

ئەمەش واتای ئەوەیە، لەجیاتی ئەوەی پەرە بە بەرهەمێک بەیت و

and then working to adapt it to ensure equitable access later,

ئینجا کار بکەیت بۆ ئەوەی بیگونجێنیت هەتا دڵنیابیتەوە لەوەی دواتر بەردەست ئەبێت،

all of the items on the checklist I mentioned

هەموو شتەکانی لەسەر لیستی پێداویستییەکانی باسم کرد

would be built into the R and D process from the beginning,

لە سەرەتاوە ئەخرێتە ناو پرۆسەی توێژینەوە و پەرەپێدانەکە، و

and this would actually benefit us all.

ئەمەش سوود بە هەموومان ئەگەیەنێت.

Let's take an example.

با نموونەیەک وەرگرین.

If we develop a product with equitable access in mind,

ئەگەر پەرە بە بەرهەمێک بەین و بەردەستبوونی یەکسمانمان لە مێشکا بێت،

we might be able to optimize for scale-up faster.

لەوانەیە دواتر خێراتر بتوانین بیگونجێنین بۆ بڵاوکردنەوەی فراوان.

In my experience, drug developers often focus on finding a dose that works,

بەپێی ئەزموونەکەم، پەرەپێدەرانی دەرمان زۆر جار کار لەسەر دۆزینەوەی ئەو بڕە بەن کە کار ئەکات، و

and only after do they optimize the dosage or make adjustments.

تەنیا دوای ئەوە باشترین بڕ دیاری ئەکەن یان ئەیگونجێنن.

Now imagine that we're talking of a candidate product

ئێستا بیهێننە بەرچاوتان کە ئێمە باسی بەرهەمێکی پاڵێوراو ئەکەین

for which the active ingredient is a scarce resource.

کە پێکهاتەی کارا بۆی سەرچاوەیەکی دەگمەنە.

What if instead we focused on developing a treatment

ئەی ئەگەر لەجیاتی ئەوە تیشک بخەینە سەر پەرەپێدانی چارەسەرێک

that uses the lowest possible amount of that active ingredient?

کە کەمترین بڕی توانراوی پێکهاتەی کارا بەکاربێنێت؟

It could help us produce more doses.

ئەتوانێ یارمەتیمان بات ژەمە دەرمانی زیاتر بەرهەم بێنین.

Let's take another example.

با نموونەیەکی تر وەرگرین.

If we develop a product with equitable access in mind,

ئەگەر لەکاتی پەرەدان بە بەرهەمێک بەردەستبوونی یەکسانمان لە مێشکا بێت،

we might be able to optimize for mass distribution faster.

ئەکرێت دواتر بیگونجێنین بۆ ئەوەی خێراتر بڕێکی زۆری لێ دابەشکرێت.

In high-income countries,

لە وڵاتەکانی داهاتیان زۆرە،

we have strong health systems capacity.

توانای سیستمی تەندروستی بەهێزە.

We can always distribute products the way we want.

هەموو کات ئەتوانین بەرهەمەکان بەو شێوەیە دابەشکەین کە ئەمانەوێت.

So we often take for granted that products can be stored

بۆیە زۆر جار بە کەم سەیری ئەوە ئەکەین کە ئەکرێ بەرهەمەکان هەڵگیرێت

in temperature-controlled environments

لە ژینگەکانی پلەی گەرمییەکەی کۆنترۆڵکراوە

or requires a highly skilled health care worker for administration.

یان پێویستی بە کارمەندێکی تەندروستی شارەزا هەیە بۆ بەکارهێنانی.

Of course,

بێگومان،

temperature-controlled environments and highly skilled health care workers

ژینگەکانی پلەی گەرمی کۆنترۆڵکراوە و کارمەندانی تەندروستی شارەزا

are not available everywhere.

لە هەموو شوێنێک بەردەست نین.

If we were to approach R and D

ئەگەر لە توێژینەوە و پەرەپێدان نزیکبینەوە

with the constraints of weaker health systems in mind,

بە کۆتەکانی سیستمە تەندروستییە لاوازترەکان لە مێشکمانا،

we might get creative

لەوانەیە داهێنەر بین و

and develop sooner, for instance, temperature-agnostic products

بۆ نموونە زووتر پەرە بەین، بە بەرهەمەکانی بەرگەی گەرمی ئەگرێت

or products that can be taken as easily as a vitamin

یان بەرهەمەکانی وەک ڤیتامینەکان ئاسان بەکارئەهێنرێت

or long-lasting formulations instead of repeat doses.

یان پێکهاتەیەک زۆر بمێنێتەوە لەجیاتی ژەمی دووبارەبوو.

If we were able to produce and develop such simplified tools,

ئەگەر بمانتوانیایە ئەم ئامرازە سادەکراوانە بەرهەم بێنین و پەرەیان پێبەین،

it would have the added benefit

سوودی زیادکراویشی ئەبێت بەوەی

of putting less strains on hospitals and health systems

فشاری کەمتر بخاتە سەر سیستمەکانی تەندروستی و نەخۆشخانەکان

for both high- and low-income countries.

بۆ وڵاتەکان دەوڵەمەند و هەژارەکانیش.

Given the speed of the virus

بەپێی خێرایی ڤایرۆسەکە بێت و

and the magnitude of the consequences we're facing,

هەروەها لێکەوتەکانی ڕووبەڕووییان ئەبینەوە،

I think we have to continue challenging ourselves

پێموابێت پێویستە بەردەوام بین لە ململانێکردنی خۆمان

to find the fastest way to make products to fight COVID

بۆ دۆزینەوەی خێراترین ڕێگا بۆ ئەوەی بەرهەمەکانی بەرەنگاربوونەوەی کۆڤید و

and future pandemics accessible to all.

پەتا جیهانییەکانی داهاتوو بەردەست بێت بۆ هەمووان.

In my perspective,

بە بۆچوونی من،

unless the virus disappears,

ئەگەر ڤایرۆسەکە خۆی کۆتایی نەیەت،

there are two ways this story ends.

دوو کۆتایی هەیە بۆ ئەم چیرۆکە.

Either the scales tip one way --

تەرازووەکە بە یەک بارا ئەڕوات --

only some of us get access to the product

هەندێکمان بەرهەمەکەمان بۆ بەردەست ئەبێت و

and COVID remains a threat to all of us --

کۆڤید وەک مەترسییەک لەسەر هەموومان ئەمێنێتەوە --

or we balance the scales,

یان هاوسەنگی تەرازووەکە ڕائەگرین،

we all get access to the right weapons,

هەموو چەکی پێویستمان بۆ بەردەست ئەبێت، و

and we all move on together.

هەموومان پێکەوە سەرئەکەوین.

Innovative R and D can't beat COVID alone,

توێژینەوە و پەرەپێدانی داهێنەرانە بەتەنیا لە کۆڤید ناباتەوە،

but innovative management of R and D might help.

بەڵکو بەڕێوەبردنی داهێنەرانەی توێژینەوە و پەرەسەندن یارمەتیدەر ئەبێت.

Thank you.

زۆر سوپاس.