Why are sharks so awesome? - Tierney Thys

Translator: Thuy Nguyen Reviewer: Quynh Hua

Ở một số nền văn hóa

Sharks have been celebrated as powerful gods

by some native cultures.

cá mập được coi như những vị thần quyền năng

For example, Fijians believe the shark god Dakuwaqa,

Ví dụ, người Fiji tin rằng thần cá mập Dakuwaqa,

có thể bảo vệ ngư dân ra khơi an toàn.

could protect fisherman from the dangers at sea.

And today, sharks are recognized as apex predators of the world's ocean

Và ngày nay, cá mập được công nhận là động vật ăn thịt hàng đầu thế giới

and include some of the Earth's longest living vertebrates.

và là một trong những loài động vật có xương sống lâu đời nhất trên Trái Đất.

What is it that makes these fish worthy of our ancient legends

Điều gì khiến cho loài cá này trở thành huyền thoại

and so successful in the seas?

và thành công trên biển?

Much of their hunting prowess stems from a unique set of biological traits

Phần lớn khả năng săn mồi của chúng xuất phát từ một tập hợp các đặc điểm

honed for more than 400 million years.

sinh học được trải qua hơn 400 triệu năm.

Bộ xương của chúng nhẹ hơn

Their cartilaginous skeletons are less dense than bony ones

và tốn ít năng lượng để di chuyển.

and require less energy to move.

Lá gan lớn chứa dầu giúp cơ thể nổi trong nước,

Large oily livers lend buoyancy to their streamlined bodies,

và trong khi các loài cá nhiều xương có cơ bắp dính vào xương

and while trunk muscles of bony fishes attach directly to their skeletons,

cơ của cá mập dính cả vào da.

those of sharks also join to their skin.

Cấu trúc đặc biệt này biến chúng thành các ống chịu lực

This special design transforms them into pressurized tubes

whose springy skin can efficiently transmit muscular forces to the tail.

thông qua làn da đàn hồi, có thể truyền lực đến đuôi.

Shark skin has additional remarkable features.

Da cá mập có những tính năng đáng chú ý.

Despite its smooth external appearance,

Mặc dù có bề mặt mịn màng,

at the micro level, it has a coarse texture

nhưng dưới kính hiển vi, nó có kết cấu thô

thanks to thousands of tiny teeth-like scales

nhờ hàng ngàn vảy nhỏ như răng

được gọi là răng bì.

called dermal denticles.

Each denticle is coated in a substance called enameloid,

Mỗi cái răng bì được bao phủ bởi chất enameloid

giúp da cá mập trở thành một tấm lá chắn.

which turns the skin into a tough shield.

Plus the structure of denticles varies across the body

Thêm vào đó, cấu trúc của da thay đổi

in such a way as to reduce noise and drag

theo từng vị trí trên cơ thể để giảm độ

when the shark moves through water.

ồn và lực cản của nước khi nó di chuyển.

As for the teeth in their mouths,

Về hàm răng của cá mập

sharks can produce up to 50,000 in a lifetime.

chúng có thể mọc tới 50,000 chiếc trong cả cuộc đời.

On average, they can lose one tooth a week,

Trung bình, mỗi tuần cá mập sẽ rụng 1 chiếc răng

and each time that happens,

Và sau khi một chiếc răng rụng đi,

it's rapidly replaced.

sẽ có một chiếc răng mới nhanh chóng mọc lên.

Thanks to a layer of fluoride coating their teeth,

Răng của chúng được phủ bởi một lớp flo,

sharks also avoid cavities.

nên cá mập chẳng bao giờ bị sâu răng.

But teeth aren't the same in all sharks.

Nhưng răng của các loài cá mập cũng khác nhau.

They can vary across species and by diet.

Nó phụ thuộc chủng loại và loại thức ăn.

Some are dense and flattened,

Một số loài có hàm răng dày và phẳng

useful for crushing mollusks.

dùng để nghiền nát các loài thân mềm

Others are needle-like for gripping fish.

Một số loài khác có hàm răng nhọn để kẹp chặt con mồi.

The mouths of Great Whites contain pointy lower teeth for holding prey

Loài cá mập trắng có những chiếc răng nhỏ sắc nhọn ở hàm dưới để giữ

và răng hàm trên hình tam giác để cắt

and triangular serrated upper teeth for slicing.

This variety enables sharks to target prey in a diversity of ocean environments.

Sự đa dạng này cho phép cá mập có thể săn mồi ở các vùng biển khác nhau.

Many species also have another peculiar trait -

Mỗi loài có một đặc điểm riêng biệt

the ability to launch their jaws out of their mouths,

- khả năng tách hàm ra khỏi miệng,

open them extra wide,

để miệng có thể mở rộng hơn,

and grab prey by surprise.

và bất ngờ tấn công con mồi.

Over the course of evolution,

Trong quá trình tiến hóa,

shark brains have expanded,

não cá mập đã to ra, cùng với

coupled with the growth of their sensory organs.

sự phát triển các giác quan của chúng.

Modern-day sharks can smell a few drops of blood

Cá mập ngày nay có thể ngửi thấy máu

and hear sounds underwater from 800 meters away.

dù chỉ một giọt và nghe thấy âm thanh dưới nước từ cách xa 800m.

They're particularly well-tuned to low frequencies,

Chúng đặc biệt bắt sóng tốt những tần số thấp,

bao gồm cả âm thanh của những con cá sắp chết.

including those emitted by dying fish.

And like cats, they have reflective membranes called tapeta lucida

Và giống như mèo, cá mập có màng phản quang gọi là tapeta lucida

at the backs of their eyes

ở phía sau mắt nhằm giúp

that dramatically improve their vision in low light.

chúng cải thiện đáng kể tầm nhìn trong ánh sáng yếu.

As if these heightened abilities weren't enough,

Nếu như các điều kiện này là

sharks have even honed a sixth sense.

không đủ, cá mập thậm chí còn

có giác quan thứ 6.

They're able to hunt using a network of electrosensory cells

Chúng có thể đi săn bằng cách sử dụng

một mạng lưới các tế bào electrosensory

called ampullae of Lorenzini.

được gọi là túi Lorenzini.

These cells are filled with hypersensitive jelly

Những tế bào này được lấp đầy bởi lớp

which allows them to detect electrical signals from prey,

dịch đặc biệt cho phép chúng phát

hiện các tín hiệu điện từ con mồi,

including the slightest twitch of a muscle.

dù chỉ là một cơn co giật nhỏ của cơ bắp.

Some of the most iconic shark species,

Một số loài cá mập nổi bật nhất,

like Great Whites, Makos, Porbeagles, and Salmon Sharks

như cá mập Trắng lớn, Mako,

Porbeagles, và cá mập Mặt Trăng

owe their success to another surprising trait:

đều có một đặc điểm đáng ngạc nhiên:

warm blood inside a cold-blooded creature.

đó là có dòng máu ấm trong một sinh

vật máu lạnh. Trong cơ thể của chúng,

Inside their bodies,

they have bundles of arteries and veins

có các bó động mạch và tĩnh mạch

called rete mirabile.

được gọi là lưới vi mạch.

Here, venous blood warmed up by the shark's working muscles

Tại đây, máu ở tĩnh mạch được làm ấm lên

bởi các cơ đang làm việc của cá mập

passes right next to arteries carrying cold, oxygen-rich blood from the gills.

lưu thông ngay bên cạnh động mạch

chứa máu lạnh, giàu khí oxy từ mang cá.

This arrangement transfers heat to the blood

Sự sắp xếp này vận chuyển nhiệt đến máu

that gets cycled back to the body's vital organs.

và được vận chuyển ngược lại tới các

cơ quan trong cơ thể.

Warmer muscles enable faster, more powerful swimming,

Khi các cơ bắp ấm hơn, cá mập sẽ trở

nên nhanh hơn, có thể bơi nhanh hơn

while warmer bellies aid digestion,

trong khi đó bụng ấm hơn còn hỗ trợ

and the more rapid development of young in utero.

tiêu hóa, và sự phát triển tốt hơn

của cá mập con trong tử cung.

And warmer eyes and brains keep the sharks alert in cold waters.

Đôi mắt và não ấm hơn giúp cá mập

trở nên nhanh nhẹn dưới nước lạnh.

With these amazing adaptations, there's more to revere than fear

Với sự thích nghi tuyệt vời này,

500 loài cá mập đang sinh sống

trong đại dương của chúng ta

from the 500 shark species roaming our oceans.

nhận được nhiều sự tôn kính hơn là sợ hãi.

Unfortunately, one-third of these species are threatened

Không may rằng, một phần ba trong

due to overfishing.

số chúng bị đe dọa bởi nạn săn bắt cá.

After millions of years in the making,

Sau hàng triệu năm phát triển, những

these apex predators may be meeting their greatest challenge yet.

động vật săn mồi hàng đầu này có thể chưa

đáp ứng thách thức lớn nhất của chúng.