Inside the killer whale matriarchy - Darren Croft

Translator: Anh Thảo Reviewer: Hung Tran Phi

Off the rugged coast of the pacific northwest,

Ngoài khơi bờ biển lởm chởm đá của Tây Bắc Thái Bình Dương,

pods of killer whales inhabit the frigid waters.

là những đàn cá voi sát thủ sống dưới vùng nước lạnh giá.

Each family is able to survive here

Mỗi gia đình sống sót được ở đây

thanks mainly to one member,

phần lớn là nhờ một thành viên,

its most knowledgeable hunter:

được coi là thợ săn giàu kinh nghiệm nhất:

the grandmother.

Cá voi Bà.

These matriarchs can live eighty years or more,

Những vị nữ thủ lĩnh này có thể sống đến hơn tám mươi năm,

while most males die off in their thirties.

trong khi hầu hết những con đực chết dần vào tuổi ba mươi.

Though killer whales inhabit every major ocean,

Dù chúng sống ở khắp các đại dương,

until recently we knew very little about them.

cho tới nay, ta vẫn biết rất ít về cá voi sát thủ.

The details of their lives eluded scientists

Chi tiết về đời sống của chúng khuất tầm mắt các nhà khoa học

until an organization called the Center for Whale Research

cho tới khi một tổ chức mang tên Trung tâm Nghiên cứu Cá voi

began studying a single population

bắt đầu nghiên cứu một quần thể đơn lẻ

near Washington State and British Columbia in 1976.

gần tiểu bang Washington và British Columbia năm 1976.

Nhờ công trình nghiên cứu của họ,

Thanks to their ongoing work,

we’ve learned a great deal about these whales,

ta biết thêm được rất nhiều điều về những chú cá voi,

known as the Southern Residents.

còn được biết đến như Những Cư dân miền Nam.

And the more we learn,

Càng nghiên cứu, ta càng thấy rõ

the more this population’s elders’ vital role comes into focus.

vai trò trọng yếu của cá thể lớn tuổi trong quần thể.

Each grandmother starts her life as a calf

Mỗi cá voi Bà khi còn là con non

born into her mother’s family group, or matriline.

đều được sinh ra trong gia đình theo chế độ mẫu hệ.

The family does everything together,

Cả gia đình làm mọi thứ cùng nhau,

hunting and playing, even communicating through their own unique set of calls.

săn mồi và chơi đùa, thậm chí, giao tiếp bằng các tiếng kêu riêng.

Cả cá voi con đực và cái đều dành toàn bộ cuộc đời với gia đình bên mẹ.

Both sons and daughters spend their entire lives with their mothers’ families.

That doesn’t mean a young whale only interacts with her relatives.

Nhưng không có nghĩa là chúng chỉ tương tác với những con họ hàng.

Besides their own special calls,

Bên cạnh những tiếng kêu đặc trưng,

her matriline shares a dialect with nearby families,

dòng họ bên mẹ của chúng cũng chia sẻ phương ngữ với các gia đình lân cận,

and they socialize regularly.

và giao tiếp rất thường xuyên.

Once a female reaches age fifteen or so,

Khi một con giống cái sống tới khoảng tuổi mười lăm hoặc hơn,

these meetings become opportunities to mate with males from other groups.

những cuộc gặp như thế trở thành cơ hội để kết đôi với con đực từ đàn khác.

The relationships don’t go much beyond mating—

Những mối quan hệ liên gia đình này thường chỉ để giao phối--

she and her calves stay with her family,

rồi con cái và con non sẽ trở về với gia đình của mình,

while the male returns to his own mother.

trong khi con đực quay lại bên mẹ của nó.

Until approximately age forty,

Khi xấp xỉ bốn mươi,

she gives birth every 6 years on average.

trung bình mỗi sáu năm, cá voi cái lại sinh con một lần.

Then, she goes through menopause—

Sau đó, nó trải qua thời kỳ mãn kinh -

which is almost unheard of in the animal kingdom.

điều ta hầu như chưa hề thấy trong thế giới động vật.

In fact, humans, killer whales and a few other whales

Trên thực tế, con người, cá voi sát thủ và một vài loài cá voi khác

are the only species whose females continue to live for years

là những loài duy nhất tiếp tục sống

after they stop reproducing.

sau khi ngừng sinh sản.

After menopause,

Sau thời kỳ mãn kinh, cá voi Bà dẫn gia đình đi săn cá hồi,

grandmothers take the lead hunting for salmon,

the Southern Residents’ main food source.

nguồn thức ăn chính của những Cư dân miền Nam này.

Most of the winter they forage offshore,

Hầu hết mùa đông chúng sẽ săn bắt xa bờ,

supplementing salmon with other fish.

thường là cá hồi với vài loài cá khác.

But when the salmon head towards shore in droves to spawn,

Nhưng khi cá hồi bơi vào bờ để đẻ trứng,

the killer whales follow.

cá voi sát thủ sẽ đi theo.

The matriarch shows the younger whales

Nữ thủ lĩnh sẽ chỉ cho các cá voi trẻ hơn

where to find the most fertile fishing grounds.

nơi có nguồn cá dồi dào nhất.

She also shares up to 90% of the salmon she catches.

Bà cũng chia sẻ tới 90% lượng cá hồi bắt được.

With each passing year,

Mỗi năm qua đi, đóng góp của cá voi Bà càng trở nên quan trọng:

her contributions become more vital:

overfishing and habitat destruction have decimated salmon populations,

việc săn bắt quá mức, hủy hoại môi trường sống làm lượng cá hồi sụt giảm,

putting the whales at near-constant risk of starvation.

đẩy cá voi vào nguy cơ chết đói.

These grandmothers’ expertise

Sự tinh khôn của cá voi Bà

can mean the difference between life and death for their families–

là mấu chốt đảm bảo sự sống còn của cả gia đình,

but why do they stop having calves?

nhưng tại sao chúng lại ngừng sinh sản?

It’s almost always advantageous for a female to continue reproducing,

Đối với giống cái, duy trì việc sinh sản luôn là một lợi thế,

even if she also cares for her existing children and grandchildren.

ngay cả khi cần chăm sóc cho con, cháu của mình.

A couple unique circumstances change this equation for killer whales.

Vài hoàn cảnh nhất định đã thay đổi sự cân bằng này ở cá voi sát thủ.

The fact that neither sons or daughters

Thực tế, khả năng cá voi con đực hay cái

leave their families of origin is extremely rare—

rời khỏi gia đình gốc là cực kỳ thấp --

in almost all animal species,

trong khi ở hầu hết tất cả các loài động vật khác,

one or both sexes disperse.

một hay cả hai giới đều sẽ rời khỏi gia đình.

This means that as a female killer whale ages,

Điều này có nghĩa là khi một con cá voi sát thủ cái già đi,

a greater percentage of her family

tỷ lệ các thành viên họ hàng gần với nó

consists of her children and grandchildren,

(gồm con và cháu) sẽ tăng lên

while more distant relatives die off.

trong khi họ hàng xa hơn sẽ chết dần.

Because older females are more closely related to the group than younger females,

Vì những con cái già thường gần gũi với đàn hơn so với những con trẻ,

they do best to invest in the family as a whole,

chúng đóng góp nhiều hơn cho gia đình,

whereas younger females should invest in reproducing.

trong khi những con trẻ tập trung sinh sản.

In the killer whale’s environment,

Ở môi trường của cá voi sát thủ,

every new calf is another mouth to feed

mỗi con non sinh ra đều là một cái miệng cần cho ăn

on limited, shared resources.

và vì nguồn thức ăn có hạn, nên chúng phải chia sẻ.

An older female can further her genes without burdening her family

Một con cái già có thể duy trì nòi giống mà không đặt gánh nặng lên gia đình

by supporting her adult sons,

bằng cách hỗ trở con trai trưởng thành,

who sire calves other families will raise.

làm cha của nhiều đứa con mà gia đình khác sẽ nuôi.

This might be why the females have evolved

Điều này giải thích lý do giống cái tiến hóa

to stop reproducing entirely in middle age.

để ngừng sinh sản trong toàn bộ quãng trung niên.

Even with the grandmothers’ contributions,

Ngay cả khi có sự cống hiến của cá voi Bà,

the Southern Resident killer whales are critically endangered,

loài cá voi sát thủ - Cư dân miền Nam vẫn bị đe dọa nghiêm trọng,

largely due to a decline in salmon.

lý do chính là vì sự suy giảm lượng cá hồi.

We urgently need to invest in restoring salmon populations

Việc tăng cường đầu tư khôi phục quần thể cá hồi

là hết sức cần kíp để cứu cá voi sát thủ khỏi tuyệt chủng.

to save them from extinction.

In the long term, we’ll need more studies like the Center for Whale Research’s.

Về lâu dài, ta cần nhiều nghiên cứu như của Trung tâm Nghiên cứu cá voi.

What we’ve learned about the Southern Residents

Những gì ta học được từ những Cư dân miền Nam

may not hold true for other groups.

có thể sẽ không đúng với các quần thể khác.

By studying other populations closely,

Bằng cách nghiên cứu kỹ lưỡng các cư dân khác,

we might uncover more startling adaptations,

ta có thể hiểu thêm về sự thích nghi đáng kinh ngạc,

and anticipate their vulnerabilities to human interference

và dự đoán những nguy cơ gây thương tổn từ con người

before their survival is at risk.

trước khi sự sống của loài này bị đe dọa.