The last chief of the Comanches and the fall of an empire - Dustin Tahmahkera

Reviewer: Da My Tran Ngoc

Late one night in 1871, a group of riders descended on a sleeping army camp.

Một đêm khuya năm 1871,

một nhóm kỵ binh đột kích doanh trại quân đội đang ngủ.

In minutes they stirred the camp into a panic,

Chỉ trong vài phút,

họ đã biến doanh trại thành một mớ hỗn độn,

stole about 70 horses, and disappeared.

cướp đi khoảng 70 con ngựa, và biến mất.

Led by a young chief named Quanah Parker,

Chỉ huy bởi một thủ lĩnh trẻ tên là Quanah Parker,

the raid was the latest in a long series of altercations

cuộc đột kích này là vụ mới nhất trong một loạt các cuộc phân tranh

along the Texas frontier between the indigenous people

kéo dài dọc biên giới Texas giữa người dân bản địa

known as the Numunu, or Comanches,

được biết đến là người Numunu, hay Comanches,

and the United States forces sent to steal Comanche lands

và quân đội Hoa Kỳ được gửi đến để cướp những vùng đất của người Comanche

for white settlers.

cho thực dân da trắng.

Though the conflict was decades old,

Mặc dù cuộc xung đột đã kéo dài hàng thập kỷ,

U.S. Colonel Ranald MacKenzie led the latest iteration.

Đại tá Hoa Kỳ Ranald MacKenzie chỉ huy cuộc tấn công luân phiên mới nhất.

From summer to winter, he tracked Quanah.

Từ hạ sang đông, ông ta truy lùng Quanah.

But Quanah was also tracking him,

Nhưng Quanah cũng đang truy bắt ông,

and each time the colonel drew near his targets,

và mỗi khi Đại tá tiếp cận gần đến các mục tiêu của mình,

they disappeared without a trace into the vast plains.

thì họ lại biến mất không một dấu vết vào các vùng đồng bằng rộng lớn.

The Comanches had controlled this territory for nearly 200 years,

Người Comanches đã cai quản lãnh thổ này qua hơn 200 năm,

hunting buffalo and moving whole villages around the plains.

săn bắt trâu rừng và di cư làng mạc khắp những vùng đồng bằng.

They suppressed Spanish and Mexican attacks from the south,

Họ trấn áp các cuộc tấn công của Tây Ban Nha và Mexico từ phía Nam,

attempts to settle the land by the United States from the east,

nỗ lực chiếm đất đai của chính phủ Hoa Kỳ từ phía Đông,

and numerous other indigenous peoples’ bids for power.

và sự tranh giành quyền lực không hồi kết của các bộ lạc bản địa khác.

The Comanche Empire was not one unified group under central control,

Đế chế Comanche không phải là một nhóm thống nhất

dưới sự kiểm soát từ Trung ương

but rather a number of bands, each with its own leaders.

mà thay vào đó là các bộ lạc, với những thủ lĩnh của riêng họ.

What all of these bands had in common was their prowess as riders—

Điểm chung của tất cả các bộ lạc này là năng lực của một kỵ sĩ -

every man, woman, and child was adept on horseback.

mỗi người đàn ông, phụ nữ và trẻ con đều tinh thông trên lưng ngựa.

Their combat skills on horseback

Kỹ năng chiến đấu trên lưng ngựa của họ

far surpassed those of both other indigenous peoples and colonists,

đã vượt xa cả với người thực dân và những người bản địa khác,

allowing them to control an enormous area with relatively few people—

cho phép họ cai quản một vùng rộng lớn với chỉ với ít người -

probably about 40,000 at their peak

có lẽ khoảng tầm 40,000 người là nhiều nhất

and only about 4-5,000 by the time

và chỉ khoảng 4 - 5,000 người vào thời điểm

Quanah Parker and Ranald Mackenzie faced off.

Quanah Parker và Ranald Mackenzie chạm trán nhau.

Born around 1848, Quanah was the eldest child of Peta Nocona,

Sinh vào khoảng năm 1848, Quanah là con trưởng của Peta Nocona,

a leader of the Nokoni band, and Cynthia Ann Parker,

Tù trưởng của bộ lạc Nokoni, và Cynthia Ann Parker,

a kidnapped white settler who assimilated with the Comanches

một người định cư da trắng bị bắt cóc đã đồng hóa với người Comanches

and took the name Naduah.

và lấy tên là Naduah.

When Quanah was a preteen,

Khi Quanah còn nhỏ,

U.S. forces ambushed his village, capturing his mother and sister.

quân đội Hoa Kỳ đã phục kích ngôi làng, bắt nhốt mẹ và chị gái của anh.

Quanah and his younger brother sought refuge with a different Comanche band,

Quanah và em trai anh tìm được nơi ẩn náu ở một bộ lạc Comanche khác,

the Quahada.

bộ lạc của người Quahada.

In the years that followed, Quanah proved himself as a warrior and leader.

Những năm sau đó, Quanah đã thể hiện năng lực của một chiến binh và thủ lĩnh.

In his early twenties, he and a young woman named Weakeah eloped,

Ở tuổi đôi mươi, anh và người phụ nữ trẻ tên là Weakeah đã bỏ trốn,

enraging her powerful father and several other leaders.

chọc giận người cha quyền lực của cô và một số Tù trưởng khác.

They stayed on the run for a year,

Họ chạy mãi trong suốt một năm,

attracting followers and establishing Quanah as a paraibo, or chief,

thu hút những người theo ủng hộ mình và họ tôn Quanah thành thủ lĩnh,

at an exceptionally young age.

ở độ tuổi vô cùng trẻ.

Under his leadership the Quahada band was able to elude the U.S. military

Dưới sự lãnh đạo của anh, bộ lạc Quahada đã có thể thoát khỏi quân đội Hoa Kỳ

and continue their way of life.

và tiếp tục cách sống của họ.

But in the early 1870s, the East Coast market for buffalo hides became lucrative,

Nhưng vào đầu những năm 1870,

thị trường da trâu Duyên Hải miền Đông sinh lợi nhuận cao,

and hunters slaughtered millions of buffalo in just a few years.

các thợ săn tàn sát hàng triệu con trâu chỉ trong vòng vài năm.

Meanwhile, U.S. forces led a surprise attack,

Cùng lúc đó, quân đội Hoa Kỳ thực hiện một cuộc tấn công bất ngờ,

killing nearly all the Quahada band’s 1,400 horses and stealing the rest.

giết chết gần như toàn bộ 1,400 con ngựa của bộ lạc Quahada và cướp đi số còn lại.

Though he had vowed to never surrender, Quanah knew that without bison or horses,

Mặc dù đã thề không bao giờ đầu hàng, Quanah biết nếu không có bò rừng hay ngựa

the Comanches faced certain starvation in winter.

người Comanches chắc chắn phải đối mặt với nạn đói trong mùa đông.

So in 1875 Quanah and the Quahada band

Vì vậy, vào năm 1875, Quanah và bộ lạc Quahada

moved to the Fort Sill reservation in Oklahoma.

đã di chuyển đến biệt khu thổ dân Fort Sill ở Oklahoma.

As hunter-gatherers, they could not transition easily

Là những người săn bắt - hái lượm, họ không thể thay đổi dễ dàng

to an agricultural way of life on the reservation.

sang cách sống nông nghiệp ở nơi này.

The U.S. government had promised rations and supplies,

Chính phủ Mỹ hứa hẹn sẽ trợ cấp và cung cấp khẩu phần thức ăn,

but what they provided was wildly insufficient.

nhưng những thứ họ cung cấp hoàn toàn không đủ.

Quanah, meanwhile, was suddenly in a weak political position:

Quanah, trong lúc đó, đột nhiên rơi vào vị thế chính trị yếu kém

he had no wealth or power compared to others

ông không có tài sản hay quyền lực so với những người

who had been on the reservation longer.

vốn đã sống ở vùng đó lâu hơn.

Still, he saw an opportunity.

Tuy nhiên, ông vẫn nhìn thấy một cơ hội,

The reservation included ample grasslands—

Biệt khu này bao gồm những đồng cỏ rộng lớn -

useless to the Comanches but perfect for cattle ranchers to graze their herds.

tuy vô dụng với người Comanches

nhưng lại hoàn hảo với chủ trang trại chăn nuôi gia súc.

He began a profitable arrangement leasing the land to cattle ranchers,

Ông bắt đầu một thỏa thuận sinh lợi là cho các chủ trại gia súc thuê đất,

lúc đầu thực hiện âm thầm.

quietly at first.

Eventually, he negotiated leasing rights with the U.S. government,

Cuối cùng, ông đàm phán quyền cho thuê với Chính phủ Hoa Kỳ,

which ensured a steady source of income for the Comanches on the reservation.

giúp đảm bảo nguồn thu nhập ổn định cho người Comanche tại biệt khu.

As Quanah’s status on the reservation

Khi địa vị của Quanah trên biệt khu

and recognition from government officials grew,

và sự công công nhận từ các viên chức chính phủ tăng lên,

he secured better rations,

ông đảm bảo khẩu phần ăn đầy đủ hơn,

advocated for the construction of schools and houses,

ủng hộ việc xây dựng trường học và nhà cửa,

and became one of three tribal judges on the reservation court.

và trở thành một trong ba thẩm phán tòa án bộ lạc tại biệt khu.

Tired of speaking with multiple leaders,

Mệt mỏi với việc phải nói chuyện với nhiều Tù trưởng,

the U.S. government wanted to appoint one chief of all Comanches—

Chính phủ Mỹ muốn bầu ra một thủ lĩnh cho toàn bộ người Comanche -

a role that hadn’t existed outside the reservation.

một vai trò có sức ảnh hưởng cả ngoài khu biệt khu thổ dân.

Still, many Comanches supported Quanah for this role,

Nhiều người Comanche ủng hộ Quanah lên vị trí này,

just as several older leaders had supported him

cũng như một số tù trưởng già hơn cũng ủng hộ ông

to lead them against the U.S. armed forces.

dẫn dắt họ chống lại lực lượng quân sự Mỹ.

Even Quanah’s former adversary, Ranald MacKenzie,

Ngay cả đối thủ cũ của Quanah, Ranald MacKenzie,

advocated for his appointment.

cũng ủng hộ sự bổ nhiệm của ông.

Quanah acted in Hollywood movies and befriended American politicians,

Quanah tham gia các bộ phim Hollywood và kết bạn với các chính trị gia Mỹ,

riding in Theodore Roosevelt’s inauguration parade.

cưỡi ngựa trong cuộc diễu hành nhậm chức của Tổng thống Roosevelt

Still, he never cut his long braids

Thế nhưng, ông chưa bao giờ cắt bím tóc dài,

and advocated for the Native American Church and the use of peyote.

ủng hộ Giáo hội bản địa Mỹ

và việc sử dụng peyote (chất dùng trong nghi lễ tôn giáo).

He began to go by Quanah Parker, adopting his mother’s surname,

Ông bắt đầu dùng tên gọi Quanah Parker lấy theo họ của mẹ,

and tried to track down his mother and sister,

và cố gắng tìm tung tích của mẹ và chị gái,

eventually learning they had both died shortly after their capture.

cuối cùng phát hiện ra cả hai đều đã chết sau khi bị bắt không lâu.

Quanah adapted again and again— to different worlds, different roles,

Quanah thích nghi hết lần này đến lần khác với các thế giới, các vai trò khác nhau

and circumstances that would seem insurmountable to most.

và những hoàn cảnh tưởng như không thể vượt qua với hầu hết mọi người.

Though he wasn’t without critics, after Quanah’s passing,

Dù không phải không có lời chỉ trích, nhưng sau khi Quanah qua đời,

Comanches began using the term “chairman”

người Comanche bắt đầu sử dụng khái niệm “chairman”

to designate the top elected official in the tribe,

để biểu thị người được bổ nhiệm đứng đầu bộ lạc,

recognizing him as the last chief of the Comanches

coi ông là thủ lĩnh cuối cùng của người Comanche

and a model of cultural survival and adaptation.

và là hình mẫu cho sự tồn tại và thích nghi văn hóa.

In that spirit, today’s Comanche Nation looks towards the future,

Với tinh thần đó, quốc gia Comanche ngày nay

luôn hướng đến tương lai,

with over 16,000 enrolled citizens and countless descendants.

với hơn 16,000 công dân ghi danh và vô số con cháu đời sau.