The last chief of the Comanches and the fall of an empire - Dustin Tahmahkera

Tłumaczenie: Anna Palmowska Korekta: Ola Królikowska

Late one night in 1871, a group of riders descended on a sleeping army camp.

Późną nocą 1871 roku grupa jeźdźców zaatakowała obóz śpiącej armii.

In minutes they stirred the camp into a panic,

Wywołując panikę,

stole about 70 horses, and disappeared.

jeźdźcy ukradli około 70 koni i zniknęli.

Led by a young chief named Quanah Parker,

Na czele grupy stał młody wódz Quanah Parker.

the raid was the latest in a long series of altercations

Był to jeden z ostatnich z długiej serii najazdów

along the Texas frontier between the indigenous people

na granicy Teksasu w ramach konfliktu między rdzenną ludnością,

known as the Numunu, or Comanches,

plemieniem Numunu, czyli Komanczów,

and the United States forces sent to steal Comanche lands

a siłami zbrojnymi Stanów Zjednoczonych mającymi ukraść ziemię Komanczom

for white settlers.

i przekazać białym osadnikom.

Though the conflict was decades old,

Spór trwał od dekad,

U.S. Colonel Ranald MacKenzie led the latest iteration.

kiedy na czele armii stanął pułkownik USA Ranald MacKenzie.

From summer to winter, he tracked Quanah.

Śledził Quanaha całe lato i zimę.

But Quanah was also tracking him,

Quanah również go obserwował

and each time the colonel drew near his targets,

i za każdym razem, kiedy pułkownik zbliżał się do celu,

they disappeared without a trace into the vast plains.

plemię znikało bez śladu na rozległych równinach.

The Comanches had controlled this territory for nearly 200 years,

Komancze żyli na tych terenach od 200 lat,

hunting buffalo and moving whole villages around the plains.

polując na bawoły i przenosząc wioski z jednego miejsca w drugie.

They suppressed Spanish and Mexican attacks from the south,

Tłumili ataki Hiszpanów i Meksykanów od południa,

attempts to settle the land by the United States from the east,

próby zasiedlenia ziemi przez USA od wschodu

and numerous other indigenous peoples’ bids for power.

i próby przejęcia władzy przez inne rdzenne plemiona.

The Comanche Empire was not one unified group under central control,

Imperium Komanczów nie miało scentralizowanej władzy.

but rather a number of bands, each with its own leaders.

Składało się z wielu grup i każda miała swojego wodza.

What all of these bands had in common was their prowess as riders—

Łączyła ich sprawność w jeździectwie.

every man, woman, and child was adept on horseback.

Wszyscy ludzie doskonale jeździli konno.

Their combat skills on horseback

W walce na koniu

far surpassed those of both other indigenous peoples and colonists,

nie mogły im sprostać ani inne rdzenne plemiona, ani kolonizatorzy,

allowing them to control an enormous area with relatively few people—

co pozwalało im kontrolować ogromne obszary przy małej ilości ludzi.

probably about 40,000 at their peak

W szczytowym okresie plemię liczyło około 40 000 członków

and only about 4-5,000 by the time

i tylko od 4000 do 5000 w czasach,

Quanah Parker and Ranald Mackenzie faced off.

kiedy Quanah Parker i Ranald Mackenzie stanęli ze sobą twarzą w twarz.

Born around 1848, Quanah was the eldest child of Peta Nocona,

Urodzony w 1848 roku Quanah był najstarszym synem Pety Nocony,

a leader of the Nokoni band, and Cynthia Ann Parker,

wodza grupy Nokonów, i Cynthii Ann Parker,

a kidnapped white settler who assimilated with the Comanches

białej osadniczki, uprowadzonej i zasymilowanej z Komanczami,

and took the name Naduah.

która przyjęła imię Naduah.

When Quanah was a preteen,

Kiedy Quanah był dzieckiem,

U.S. forces ambushed his village, capturing his mother and sister.

armia Stanów Zjednoczonych zaatakowała wioskę, porywając jego matkę i siostrę.

Quanah and his younger brother sought refuge with a different Comanche band,

Quanah i jego młodszy brat schronili się u innej grupy Komanczów

the Quahada.

o nazwie Quahada.

In the years that followed, Quanah proved himself as a warrior and leader.

W kolejnych latach Quanah wykazał się jako wojownik i przywódca.

In his early twenties, he and a young woman named Weakeah eloped,

Kiedy skończył 20 lat, uciekł z młodą kobietą Weakeah,

enraging her powerful father and several other leaders.

rozwścieczając jej wpływowego ojca i kilku innych przywódców.

They stayed on the run for a year,

Podczas trwającej rok ucieczki

attracting followers and establishing Quanah as a paraibo, or chief,

zebrali wystarczającą liczbę zwolenników do ogłoszenia Quanaha wodzem,

at an exceptionally young age.

czyli paraibo, w wyjątkowo młodym wieku.

Under his leadership the Quahada band was able to elude the U.S. military

Pod jego przywództwem grupa Quahada skutecznie wymykała się wrogiej armii,

and continue their way of life.

prowadząc normalne życie.

But in the early 1870s, the East Coast market for buffalo hides became lucrative,

Ale na początku lat 70. XIX wieku na Wschodnim Wybrzeżu wzrósł popyt

na skórę bawoła i w ciągu kilku lat myśliwi zabili ich tysiące.

and hunters slaughtered millions of buffalo in just a few years.

Meanwhile, U.S. forces led a surprise attack,

W tym czasie siły amerykańskie przeprowadziły atak z zaskoczenia,

killing nearly all the Quahada band’s 1,400 horses and stealing the rest.

zabijając około 1400 koni należących do grupy Quahada i kradnąc resztę.

Though he had vowed to never surrender, Quanah knew that without bison or horses,

Chociaż przysiągł, że nigdy się nie podda, Quanah wiedział, że bez żubrów i koni

the Comanches faced certain starvation in winter.

plemię Komanczów czeka zimą głód.

So in 1875 Quanah and the Quahada band

W 1875 roku Quanah z grupą Quahada

moved to the Fort Sill reservation in Oklahoma.

przenieśli się do rezerwatu Fort Sill w Oklahomie.

As hunter-gatherers, they could not transition easily

Trudno im było przestawić się z myśliwych i zbieraczy

to an agricultural way of life on the reservation.

na rolniczy tryb życia w rezerwacie.

The U.S. government had promised rations and supplies,

Amerykański rząd obiecał ich zaopatrywać,

but what they provided was wildly insufficient.

ale zapewnione żywność i zaopatrzenie nie wystarczały.

Quanah, meanwhile, was suddenly in a weak political position:

Pozycja polityczna Quanaha niespodziewanie osłabła.

he had no wealth or power compared to others

Nie miał takiego bogactwa ani władzy jak inni,

who had been on the reservation longer.

którzy żyli w rezerwacie dłużej.

Still, he saw an opportunity.

Dostrzegł jednak swoją szansę.

The reservation included ample grasslands—

Na terenie rezerwatu znajdowały się łąki

useless to the Comanches but perfect for cattle ranchers to graze their herds.

niewykorzystywane przez Komanczów, a idealne do wypasu stada.

He began a profitable arrangement leasing the land to cattle ranchers,

Zawarł dochodowy układ dzierżawy z hodowcami bydła.

quietly at first.

Na początku po cichu.

Eventually, he negotiated leasing rights with the U.S. government,

Ostatecznie wynegocjował z rządem USA prawa dzierżawy,

which ensured a steady source of income for the Comanches on the reservation.

co zapewniło Komanczom z rezerwatu stałe źródło dochodów.

As Quanah’s status on the reservation

Ze wzrostem statusu Quanah w rezerwacie

and recognition from government officials grew,

zyskał uznanie wśród urzędników państwowych.

he secured better rations,

Dzięki temu otrzymał lepsze racje żywnościowe,

advocated for the construction of schools and houses,

wywalczył budowę szkół i domów

and became one of three tribal judges on the reservation court.

i został jednym z trzech sędziów plemiennych w sądzie rezerwatu.

Tired of speaking with multiple leaders,

Zmęczony rozmowami z wieloma przywódcami

the U.S. government wanted to appoint one chief of all Comanches—

rząd USA chciał wyznaczyć jednego wodza wszystkich Komanczów.

a role that hadn’t existed outside the reservation.

Stanowisko to nie istniało poza rezerwatem.

Still, many Comanches supported Quanah for this role,

Wielu Komanczów poparło Quanaha,

just as several older leaders had supported him

a kilku starszych wodzów wsparło go,

to lead them against the U.S. armed forces.

żeby poprowadził ich przeciw siłom zbrojnym USA.

Even Quanah’s former adversary, Ranald MacKenzie,

Nawet były wróg Quanaha, Ranald MacKenzie,

advocated for his appointment.

poparł jego kandydaturę.

Quanah acted in Hollywood movies and befriended American politicians,

Quanah grał w hollywoodzkich filmach, przyjaźnił się z politykami z USA

riding in Theodore Roosevelt’s inauguration parade.

i wziął udział w paradzie inauguracyjnej Theodore'a Roosevelta.

Still, he never cut his long braids

Nigdy jednak nie ściął długich warkoczy,

and advocated for the Native American Church and the use of peyote.

popierał Amerykański Kościół Tubylczy i użycie odurzającego pejotlu.

He began to go by Quanah Parker, adopting his mother’s surname,

Przyjmując nazwisko matki, stał się Quanahem Parkerem.

and tried to track down his mother and sister,

Próbował odnaleźć matkę i siostrę,

eventually learning they had both died shortly after their capture.

ale odkrył, że obie zmarły krótko po uprowadzeniu.

Quanah adapted again and again— to different worlds, different roles,

Quanah ciągle dostosowywał się do różnych światów, ról

and circumstances that would seem insurmountable to most.

i okoliczności, co dla wielu byłoby nie do pokonania.

Though he wasn’t without critics, after Quanah’s passing,

Chociaż go krytykowano, po jego śmierci

Comanches began using the term “chairman”

Komancze zaczęli stosować nazwę "przewodniczący"

to designate the top elected official in the tribe,

do określenia najwyższego urzędnika w plemieniu,

recognizing him as the last chief of the Comanches

uznając go za ostatniego wodza Komanczów

and a model of cultural survival and adaptation.

i kulturowy wzór przetrwania i adaptacji.

In that spirit, today’s Comanche Nation looks towards the future,

W tym duchu spogląda w przyszłość dzisiejszy naród Komanczów,

with over 16,000 enrolled citizens and countless descendants.

liczący ponad 16 000 oficjalnych obywateli i niezliczoną liczbę potomków.