What happens when continents collide? - Juan D. Carrillo

Điều gì xảy ra khi các khối lục địa va vào nhau? - Juan D. Carrillo

Translator: trần hùng Reviewer: Hoang Phan

Tens of millions of years ago,

10 triệu năm về trước,

a force of nature set two giant masses on an unavoidable collision course

2 khối lục địa khổng lồ bắt đầu va chạm dưới tác động của sức mạnh tự nhiên

that would change the face of the Earth

điều này đã làm thay đổi bề mặt của trái đất

and spell life or death for thousands of species.

và quyết định sự sống hay cái chết cho hàng ngàn chủng loài.

The force of nature was plate tectonics,

Đây được gọi là quá trình kiến tạo,

and the bodies were North and South America.

và 2 khối đó chính là Bắc và Nam Mỹ.

And even though they were hurdling towards each other

mặt dù chúng vẫn đang dịch chuyển hướng về nhau

at an underwhelming 2.5 cm per year,

khoảng chừng 2,5 cm mỗi năm,

their collision actually did have massive biological reprocussions

nhưng cú va chạm đã gây hàng loạt các ảnh hưởng sinh học

by causing one of the greatest episodes of biological migration in Earth's history:

bằng việc hình thành một trong những cuộc di cư lớn nhất trong lịch sử trái đất:

The Great American Biotic Interchange.

"Sự hoán đổi sự sống vĩ đại của châu Mỹ".

Our story begins 65 million years ago, the beginning of the age of mammals,

Chuyện bắt đầu 65 triệu năm về trước, thời kì hình thành động vật có vú,

when what is now North and South America

khi mà vùng Bắc và Nam Mỹ như bây giờ

were continents separated by a marine connection

là những khối lục địa chia cắt bởi đường biển

between the Pacific and Atlantic Oceans.

giữa Thái Bình Dương và Đại Tây Dương.

During this time, South America was the home of fauna

Trong suốt khoảng thời gian này, Nam Mỹ là nơi cư ngụ của các loài sinh vật

that included armored glyptodonts as large as compact cars,

bao gồm loài armored glyptodont (con răng chạm) kích thước cỡ một chiếc xe nhỏ,

giant ground sloths weighing more than a ton,

giống lười đất khổng lồ nặng hơn 1 tấn,

opossums, monkeys, and carnivorous terror birds.

chuột túi, khỉ, và cả những loài chim ăn thịt đáng sợ.

North America had its own species,

Ở Bắc Mỹ cũng có những loài riêng biệt,

such as horses, bears, and saber-toothed cats.

như: ngựa, gấu, báo răng kiếm.

Over 20 million years, the shifting of the Farallon and Caribbean Plates

Hơn 20 triệu năm, sự dịch chuyển của vùng Farallon và Caribbean

produced the Central America Volcanic Arc, a peninsula connected to North America,

góp phần cho sự hình thành vùng núi lửa Trung Mỹ, một bán đảo nối liền với Bắc Mỹ,

with only a very narrow seaway separating it from South America.

tách biệt Nam Mỹ chỉ với một vùng biển hẹp.

As these plates continued to surf the Earth's magma layer

Khi 2 vùng này tiếp tục trượt trên lớp macma của Trái Đất

far beneath the Pacific Ocean floor,

nằm sâu dưới đáy Thái Bình Dương,

the Caribbean Plate migrated eastward,

thì vùng Caribbean di chuyển về phía Đông,

and about 15 million years ago,

và khoảng 15 triệu năm trước,

South America finally collided with this Central American Arc.

Nam Mỹ cuối cùng đã va chạm với vùng núi lửa Trung Mỹ.

This gradually closed the water connection between the Pacific and the Caribbean,

Điều này đã làm vùng Caribbean không còn kết nối với Thái Bình Dương nữa,

creating a land bridge,

mà hình thành một cầu nối,

which connected North America to South America.

liên kết Bắc và Nam Mỹ.

Terrestrial organisms could now cross between the two continents,

Sinh vật trên cạn bấy giờ có thể di chuyển qua lại giữa 2 khối lục địa,

and from the fossil records,

và từ những ghi chép hóa thạch,

it's evident that different waves of their dispersals took place.

chứng minh rằng dấu hiệu khác nhau của sự phân tán đã xảy ra.

Even though plants don't physically move,

Mặc dù thực vật không thể di chuyển,

they are easily dispersed by wind and waves,

chúng vẫn dễ dàng phát tán bởi gió và sóng biển,

so they migrated first, along with a few species of birds.

chúng là loài thực hiện việc di cư đầu tiên cùng với một số loài chim

They were followed by some freshwater fishes

theo sau là những loài cá nước ngọt

and amphibians,

và động vật lưỡng cư,

and finally, various mammals began to traverse the bridge.

và cuối cùng, các loài động vật có vú bắt đầu di chuyển qua "cầu nối" đó.

From South America, mammals like ground sloths and glyptodonts

Động vật có vú từ Nam Mỹ như loài lười đất và loài glyptodont (con răng chạm)

were widly distributed in North America.

đã phân bố trên khắp Bắc Mỹ.

Moreover, many South American tropical mammals,

Ngoài ra, nhiều loại động vật có vú Nam Mỹ vùng nhiệt đới,

like monkeys and bats, colonized the forests of Central America,

như khỉ và dơi, chúng chiếm giữ các khu rừng ở Trung Mỹ,

and are very abundant today.

và phát triển phong phú như ngày nay

South American predator marsupials went extinct 3 million years ago,

Thú ăn thịt, thú có túi Nam Mỹ bị tuyệt chủng 3 triệu năm về trước,

at which point North American predators, such as cats, bears and foxes,

lúc này, động vật ăn thịt phía Bắc như báo, gấu và cả loài cáo,

migrated south and occupied the ecological space left behind.

di chuyển xuống phía Nam và chiếm giữ hệ sinh thái nơi đây.

Horses, llamas, tapirs, cougars, saber-toothed cats, gomphotheres,

Ngựa, lạc đà không bứu, heo vòi, báo sư tử, báo răng kiếm, voi,

and later humans also headed south across the land bridge.

và loài người sau này cũng hướng về phía Nam vượt qua "cầu nối" đó

But what happened on land is only half the story.

Nhưng, chuyện xảy ra trên đất liền chỉ là một nửa câu chuyện.

What had been one giant ocean was now two,

Chuyện xảy ra khi một đại dương khổng lồ bây giờ chia thành 2

creating differences in temperature and salinity for the two bodies of water.

tạo nên sự chênh lệch nhiệt độ và độ mặn giữa 2 vùng nước

The isthmus also became a barrier for many marine organisms,

eo biển trở thành mối ngăn cản của nhiều loài sinh vật biển,

like mollusks, crustaceans, foraminifera, bryozoans, and fish,

như động vật thân mềm, giáp xác trùng lỗ, rong biển và cả loài cá,

and separated the populations of many marine species.

và tách các quần thể của các loài sinh vật biển

It also allowed the establishment of the thermohaline circulation,

Nó cũng giúp cho việc hình thành các dòng hải lưu

a global water conveyor belt,

một dây chuyền nước toàn cầu,

which transports warm water across the Atlantic,

vận chuyển nước ấm băng qua Đại Tây Dương,

and influences the climate of the East Coast of North America,

và ảnh hưởng đến khí hậu vùng bờ biển phía Đông của Bắc Mỹ,

the West Coast of Europe, and many other areas.

bờ biển phía Tây của châu Âu và nhiều vùng khác.

It's a challenge to track all of the ways

Một thách thức để lần theo các hình thức

the collision of the Americas changed the world,

va chạm của châu Mỹ làm thay đổi cả thế giới

but it's safe to say that the ripples of the Great American Biotic Interchange

nhưng chắc chắn làn sóng của "Sự trao đổi sự sống vĩ đại của châu Mỹ "

have propagated through the history of life on the planet,

đã lan tỏa xuyên qua lịch sử của sự sống trên hành tinh

and that of mankind.

và của cả nhân loại

What if these species hadn't gone extinct,

Điều gì xảy ra nếu những loài này đã không tuyệt chủng

or if there were no monkeys in Central America,

hoặc nếu không còn loài khỉ ở miền Trung Mỹ

or jaguars in South America?

hay loài báo đốm Nam Mỹ?

What if the thermohaline circulation wasn't flowing?

Nếu những dòng hải lưu không còn chảy?

Would the East Coast of North America be much colder?

Bờ biển phía Tây của Bắc Mỹ sẽ lạnh hơn nhiều chăng?

It all goes to show some of the most impactful transformations of our planet

Tất cả chỉ ra một số biến đổi mạnh trên hành tinh chúng ta

aren't the explosive ones that happen in an instant,

không phải là những thứ bùng nổ ngay lập tức

but the ones that crawl towards irreversible change.

nhưng bò chậm chạp hướng tới việc không bao giờ thay đổi được.

We are the product of history.

Chúng ta là sản phẩm của lịch sử.