What happens when continents collide? - Juan D. Carrillo

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

Tens of millions of years ago,

Dziesiątki milionów lat temu

a force of nature set two giant masses on an unavoidable collision course

siły natury zderzyły ze sobą dwie ogromne masy lądu,

that would change the face of the Earth

zmieniając całkowicie oblicze Ziemi

and spell life or death for thousands of species.

i przynosząc śmierć lub nowe życie tysiącom gatunków.

The force of nature was plate tectonics,

Ta siła natury to ruchy tektoniczne,

and the bodies were North and South America.

a ogromne masy lądu to Ameryki Północna i Południowa.

And even though they were hurdling towards each other

Choć napierały na siebie nawzajem

at an underwhelming 2.5 cm per year,

z prędkością zaledwie 2,5 centymetra rocznie,

their collision actually did have massive biological reprocussions

ich zderzenie miało ogromne biologiczne następstwa,

by causing one of the greatest episodes of biological migration in Earth's history:

wywołując jedną z największych migracji gatunkowych w historii Ziemi:

The Great American Biotic Interchange.

Wielką Amerykańską Wymianę Biotyczną.

Our story begins 65 million years ago, the beginning of the age of mammals,

Historia zaczęła się 65 milionów lat temu, na początku ery ssaków.

when what is now North and South America

Lądy, które nazywamy dziś Amerykami,

were continents separated by a marine connection

były kontynentami oddzielonymi morskim przesmykiem

between the Pacific and Atlantic Oceans.

między Pacyfikiem a Atlantykiem.

During this time, South America was the home of fauna

Południowa Ameryka była domem dla licznej fauny:

that included armored glyptodonts as large as compact cars,

opancerzonych glyptodonów, wielkich jak samochód,

giant ground sloths weighing more than a ton,

ogromnych naziemnych leniwców, ważących ponad tonę,

opossums, monkeys, and carnivorous terror birds.

oposów, małp i padlinożernych ptaków.

North America had its own species,

Północna Ameryka miała własne gatunki:

such as horses, bears, and saber-toothed cats.

konie, niedźwiedzie i koty szablastozębne.

Over 20 million years, the shifting of the Farallon and Caribbean Plates

Przez 20 milionów lat, przesuwanie się płyt Farallon oraz Karaibskiej

produced the Central America Volcanic Arc, a peninsula connected to North America,

wypiętrzyło Łuk Wulkaniczny Ameryki Środkowej,

przylądek połączony z Ameryką Północną.

with only a very narrow seaway separating it from South America.

Od Ameryki Południowej oddzielał go wąski przesmyk.

As these plates continued to surf the Earth's magma layer

Płyty tektoniczne przesuwały się po powierzchni magmy,

far beneath the Pacific Ocean floor,

głęboko pod dnem Pacyfiku.

the Caribbean Plate migrated eastward,

Płyta karaibska płynęła na wschód.

and about 15 million years ago,

Około 15 milionów lat temu

South America finally collided with this Central American Arc.

Ameryka Południowa wreszcie zderzyła się z Łukiem Ameryki Środkowej.

This gradually closed the water connection between the Pacific and the Caribbean,

Stopniowo zamknęło się połączenie wodne między Pacyfikiem a Karaibami.

creating a land bridge,

Powstał pomost lądowy

which connected North America to South America.

łączący obie Ameryki.

Terrestrial organisms could now cross between the two continents,

Organizmy lądowe mogły migrować między kontynentami.

and from the fossil records,

Ze skamieniałości wynika,

it's evident that different waves of their dispersals took place.

że miało miejsce kilka fal migracji.

Even though plants don't physically move,

Choć rośliny się nie poruszają,

they are easily dispersed by wind and waves,

z łatwością przenosi je wiatr czy fale morskie.

so they migrated first, along with a few species of birds.

dlatego przybyły jako pierwsze, wraz z kilkoma gatunkami ptaków.

They were followed by some freshwater fishes

Za nimi podążyły ryby słodkowodne oraz płazy.

and amphibians,

and finally, various mammals began to traverse the bridge.

Wreszcie różne ssaki zaczęły przekraczać pomost lądowy.

From South America, mammals like ground sloths and glyptodonts

Z Ameryki Południowej ssaki takie jak ogromny leniwiec czy glyptodon

were widly distributed in North America.

rozprzestrzeniły się w Ameryce Północnej.

Moreover, many South American tropical mammals,

Wiele południowoamerykańskich ssaków tropikalnych,

like monkeys and bats, colonized the forests of Central America,

takich jak małpy czy nietoperze, zamieszkały w lasach Ameryki Środkowej.

and are very abundant today.

Do dziś jest ich mnóstwo.

South American predator marsupials went extinct 3 million years ago,

Południowoamerykańskie drapieżne torbacze wymarły 3 miliony lat temu,

at which point North American predators, such as cats, bears and foxes,

wtedy drapieżniki Ameryki Północnej: koty, niedźwiedzie i lisy,

migrated south and occupied the ecological space left behind.

przeniosły się na południe, zasiedlając opuszczoną przestrzeń ekologiczną.

Horses, llamas, tapirs, cougars, saber-toothed cats, gomphotheres,

Konie, lamy, tapiry, pumy, koty szablastozębne, gomfotery,

and later humans also headed south across the land bridge.

a później i ludzie - wyruszyli na południe przez lądowy pomost.

But what happened on land is only half the story.

Na lądzie zaszła tylko połowa historii.

What had been one giant ocean was now two,

Niegdyś jeden wielki ocean podzielił się na dwa,

creating differences in temperature and salinity for the two bodies of water.

co stworzyło różnice temperatur i zasolenia.

The isthmus also became a barrier for many marine organisms,

Przesmyk lądowy stał się barierą dla wielu organizmów:

like mollusks, crustaceans, foraminifera, bryozoans, and fish,

mięczaków, skorupiaków, otwornic, mszywiołów i ryb,

and separated the populations of many marine species.

rozdzielając populacje wielu gatunków morskich.

It also allowed the establishment of the thermohaline circulation,

Przesmyk pozwolił także na ustalenie cyrkulacji termohalinowej,

a global water conveyor belt,

globalnej cyrkulacji wód oceanów,

which transports warm water across the Atlantic,

która przenosi ciepłe wody przez Atlantyk

and influences the climate of the East Coast of North America,

i wpływa na klimat wschodniego wybrzeża Ameryki Północnej,

the West Coast of Europe, and many other areas.

zachodniego wybrzeża Europy i wielu innych obszarów.

It's a challenge to track all of the ways

Prześledzenie wszystkich globalnych zmian,

the collision of the Americas changed the world,

które wywołało zderzenie Ameryk, to prawdziwe wyzwanie.

but it's safe to say that the ripples of the Great American Biotic Interchange

To jasne, że Wielka Amerykańska Wymiana Biotyczna

have propagated through the history of life on the planet,

wpłynęła na ewolucję życia na naszej planecie

and that of mankind.

oraz na rozwój ludzkości.

What if these species hadn't gone extinct,

A gdyby te gatunki nie wyginęły?

or if there were no monkeys in Central America,

Gdyby nie było małp w Ameryce Środkowej

or jaguars in South America?

lub jaguarów w Ameryce Południowej?

What if the thermohaline circulation wasn't flowing?

Gdyby nie powstała cyrkulacja termohalinowa?

Would the East Coast of North America be much colder?

Czy wschodnie wybrzeże Ameryki Północnej byłoby chłodniejsze?

It all goes to show some of the most impactful transformations of our planet

Dowodzi to, że najistotniejsze zmiany na naszej planecie

aren't the explosive ones that happen in an instant,

nie zachodzą gwałtownie,

but the ones that crawl towards irreversible change.

lecz drobnymi kroczkami zmierzają do nieuchronnego celu.

We are the product of history.

Jesteśmy produktem historii.