The amazing ways plants defend themselves - Valentin Hammoudi

Phương pháp tự vệ tuyệt với của thực vật - Valentin Hammoudi

Translator: Huong Nguyen Reviewer: Châu Trần

This is a tomato plant,

Đây là một cây cà chua,

and this is an aphid slowly killing the tomato plant

còn đây là một con rệp đang giết dần cây cà chua

by sucking the juice out of its leaves.

bằng cách hút dịch cây qua lá.

The tomato is putting up a fight using both physical and chemical defenses

Cây cà chua này đang cố gắng chiến đấu bằng cả phương pháp vật lý và hoá học

to repel the attacking insects.

để đuổi những côn trùng tấn công nó đi.

But that's not all.

Nhưng đó không phải tất cả

The tomato is also releasing compounds that signal nearby tomato plants

Cây cà chua đang phát ra những hợp chất để cảnh báo tới các cây cà chua gần đó

to release their own insect repellent.

để chúng có thể tự phát tiết chất chống côn trùng.

Plants are constantly under attack.

Thực vật thường xuyên bị tấn công.

They face threats ranging from microscopic fungi and bacteria,

Chúng phải đối mặt với rủi ro từ nấm vi mô và vi khuẩn

small herbivores, like aphids, caterpillars, and grasshoppers,

động vật ăn cỏ cỡ nhỏ, như rệp, sâu bướm, và châu chấu,

up to large herbivores, like tortoises, koalas, and elephants.

cho đến động vật ăn cỏ cỡ lớn, như rùa gấu trúc và voi.

All are looking to devour plants to access the plentiful nutrients

Tất cả đều muốn tấn công cây để giành lấy nguồn dưỡng chất dồi dào

and water in their leaves, stems, fruits, and seeds.

và nước trong lá, thân, quả và hạt.

But plants are ready with a whole series of internal and external defenses

Nhưng thực vật cũng sẵn sàng với hàng loạt phương pháp phòng vệ trong lẫn ngoài

that make them a much less appealing meal,

để giúp chúng trở nên những bữa ăn kém hấp dẫn hơn

or even a deadly one.

thậm chí là chí tử.

Plants' defenses start at their surface.

Phương pháp phòng vệ của thực vật bắt đầu từ bề mặt.

The bark covering tree trunks is full of lignin,

Vỏ cây bao bọc thân chứa nhiều lignin,

a rigid web of compounds that's tough to chew

là một mạng lưới chất cứng rất khó nhai

and highly impermeable to pathogens.

và không cho phép mầm bệnh xuyên qua.

Leaves are protected by a waxy cuticle

Lá được bảo vệ bởi lớp vỏ sáp

that deters insects and microbes.

miễn nhiễm với côn trùng và vi sinh vật

Some plants go a step further with painful structures

Một số loài thực vật còn lợi hại hơn nữa với các bộ phận gây sát thương

to warn would-be predators.

để cảnh báo những sinh vật có khả năng tấn công.

Thorns, spines, and prickles discourage bigger herbivores.

Gai, kim và móc làm chùn bước những loài ăn thực vật lớn.

To deal with smaller pests, some plants' leaves have sharp hair-like structures

Để xử lý các loài có hại nhỏ, một số cây có những bộ phận nhọn và mảnh như tóc

called trichomes.

gọi là lông.

The kidney bean plant sports tiny hooks to stab the feet of bed bugs

Cây đậu thận có móc nhỏ để đâm vào chân rận

and other insects.

và các loài côn trùng khác.

In some species, trichomes also dispense chemical irritants.

Ở một số loài, lông còn có thể phóng ra những chất gây ngứa.

Stinging nettles release a mixture of histamine and other toxins

Những kim đâm phát ra một hợp chất gồm histamine và các chất độc khác

that cause pain and inflammation when touched.

gây đau và bỏng khi chạm vào.

For other plant species, the pain comes after an herbivore's first bite.

Một số loài khác, động vật ăn thực vật bị đau sau khi cắn vào cây.

Spinach,

kiwi fruit,

Rau chân vịt,

quả kiwi,

pineapple,

dứa,

fuchsia

hoa vân anh

and rhubarb all produce microscopic needle-shaped crystals called raphides.

và cây đại hoàng đều có sinh ra tinh thể nhọn như kim gọi là raphide.

They can cause tiny wounds in the inside of animals' mouths,

Những tinh thể này có thể gây tổn thương nhỏ trong miệng của động vật,

which create entry points for toxins.

tạo ra đường vào cho các chất độc.

The mimosa plant has a strategy designed to prevent herbivores

Cây mắc cỡ có một chiến lược để phòng sinh vật ăn thực vật

from taking a bite at all.

khỏi cắn.

Specialized mechanoreceptor cells detect touch

Bộ phận nhận tín hiệu vật lý chuyên biệt cảm nhận tiếp xúc

and shoot an electrical signal through the leaflet to its base

và phóng tín hiệu điện từ phiến lá tới cuống lá

causing cells there to release charged particles.

làm cho những tế bào cuống lá phóng ra những phân tử tích điện.

The buildup of charge draws water out of these cells

Tích tụ điện làm mất nước khỏi tế bào

and they shrivel, pulling the leaflet closed.

và làm chúng héo đi, đóng lá lại.

The folding movement scares insects away

Hoạt động gấp lá đuổi côn trùng đi

and the shrunken leaves look less appealing to larger animals.

và lá héo trông không hấp dẫn đối với động vật lớn hơn.

If these external defenses are breached,

Nếu những phương pháp tự vệ bên ngoài không hiệu quả,

the plant immune system springs into action.

thì hệ thống miễn dịch của cây sẽ được vận hành.

Plants don't have a separate immune system like animals.

Thực vật không có hệ miễn dịch riêng biệt như động vật.

Instead, every cell has the ability to detect and defend against invaders.

Thay vào đó, mỗi tế bào đều có khả năng cảm nhận và tự vệ khỏi kẻ xâm phạm.

Specialized receptors can recognize molecules that signal the presence

Bộ phận tiếp nhận chuyên biệt có thể nhận ra phân tử cho biết sự có mặt

of dangerous microbes or insects.

của vi sinh vật nguy hiểm hoặc côn trùng

In response, the immune system initiates a battery of defensive maneuvers.

Khi phản ứng lại, hệ miễn dịch khởi động cơ chế tự vệ.

To prevent more pathogens from making their way inside,

Để tránh mầm bệnh lan truyền vào trong cây,

the waxy cuticle thickens and cell walls get stronger.

lớp sáp bên ngoài dày lên và màng tế bào trở nên chắc chắn hơn.

Guard cells seal up pores in the leaves.

Các tế bào tự vệ đóng các khí khổng trên lá.

And if microbes are devouring one section of the plant,

Nếu vi sinh vật tấn công một phần của cây,

those cells can self-destruct to quarantine the infection.

thì những tế bào đó có thể tự huỷ để miễn nhiễm.

Compounds toxic to microbes and insects are also produced,

Những hợp chất độc với vi sinh vật và côn trùng được tạo ra

often tailor-made for a specific threat.

và hầu như là chuyên biệt cho mỗi nguy cơ.

Many of the plant molecules that humans have adopted

Nhiều phân tử có nguồn gốc từ thực vật được con người dùng

as drugs, medicines and seasonings

như chất gây nghiện, thuốc và gia vị

evolved as part of plants' immune systems because they're antimicrobial,

tiến hoá như một phần của hệ miễn dịch thực vật vì chúng kháng vi sinh,

or insecticidal.

hoặc chất diệt côn trùng.

An area of a plant under attack can alert other regions using hormones,

Một phần bị tấn công có thể báo hiệu các vùng khác bằng hormon

airborne compounds,

hợp chất trong không khí

or even electrical signals.

hoặc cả những tín hiệu điện.

When other parts of the plant detect these signals,

Khi phần khác của cây phát hiện ra những tín hiệu này

they ramp up production of defensive compounds.

chúng sẽ tăng tiết các hợp chất phòng vệ.

And for some species, like tomatoes,

Và với một số loài, như cà chua,

this early warning system also alerts their neighbors.

hệ thống cảnh báo sớm này còn báo động cho "hàng xóm"

Some plants can even recruit allies to adopt a strong offense

Một số cây còn có thể gọi đồng minh để tạo ra sức phản kháng mạnh

against their would-be attackers.

trước những kẻ tấn công.

Cotton plants under siege by caterpillars

Cây bông bị tấn công bởi sâu bướm

release a specific cocktail of ten to twelve chemicals into the air.

tiết ra hợp chất đặc biệt gồm 10 đến 12 hoá chất ra không khí.

This mixture attracts parasitic wasps that lay eggs inside the caterpillars.

Hợp chất này thu hút ong ký sinh đẻ trứng trong sâu.

Plants may not be able to flee the scene of an attack,

Thực vật có thể không thoát ra được hoàn cảnh bị tấn công,

or fight off predators with teeth and claws,

hay đánh lại kẻ thù bằng răng và móng,

but with sturdy armor,

nhưng với vũ khí lợi hại,

a well-stocked chemical arsenal,

hoá chất dồi dào,

a neighborhood watch,

cảnh báo từ hàng xóm,

and cross-species alliances,

và hợp tác khác loài,

a plant isn't always an easy meal.

Loài cây không phải lúc nào cũng dễ chén.