Describing the invisible properties of gas - Brian Bennett

Transcriber: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: Thanh Nguyen Reviewer: Danh Lê

Every minute of every day,

Mỗi phút của mỗi ngày,

you breathe without even thinking about it.

bạn hít thở mà thậm chí không nghĩ về nó.

Your body does it on its own, from the day you're born until the day you die.

Cơ thể bạn tự làm điều đó, từ khi bạn sinh ra tới khi bạn chết đi.

You have muscles contract to bring oxygen, a gas,

Bạn có các bắp cơ co rút để đem oxi, một loại khí,

into your lungs, which is then transferred by your bloodstream to every cell in your body.

vào phổi của bạn, sau đó được vận chuyển bởi máu đến mỗi tế bào trong cơ thể.

Gases are strange.

Các chất khí này kì lạ.

We can't see them, but we know they're there because we can feel them.

Ta không thể thấy chúng, nhưng ta biết chúng ở đó vì ta cảm nhận được.

What we experience as wind is really trillions and trillions of gas molecules slamming into your body.

Cái chúng ta trải nghiệm như gió thực sự là nghìn tỷ tỷ phân tử khí đập vào

cơ thể bạn. Và nó cảm thấy tốt, phải không?

And it feels good, right?

Science is based on observation.

Khoa học dựa vào quan sát.

Unfortunately, we cannot observe gases with our eyes -- they're too small.

Không may, chúng ta không thể quan sát các khí bằng mắt -- chúng quá nhỏ.

We have to use our other senses to make observations and draw conclusions.

Chúng ta phải dùng các giác quan khác để quan sát và đi đến kết luận.

Observations are then compiled, and we create a model.

Các quan sát sau đó được biên soạn, và ta tạo ra một mô hình.

No, not that kind of model.

Không, không phải kiểu mô hình đó.

A model is a way scientists describe the properties of physical phenomena.

Mô hình là cách các nhà khoa học mô tả các tính chất của hiện tượng vật lý.

First, gases always move in a straight line.

Đầu tiên, các khí luôn chuyển động trên một đường thẳng.

We don't really have anything to demonstrate this with because gravity always pulls objects down.

Ta thực sự không có gì để chứng minh điều này vì trọng lực luôn kéo các vật xuống.

So imagine a bullet fired from a gun, and that bullet goes on at a constant speed in a perfectly straight line.

Vì vậy tưởng tượng viên đạn được bắn từ 1 khẩu súng, nó đi với vận tốc không đổi

trên 1 đường hoàn toàn thẳng. Điều đó giống như một phân tử khí.

That would be like a gas molecule.

Second, gases are so small, they occupy no volume on their own.

Thứ hai, các khí rất nhỏ, chúng không có khối lượng riêng.

As a group they do, blow up any balloon and you can see how that volume changes.

Chúng như 1 nhóm, thổi bất kì quả bóng nào và bạn sẽ thấy thể tích thay đổi thế nào.

But single gases have no volume compared to other forms of matter.

Nhưng các khí đơn không có thể tích so với các dạng vật chất khác.

Rather than calculating such a small amount of matter, we just call it zero for simplicity.

Thay vì tính một lượng nhỏ của vật chất, ta chỉ gọi nó là 0 cho đơn giản.

Third, if gas molecules collide, and they do -- remember, these are assumptions --

Thứ ba, nếu các phân tử khí va chạm --hãy nhớ, đây là những giả định--

their energy remains constant.

năng lượng của chúng không đổi.

An easy way to demonstrate this is by dropping a soccer ball with a tennis ball balanced on top.

Cách dễ nhất để chứng minh điều này là thả 1 trái banh và 1 quả bóng tennis được

Because the soccer ball is bigger, it has more potential energy,

giữ cân bằng trên đỉnh. Vì quả bóng lớn hơn, nó có nhiều thế năng hơn,

and the energy from the larger ball is transferred to the smaller tennis ball

và năng lượng từ quả bóng lớn hơn được chuyển tới quả bóng tennis nhỏ hơn

and it flies away when that energy is transferred.

và nó bay đi khi năng lượng đó được truyền đi.

The total energy stays the same.

Tổng năng lượng ở mức tương tự.

Gases work the same way.

Khí cũng giống như vậy.

If they collide, smaller particles will speed up, larger particles will slow down.

Nếu chúng va chạm, các hạt nhỏ hơn sẽ tăng tốc, các hạt lớn hơn sẽ chậm lại.

The total energy is constant.

Tổng năng lượng không đổi.

Fourth, gases do not attract one another, and they don't like to touch.

Thứ tư, các chất khí không thu hút lẫn nhau, và chúng không muốn chạm vào.

But remember rule three. In reality, they do collide.

Nhưng nhớ qui tắc thứ ba. Trong thực tế, chúng va chạm.

Finally, gases have energy that is proportional to the temperature.

Cuối cùng, các khí có năng lượng tỉ lệ thuận với nhiệt độ.

The higher the temperature, the higher the energy the gases have.

Nhiệt độ càng cao, năng lượng mà khí có được càng cao.

The crazy thing is that at the same temperature, all gases have the same energy.

Thứ điên rồ đó là ở cùng một nhiệt độ, tất cả các khí có cùng năng lượng.

It doesn't depend on the type of gas, just the temperature that gas is at.

Nó không phụ thuộc vào loại khí, mà chỉ vào nhiệt độ của khí lúc đó.

Keep in mind this is a model for the way gas particles behave, and based on our observations,

Nhớ rằng đây là mô hình cho cách các hạt khí cư xử, và dựa vào quan sát,

gases always move in straight lines.

các khí luôn di chuyển theo đường thẳng.

They're so small, that they're not measurable on their own,

Chúng quá nhỏ đến nỗi chúng không thể đo lường được,

and they don't interact with one another.

và chúng không tương tác với cái khác.

But if they do bump into one another, that energy is transferred from one particle to another,

Nhưng nếu chúng va vào cái khác, năng lượng được truyền từ một hạt sang hạt khác

and the total amount never changes.

và tổng lượng không bao giờ thay đổi.

Temperature has a major effect, and in fact,

Nhiệt độ ảnh hưởng chính, và thực tế,

all gases at the same temperature have the same average energy.

tất cả các khí ở cùng nhiệt độ có cùng năng lượng trung bình.

Whew! I need to go catch my breath.

Whew! Tôi cần phải thở chút đã.