Describing the invisible properties of gas - Brian Bennett

Niewidzialne właściwości gazu - Brian Bennett

Transcriber: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Tłumaczenie: Capa Girl Korekta: Rysia Wand

Every minute of every day,

Każdej minuty, każdego dnia,

you breathe without even thinking about it.

oddychamy bez zastanowienia.

Your body does it on its own, from the day you're born until the day you die.

Ciało działa samo, od narodzin do śmierci.

You have muscles contract to bring oxygen, a gas,

Mięśnie kurczą się, by wdychać tlen, gaz

into your lungs, which is then transferred by your bloodstream to every cell in your body.

i przesłać go przez system krwionośny do każdej komórki ciała.

Gases are strange.

Gazy są dziwne.

We can't see them, but we know they're there because we can feel them.

Nie widać ich, ale wiemy, że są bo możemy je odczuć.

What we experience as wind is really trillions and trillions of gas molecules slamming into your body.

Na przykład wiatr to biliony uderzających w nas cząstek gazu.

And it feels good, right?

Czy to nie przyjemne?

Science is based on observation.

Nauka bazuje na obserwacji.

Unfortunately, we cannot observe gases with our eyes -- they're too small.

Niestety, nie możemy obserwować gazów. Są zbyt małe.

We have to use our other senses to make observations and draw conclusions.

Do obserwacji i wniosków musimy wykorzystywać inne zmysły.

Observations are then compiled, and we create a model.

Obserwacje kompiluje się i tworzy model.

No, not that kind of model.

Nie, nie taki model.

A model is a way scientists describe the properties of physical phenomena.

Model to naukowy sposób opisu właściwości zjawisk fizycznych.

First, gases always move in a straight line.

Po pierwsze, gaz zawsze porusza się w linii prostej.

We don't really have anything to demonstrate this with because gravity always pulls objects down.

Nie ma tego jak pokazać, bo grawitacja ściąga wszystko w dół.

So imagine a bullet fired from a gun, and that bullet goes on at a constant speed in a perfectly straight line.

Wyobraźcie sobie jak wystrzelona kula idzie ze stałą prędkością po linii prostej.

That would be like a gas molecule.

Tak wyglądałaby cząsteczka gazu.

Second, gases are so small, they occupy no volume on their own.

Po drugie, gazy są tak małe, że nie mają objętości.

As a group they do, blow up any balloon and you can see how that volume changes.

Jako grupa tak, nadmuchując balon można zobaczyć zmianę objętości.

But single gases have no volume compared to other forms of matter.

Ale pojedyncze gazy w porównaniu do innych form materii, nie mają objętości.

Rather than calculating such a small amount of matter, we just call it zero for simplicity.

Zamiast obliczać tak małą ilość substancji, dla uproszczenia nazywamy ją zerem.

Third, if gas molecules collide, and they do -- remember, these are assumptions --

Po trzecie, jeśli cząsteczki gazu zderzają się... Pamiętajcie, to są założenia...

their energy remains constant.

ich energia pozostaje stała.

An easy way to demonstrate this is by dropping a soccer ball with a tennis ball balanced on top.

Łatwo to pokazać upuszczając dużą piłkę z piłką tenisową na górze.

Because the soccer ball is bigger, it has more potential energy,

Piłka nożna jest większa, ma więcej energii potencjalnej,

and the energy from the larger ball is transferred to the smaller tennis ball

a energii większej przenosi się na piłkę mniejszą

and it flies away when that energy is transferred.

i odrzuca ją, kiedy energia jest przekazywana.

The total energy stays the same.

Całkowita energia pozostaje ta sama.

Gases work the same way.

Podobnie jest w przypadku gazów.

If they collide, smaller particles will speed up, larger particles will slow down.

W trakcie zderzenia mniejsze cząstki przyspieszają, większe zwalniają.

The total energy is constant.

Energia całkowita pozostaje bez zmian.

Fourth, gases do not attract one another, and they don't like to touch.

Po czwarte, gazy nie przyciągają się i nie lubią stykać.

But remember rule three. In reality, they do collide.

Ale pamiętajcie zasadę numer 3, zderzają się.

Finally, gases have energy that is proportional to the temperature.

Wreszcie, gazy mają energię proporcjonalną do temperatury.

The higher the temperature, the higher the energy the gases have.

Im wyższa temperatura, tym większa energia gazów.

The crazy thing is that at the same temperature, all gases have the same energy.

Ciekawostka. W tej samej temperaturze, wszystkie gazy mają taką samą energię.

It doesn't depend on the type of gas, just the temperature that gas is at.

Niezależnie od rodzaju gazu, tylko od temperatury.

Keep in mind this is a model for the way gas particles behave, and based on our observations,

Należy pamiętać, że jest to model zachowania cząsteczek gazu, i na podstawie naszych obserwacji,

gases always move in straight lines.

gazy zawsze poruszają się po liniach prostych.

They're so small, that they're not measurable on their own,

Cząsteczki są tak małe, że nie jesteśmy w stanie ich zmierzyć

and they don't interact with one another.

i nie oddziałują na siebie.

But if they do bump into one another, that energy is transferred from one particle to another,

Przy kolizji energia przekazywana jest z jednej na drugą cząsteczkę,

and the total amount never changes.

a suma całkowita jest niezmienna.

Temperature has a major effect, and in fact,

Temperatura ma istotny wpływ, a w rzeczywistości,

all gases at the same temperature have the same average energy.

wszystkie gazy w takiej samej temperaturze mają taką samą średnią energię.

Whew! I need to go catch my breath.

Uff! Muszę złapać oddech.