Can you outsmart the fallacy that fooled a generation of doctors? - Elizabeth Cox

Translator: Nguyệt Huỳnh Reviewer: My Den

Ôi loài người!

Oh the humanity!

Ah... humanity...

Ah... loài người...

It’s a trainwreck, but I can’t look away.

Đó là một con tàu đắm, nhưng tôi lại không thể nhìn đi chỗ khác.

It’s 1843, and a debate is raging among physicians

Vào năm 1843, một cuộc tranh luận nổi ra giữa những bác sĩ

about one of the most common killers of women: childbed fever.

về một trong những sát thủ phổ biến nhất với phụ nữ: sốt hậu sản.

Childbed fever strikes within days of giving birth,

Sốt hậu sản xảy ra vài ngày sau khi sinh con,

killing more than 70% of those infected— and nobody knows what causes it.

giết chết hơn 70% những người bị nhiễm, và không ai biết nó đến từ đâu.

Obstetrician Charles Meigs has a theory.

Bác sĩ sản khoa Charles Meigs đưa ra một giả thuyết.

Having observed abdominal inflammation

Sau khi quan sát chứng viêm vùng bụng

in patients who go on to develop the fever,

ở bệnh nhân mà sau đó phát sốt,

he claims this inflammation is the cause of childbed fever.

ông cho rằng chứng viêm này là nguồn cơn của sốt hậu sản.

Much of the medical establishment supports his theory.

Rất nhiều cơ sở y tế ủng hộ giả thuyết của ông.

Oh, come on!

Oh, thôi nào!

They really leave me no choice but to teach them some skepticism.

Họ đúng là không cho ta lựa chọn nào khác ngoài việc dạy cho họ một chút hoài nghi.

That’s better.

Vậy tốt hơn rồi.

Now, Meigs, your argument is based on a fallacy— the false cause fallacy.

Bây giờ, Meigs, lập luận của bạn dựa trên một ngụy biện - ngụy biện sai nguyên nhân.

Correlation does not imply causation:

Sự tương quan không bao hàm quan hệ nhân quả:

When two phenomena regularly occur together,

Khi hai hiện tượng thường xuyên xảy ra cùng với nhau,

one does not necessarily cause the other.

không có nghĩa hiện tượng này gây ra hiện tượng kia.

So you say women who have inflammation also come down with childbed fever,

Bạn cho rằng phụ nữ mắc chứng viêm cũng sẽ bị sốt hậu sản,

therefore the inflammation caused the fever.

vì thế chứng viêm gây nên cơn sốt.

But that’s not necessarily true.

Nhưng điều này không hẳn là đúng.

Yes, yes, the inflammation comes first, then the fever,

Vâng, vâng, chứng viêm đến trước, rồi tới cơn sốt,

so it seems like the inflammation causes the fever.

cho nên nó trông như là chứng viêm gây nên cơn sốt.

But by that logic, since babies usually grow hair before teeth,

Nhưng theo logic đó, bởi em bé thường có tóc trước khi mọc răng,

hair growth must cause tooth growth.

sự mọc tóc ắt hẳn phải gây nên mọc răng.

And we all know that’s not true, right?

Và chúng ta đều biết điều này là sai, phải không?

Actually, don’t answer that.

Thật ra, đừng trả lời câu hỏi này.

A couple of different things could be going on here.

Một vài thứ khác nhau có thể đang diễn ra ở đây.

First, it’s possible that fever and inflammation are correlated

Đầu tiên, có thể là cơn sốt và chứng viên có mối quan hệ tương quan

purely by coincidence.

hoàn toàn do ngẫu nhiên.

Or, there could be a causal relationship that’s the opposite of what you think—

Hoặc, có thể có mối quan hệ nhân quả trái ngược với những gì bạn nghĩ—

the fever causes the inflammation,

chính cơn sốt mới gây ra chứng viêm,

rather than the inflammation causing the fever.

chứ không phải là chứng viêm gây sốt.

Or both could share a common underlying cause you haven’t thought of.

Hoặc cả hai cùng có một nguyên nhân ẩn giấu mà bạn chưa nghĩ tới.

If I may, just what do you think causes inflammation? Nothing?

Xin cho hỏi, bạn nghĩ cái gì gây ra chứng viêm vậy? Không gì à?

Nó chỉ xảy ra vậy thôi sao? Thật ư?

It just is? Really?

Humor me for a moment in discussing one of your colleague’s ideas—

Chiều lòng tôi một chút bằng việc bàn luận ý tưởng một đồng nghiệp của bạn—

Dr. Oliver Wendell Holmes.

Bác sĩ Oliver Wendell Holmes.

I know, I know, you don’t like his theory—

Tôi biết, tôi biết, bạn không thích giả thuyết của ông ấy—

you already wrote a scathing letter about it.

bạn đã viết một bức thư gay gắt về nó rồi.

But let’s fill your students in, shall we?

Nhưng cũng phải cho học sinh của bạn biết chứ nhỉ?

Holmes noticed a pattern: when a patient dies of childbed fever,

Holmes nhận thấy một lặp đi lặp lại: khi một bệnh nhân mất vì sốt hậu sản,

a doctor performs an autopsy.

bác sĩ sẽ tiến hành khám tử thi.

If the doctor then treats a new patient,

Nếu người bác sĩ đó đi chữa trị cho một bệnh nhân mới,

that patient often comes down with the fever.

bệnh nhau đó thường sẽ bị sốt hậu sản.

Based on this correlation

Dựa trên sự tương quan này

between autopsies of fever victims and new fever patients,

giữa khám nghiệm tử thi nạn nhân sốt và bệnh nhân mới sốt,

he proposes a possible cause.

ông ấy đề xuất một nguyên nhân khả thi.

Since there’s no evidence that the autopsy causes the fever beyond this correlation,

Vì không có gì cho thấy khám tử thi gây ra sốt ngoại trừ sự tương quan này,

he doesn’t jump to the conclusion that autopsy causes fever.

ông không vội đưa ra kết luận rằng khám tử thi gây ra sốt.

Instead, he suggests that doctors are infecting their patients

Thay vào đó, ông ấy đề xuất rằng bác sĩ đang gây truyền nhiễm cho bệnh nhân

via an invisible contaminant on their hands and surgical instruments.

qua một chất gây nhiễm khuẩn vô hình trên tay và dụng cụ phẫu thuật của họ.

This idea outrages most doctors, who see themselves as infallible.

Ý tưởng này khiến phần lớn bác sĩ phẫn nộ, bởi họ coi bản thân hoàn toàn vô tội.

Like Meigs here, who refuses to consider the possibility

Như Meigs đây, từ chối xem xét khả năng rằng

that he’s playing a role in his patients’ plight.

có lẽ ông đóng một vai trò nào đó gây ra tình trạng của bệnh nhân.

His flawed argument doesn’t leave any path forward for further investigation—

Lập luận thiếu sót của ông không chừa đường nào cho những nghiên cứu sâu hơn—

but Holmes’ does.

nhưng lý lẽ của Holmes thì có.

It’s 1847, and physician Ignaz Semmelweis

Vào năm 1847, bác sĩ Ignaz Semmelweis

has reduced the number of childbed fever deaths

đã làm giảm số người chết vì sốt hậu sản

in a clinic from 12% to 1% by requiring all medical personnel

trong những phòng khám từ 12% xuống 1% bằng việc yêu cầu nhân viên y tế

to disinfect their hands after autopsies and between patient examinations.

khử khuẩn tay sau khi khám tử thi và giữa những lần khám bệnh.

With this initiative, he has proven the contagious nature of childbed fever.

Với sáng kiến này, ông đã chứng minh được bản chất truyền nhiễm của sốt hậu sản.

Ha!

Ha!

It’s 1879, and Louis Pasteur has identified

Năm 1879, Louis Pasteur đã xác định được

the contaminant responsible for many cases of childbed fever:

yếu tố truyền nhiễm gây nên rất nhiều trường hợp sốt hậu sản:

Hemolytic streptococcus bacteria.

Liên cầu khuẩn tan huyết.

Hmm, my fries are cold.

Hmm, khoai tây chiên của tôi nguội rồi.

Must be because my ice cream melted.

Chắc là do kem của tôi bị chảy.