What really happened to Oedipus? - Stephen Esposito

Translator: Trang Do Nu Gia

Though Oedipus would dodge death, vanquish the monstrous Sphinx,

Mặc dù Oedipus có thể tránh được cái chết, đánh bại được con Nhân sư khổng lồ,

and whether wrathful plagues,

và cả những trận dịch bệnh dữ dội,

the truth would prove his greatest challenger.

thì sự thật vẫn là kẻ thù lớn nhất của anh.

When Oedipus’ mother, Queen Jocasta of Thebes,

Khi mẹ của Oedipus, Vương hậu Jocasta của thành Thebes,

gave birth to him, a grim heir seized the occasion.

hạ sinh anh, số phận đầy bi thảm của một người thừa kế đã bắt đầu.

Her husband, King Laius, had received a prophecy from Apollo’s oracle

Chồng bà, Vua Laius, đã nhận được một lời sấm từ nhà tiên tri của Apollo

foretelling that he would die at the hands of his own son.

báo trước rằng ông sẽ chết dưới bàn tay của chính con trai mình.

Determined to escape this fate, Laius had the newborn’s ankles pierced,

Để thoát khỏi hậu họa này, Laius đã đâm thủng mắt cá chân của đứa trẻ sơ sinh,

and Jocasta ordered a shepherd to abandon him on Mount Cithaeron to perish.

và Jocasta đã sai một người chăn cừu bỏ đứa bé trên núi Cithaeron cho đến chết.

But divine prophecies can be quite stubborn.

Nhưng những lời tiên tri của thánh thần thì lại khá ngoan cường.

The shepherd took pity on the baby and gave him to to another shepherd—

Người chăn cừu vì lòng thương hại nên đã trao đứa bé cho một người chăn cừu khác—

this one from Corinth.

đến từ thành Corinth.

He decided to bring the baby to the childless Corinthian king and queen,

Anh quyết định đưa đứa bé đến cho vị vua và hoàng hậu chưa có con

của thành Corinthian, Polybus và Merope.

Polybus and Merope.

They called the boy Oedipus, or “swollen-foot,”

Họ gọi cậu bé là Oedipus, nghĩa là “bàn chân phồng”,

and raised him as their own, never revealing his true origin.

và nuôi dưỡng cậu như chính con ruột của mình,

không bao giờ tiết lộ gốc gác thực sự của cậu.

Years passed, till one night,

Nhiều năm trôi qua, cho đến một đêm nọ,

a drunken reveler told Oedipus that he was not Polybus and Merope’s son by birth—

một kẻ say rượu đã nói với Oedipus rằng

anh không phải là con trai ruột của Polybus và Merope—

an allegation they staunchly denied.

một cáo buộc mà họ kiên quyết phủ nhận.

But the seeds of doubt burrowed into Oedipus’ mind.

Nhưng những hạt giống của sự nghi ngờ đã dần đâm sâu vào tâm trí của Oedipus.

He left to seek counsel from Apollo’s oracle at Delphi,

Anh quyết định rời đi để tìm lời sấm truyền

từ nhà tiên tri của Apollo tại đền Delphi,

who instead delivered a deeply disturbing prophecy:

và lại được phán về lời tiên tri vô cùng đáng lo ngại:

Oedipus would murder his father and have children with his mother.

Oedipus sẽ giết cha mình và có con với mẹ anh.

Horrified, Oedipus determined to stay far from Corinth

Vì quá kinh hoàng nên Oedipus đã quyết định rời ra thành Corinth

and the only parents he’d ever known.

và người cha mẹ duy nhất mà anh từng biết.

He ventured towards Thebes— and thus, unwittingly,

Anh mạo hiểm đến thành Thebes— và do đó, một cách vô tình,

towards the city where his birth parents reigned.

về lại thành phố nơi cha mẹ ruột của anh đang trị vì.

At a crossroads on the way,

Tại một ngã tư đường,

a fancy carriage threatened to run Oedipus off the road,

một cỗ xe ngựa sang trọng đe dọa sẽ hất Oedipus ra khỏi đường,

and a lethal fight ensued.

và một cuộc giao chiến đầy chết chóc đã xảy ra ngay sau đó.

Little did Oedipus know, one of the casualties was King Laius of Thebes,

Lúc đó, Oedipus không hề biết rằng một trong những người thương vong

lại là Vua Laius của thành Thebes, cha ruột của chính anh.

his own birth father.

In killing him, Oedipus had fulfilled the first half of Apollo’s prophecy.

Khi giết ông ấy, Oedipus đã hoàn thành nửa đầu của lời tiên tri của Apollo.

When Oedipus reached the gates of Thebes, he was met by the treacherous Sphinx.

Khi đến được cổng thành Thebes, Oedipus đã gặp một con Nhân sư quái ác.

She’d ravaged the city,

Cô đã tàn phá thành phố,

posing a bewildering riddle to those she encountered

đặt ra một câu đố hóc búa cho những người cô gặp phải

and mercilessly devouring all who answered incorrectly.

và tàn nhẫn nuốt chửng tất cả những ai trả lời sai.

But when she fixed her keen, expectant gaze on Oedipus,

Nhưng trong lúc cô đang hướng ánh mắt đầy xảo quyệt, chực chờ về phía Oedipus,

he gave the correct response.

thì anh đã đưa ra được câu trả lời chính xác.

Thebes celebrated the Sphinx's defeat,

Thành Thebes ăn mừng việc đánh bại con Nhân sư,

and Oedipus married the city's recently widowed queen, Jocasta.

và Oedipus kết hôn với vị vương hậu mới góa chồng của thành Thebes, Jocasta.

They had four children, neither realizing they were, in fact, mother and son—

Họ có bốn đứa con, nhưng không hề nhận ra rằng thực tế họ là mẹ và con trai—

or that they’d completed the second half of Apollo’s prophecy.

hoặc rằng họ đã hoàn thành nửa sau của lời tiên tri của Apollo.

Eventually, a devastating plague descended on Thebes.

Cuối cùng, một trận đại dịch hạch tàn khốc đã càn quét khắp thành Thebes.

To save the city, Oedipus sent his brother-in-law to consult Apollo’s oracle.

Để cứu lấy thành, Oedipus đã cử anh rể đến diện kiến nhà tiên tri của Apollo.

She declared that the divine plague would only relent

Bà phán rằng trận đại dịch thần thánh này sẽ thuyên giảm

if the killer of Thebes’ previous king, Laius,

chỉ khi mà kẻ sát hại vị vua tiền nhiệm của thành Thebes, Vua Laius,

was finally revealed, then driven out or avenged with blood.

cuối cùng cũng được tìm thấy, sau đó bị đuổi đi hoặc bị xử tử.

Oedipus hastily opened an investigation.

Oedipus vội vàng truy tìm kẻ đó.

He interrogated Tiresias, a blind prophet,

Anh thẩm vấn Tiresias, một nhà tiên tri mù,

who stayed silent before suggesting that Oedipus himself was the killer.

người đã im lặng trước khi hé lộ rằng chính Oedipus là kẻ giết người.

Oedipus denied and deflected the accusation.

Oedipus phủ nhận và bác bỏ mọi lời cáo buộc.

But it stuck with him.

Nhưng nó vẫn ám ảnh anh.

Jocasta likewise insisted that Laius’ killer couldn’t have been Oedipus,

Jocasta cũng khẳng định rằng kẻ giết Laius không thể là Oedipus,

for she'd heard that Laius was killed at a crossroads by robbers.

vì cô nghe nói rằng Laius đã bị giết ở ngã tư bởi những tên cướp.

Yet, through conversations with a messenger from Corinth and, finally,

Tuy nhiên, thông qua các cuộc trò chuyện với một sứ giả từ thành Corinth,

the shepherd who’d rescued him as an infant,

người chăn cừu đã cứu anh khi còn là một đứa trẻ sơ sinh,

the truth came bearing down upon Oedipus.

thì sự thật cuối cùng đã đến được với Oedipus.

In searching for Laius’ murderer, he’d been looking for himself,

Trong hành trình tìm kẻ giết Vua Laius, anh đã tìm kiếm chính mình,

and Apollo’s prophecy had come to pass, in all its dreadful detail.

và lời tiên tri của Apollo đã ứng nghiệm, chính xác theo từng chi tiết kinh hoàng.

Full of fury, resentment, and shame, Oedipus rushed to kill Jocasta—

Tràn đầy giận dữ, oán giận và xấu hổ, Oedipus vội vã giết Jocasta—

but she too had realized the truth and taken her own life.

nhưng cô cũng đã nhận ra sự thật và tự kết liễu mạng sống của mình.

Using brooches from her dress, Oedipus blinded himself in anguish,

Sử dụng chiếc trâm cài từ váy của cô, Oedipus đã đau đớn đâm mù đôi mắt mình,

expunging his deceitful sense of sight,

phá hủy đi phần thị giác giả tạo của mình,

which had kept him from truly seeing so much.

thứ đã ngăn cản anh thực sự nhìn thấy sự thật.

Oedipus begged for exile,

Oedipus cầu xin được lưu đày,

but was led back into the castle to await word from Apollo’s oracle.

nhưng đã được đưa trở lại lâu đài để chờ tin từ nhà tiên tri của Apollo.

Thus ends Sophocles’ first play centering Oedipus.

Vở kịch đầu tiên của Sophocles lấy Oedipus làm trung tâm đã kết thúc như vậy.

But it wouldn’t be his final word on the tragic hero.

Nhưng đó không phải là những dòng cuối cùng của ông về người anh hùng bi kịch.

Decades later, a roughly 89-year-old Sophocles wrote its sequel,

Nhiều thập kỷ sau, một Sophocles 89 tuổi đã viết phần tiếp theo cho câu chuyện,

set in Colonus, his own birthplace.

lấy bối cảnh ở Colonus, nơi sinh của chính ông.

It finds Oedipus, now aged and exiled,

Câu chuyện viết rằng Oedipus, giờ đã già và bị lưu đày,

confronted with accusations of incest and patricide.

phải đối mặt với những cáo buộc về tội loạn luân và giết cha.

Oedipus, having accepted the truth and released himself from its shame,

Oedipus, sau khi chấp nhận sự thật và giải thoát bản thân khỏi sự xấu hổ,

proclaims his innocence and maintains that he committed these deeds unwittingly—

đã tuyên bố mình vô tội và khẳng định rằng mình đã phạm phải những tội đồ này—

and unwillingly.

một cách vô tình.

Cuối cùng, Oedipus biết đã đến lúc mình phải ra đi—

Finally, Oedipus knows it’s time to go— and a divine voice urges him on.

và một giọng nói thiêng liêng đã thúc giục anh làm điều đó.

Having said his loving farewells,

Sau khi nói những lời tạm biệt đầy yêu thương,

Oedipus then transcends— peacefully and marvelously— into death.

Oedipus sau đó đã vượt qua— một cách thanh thản và kỳ diệu—vào cõi chết.