Can you solve the honeybee riddle? - Dan Finkel

Çeviri: Miraç Şendil Gözden geçirme: Nihal Aksakal

You’re a biologist on a mission

Nadir bal arısı Apis Trifecta'nın neslinin tükenmesini

to keep the rare honeybee Apis Trifecta from going extinct.

engellemeye çalışan bir biyologsun.

The last 60 bees of the species are in your terrarium.

Bu türün son 60 arısı senin teraryumunda.

You’ve already constructed wire frames of the appropriate size and shape.

Uygun boyutta ve şekle sahip tel çerçeveleri kurdun.

Now you need to turn them into working beehives

Şimdi arıların boşlukları balmumuyla doldurmalarına yardım ederek

by helping the bees fill every hex with wax.

onları arı kovanlarına dönüştürmen gerekiyor.

There are two ways to fill a given hex.

Belirli bir boşluğu doldurmanın iki yolu var.

The first is to place a bee into it.

ilki, içine bir arı yerleştirmek.

Once placed, a bee cannot be removed without killing it.

Bunu yaptıktan sonra arıyı öldürmeden oradan kaldıramazsın.

The second:

İkincisi:

if at any point an unfilled hex has three or more neighboring wax-filled hexes,

Dolgusuz bir altıgen, üç veya daha fazla bitişik doldurulmuş altıgen içeriyorsa

the bees already in the hive will move in and transform it.

kovandaki arılar o boşluğu da doldurur.

Once the bees have transformed every hex in a hive,

Arılar tüm boşlukları doldurduğunda

you can place an additional bee inside and it’ll specialize into a queen.

içeriye ek bir arı yerleştirebilir ve kraliçeye dönüştürebilirsin.

The hive, if well cared for, will eventually produce new bees

Eğer iyi bakılırsa, kovan yeni arılar üretip,

and continue the species.

türün devamını getirecektir.

If there are no hexes with three or more transformed neighbors,

Eğer üç boşluk yanyana gelmezse

the bees will just sit and wait.

arılar oturup bekleyecekler.

And once a bee transforms a hex, it can never become a queen.

Eğer bir arı boşluk doldurmuşsa bir daha asla kraliçe arı olamaz.

You could put 59 bees in one wire hive, wait till they transform all the hexes,

59 arının hepsini tek bir kovana koyup boşlukların dolmasını bekleyebilir

and then create a queen.

ve sonra da kraliçe yapabilirsin.

But then just one collapse would end the species.

Ancak bu sefer de tek bir hata türün yok olması anlamına gelir.

The more viable hives you can make now, the better.

Ne kadar yaşayabilir kovan yaparsan o kadar iyi.

So how many can you make with 60 bees?

Peki 60 arıyla kaç tane yapabilirsin?

Pause the video to figure it out yourself

Cevabı bulmak için videoyu durdur

Answer in 3

3 saniye

Answer in 2

2 saniye

Answer in 1

1 saniye

Answer in 0

0 saniye

What you're looking for here is some kind of self-sustaining chain reaction,

Burada aradığın şey az sayıda arının yapabileceği

where a small number of bees will transform an entire hive.

kendinden ilerleyebilen bir zincirleme.

The lower the number of bees needed, the better.

Arı sayısına ne kadar az ihtiyaç duyulursa o kadar iyi.

So how low can we go, and how can we engineer a chain reaction?

Peki sayı ne kadar düşebilir ve zincirlemeyi nasıl yapabiliriz?

Let’s start with the first question.

İlk soruyla başlayalım.

There's a really clever approach to this,

Çok zekice bir yaklaşım var,

which involves counting the sides of the filled-in hexes,

dolu kısımların köşesini saymak

and examining their total perimeter.

ve toplam uzunluğunu ölçmek.

Let’s suppose we put bees in these three hexes.

Diyelim ki bu üç boşluğa arıları koyduk.

The total transformed perimeter has 18 sides.

Toplam doldulmuş çevrenin 18 kenarı var.

But the middle hex has three transformed neighbors,

Ancak orta boşluğun üç dolu komşusu var

so the bees will transform it too.

yani arılar orayı da dolduracak.

What happens to the perimeter?

Peki kenara ne oldu?

It’s still 18!

Hâlâ 18!

And even after the bees transform the next sets of hexes with three neighbors,

Srılar üç komşuyla diğerlerini de doldursa bile

it still won’t change.

değişmeyecek.

What’s going on here?

Bu nasıl oluyor?

Each hex that has at least three sides touching the bee-friendly space

Arı dostu alanlara dokunan her boşluk

will remove those sides from the perimeter when it transforms.

dolduklarında bu kenarları ortadan kaldıracaklar.

Then it adds at most three new sides to the perimeter.

Daha sonra çevreye en fazla üç yeni kenar ekleyecek.

So the perimeter of the transformed hexes will either stay the same or shrink.

Yani doldurulan altıgenlerin çevresi ya aynı kalacak ya da daralacak.

The final perimeter of the entire hive is 54,

Tüm kovanın çevresi 54,

so the total perimeter of the hexes we place bees in at the start

yani başlangıçta arıları koyduğumuz boşlukların çevresi de

must be at least 54 as well.

en az 54 olmalı.

Dividing that 54 by the six sides on each non-adjacent hex

Bu 54'ü bitişik olmayan altıgendeki altı tarafa bölmek,

tells us it’ll take at least 9 bees to transform the entire hive.

kovanın tamamını doldurmanın en az 9 arıyı alacağı anlamına gelir.

That’s a great start,

İyi bir başlangıç

but we still have the tough question of where the nine bees should go,

fakat hâlâ dokuz arının ne olacağı

ve daha fazlasına ihtiyacımızın olup olmayacağı gibi zor bir sorumuz var.

and if we’ll need more.

Let’s think smaller.

Daha küçük düşünelim.

We already know that three bees could completely transform a hive this big.

Üç arının bu kadar büyük bir kovanı doldurabileceğini zaten biliyoruz.

What about a slightly bigger one?

Peki ya daha büyüğünü?

The perimeter of this hive is 30,

Bu kovanın çevresi 30

which means we’ll need at least 5 bees to fill it in.

yani doldurmak için en az beş arıya ihtiyacımız var.

With 6 it’d be easy.

Altı olsa daha kolay olurdu.

Placing them like this would fill out the whole hive in just three steps.

Bu şekilde yerleştirirsek yalnızca üç adımda doldurabiliriz.

But we can do better!

Ama daha iyisini de yapabiliriz!

We don’t actually need to place a bee on this hex,

Bu boşluğa arı koymak zorunda değiliz

since the other bees will transform that spot on their own.

çünkü diğer arılar burayı zaten dolduracak.

It looks like we have the beginning of a pattern.

Görünüşe göre kalıbımızın başlangıcı belli.

Can we extend it to our full hive?

Bunu büyük kovanımıza aktarabilir miyiz?

That would mean placing our 9 bees like so.

Bu, dokuz arıyı şu şekilde yerleştirmemiz anlamına geliyor.

Once they get to work, they’ll create a chain reaction

İşe başladıklarında, bir zincirleme başlatacaklar

that fills in the center of the hive and extend it to its edges.

ve merkezden doldurarak kenarlara doğru ilerleyecekler.

Add a 10th bee to the completed hive and it becomes a queen.

Tamamlanmış kovana 10.arıyı ekliyoruz ve kraliçeye dönüşüyor.

Repeat that process five more times

Aynı işlemi beş kez daha yapın

and you’ve helped the last 60 members of Apis trifecta

ve Apis trifecta'nın kalan son 60 üyesinin

create 6 producing hives.

altı kovan yapmasına yardımcı olun.

All in all, it’s a pretty good bee-ginning.

Başlangıç için gayet iyi bir baş-arı.