Can you solve the honeybee riddle? - Dan Finkel

Translator: Jerry Hoàng Reviewer: Thu Ha Tran

You’re a biologist on a mission

Bạn là một nhà Sinh vật học trên đường

to keep the rare honeybee Apis Trifecta from going extinct.

cứu loài ong mật Apis Trifecta khỏi sự tuyệt chủng.

The last 60 bees of the species are in your terrarium.

60 cá thể cuối cùng của loài đang nằm trong lọ thủy tinh của bạn.

You’ve already constructed wire frames of the appropriate size and shape.

Bạn đã xây dựng nên những khung dây với kích thước và hình dạng phù hợp.

Now you need to turn them into working beehives

Bây giờ bạn cần biến nó thành những tổ ong thực sự

by helping the bees fill every hex with wax.

bằng cách giúp đàn ong lấp đầy những lỗ lục giác với sáp ong.

There are two ways to fill a given hex.

Có hai cách để lấp đầy một lỗ lục giác.

The first is to place a bee into it.

Cách đầu tiên là đặt một con ong vào đó.

Once placed, a bee cannot be removed without killing it.

Một khi đã đặt, con ong sẽ không thể bị di chuyển mà không bị giết.

The second:

Cách thứ hai:

if at any point an unfilled hex has three or more neighboring wax-filled hexes,

ở bất kỳ thời điểm nào một lỗ ong có ba hay nhiều lỗ liền kề đã có sáp,

the bees already in the hive will move in and transform it.

những con ong đã ở trong tổ sẽ bay đến và chuyển hoá chúng.

Once the bees have transformed every hex in a hive,

Một khi tất cả các con ong đã chuyển hoá tất cả các lỗ ong trong tổ,

you can place an additional bee inside and it’ll specialize into a queen.

bạn có thể đặt thêm một con ong nữa vào tổ và nó sẽ trở thành con ong chúa.

The hive, if well cared for, will eventually produce new bees

Cái tổ, nếu được chăm sóc kỹ càng, sẽ sản sinh nhiều con mới

and continue the species.

và giống loài sẽ tiếp tục phát triển.

If there are no hexes with three or more transformed neighbors,

Nếu không có lỗ ong nào có ba lỗ ong liền kề đã được chuyển đổi,

the bees will just sit and wait.

bầy ong sẽ chỉ ngồi và đợi.

And once a bee transforms a hex, it can never become a queen.

Và một khi con ong đã chuyển đổi một lỗ, nó sẽ không thể trở thành ong chúa.

You could put 59 bees in one wire hive, wait till they transform all the hexes,

Bạn có thể đặt 59 con ong vào một tổ ong, chờ đến khi các lỗ đều được chuyển hoá,

and then create a queen.

và tạo một con ong chúa.

But then just one collapse would end the species.

Thế nhưng chỉ một chút sơ sẩy sẽ làm cả loài ong bị diệt vong.

The more viable hives you can make now, the better.

Vì vậy tổ ong mà bạn xây dựng bây giờ càng chắc chắn thì sẽ tốt hơn.

So how many can you make with 60 bees?

Vậy bạn sẽ làm được bao nhiêu tổ ong từ 60 con ong?

Pause the video to figure it out yourself

Dừng video lại để tự tìm đáp án nhé. Đáp án trong: 3

Answer in 3

Answer in 2

Đáp án trong: 2

Answer in 1

Đáp án trong: 1

Answer in 0

0

What you're looking for here is some kind of self-sustaining chain reaction,

Thứ mà bạn cần tìm ở đây chính là một chuỗi phản ứng dây chuyền bền vững,

where a small number of bees will transform an entire hive.

nơi mà một đàn ong nhỏ có thể chuyển đổi cả một tổ ong.

The lower the number of bees needed, the better.

Số ong cần càng thấp thì sẽ càng tốt.

So how low can we go, and how can we engineer a chain reaction?

Vậy thì tối thiểu chúng ta cần bao nhiêu, và làm sao để tạo một chuỗi phản ứng?

Let’s start with the first question.

Hãy bắt đầu với câu hỏi đầu tiên.

There's a really clever approach to this,

Có một cách tiếp cận rất thông minh,

which involves counting the sides of the filled-in hexes,

bằng cách đếm số cạnh của các tổ đã được lấp đầy sáp,

and examining their total perimeter.

và kiểm tra tổng chu vi của các ô đó.

Let’s suppose we put bees in these three hexes.

Giả sử như chúng ta đặt ong vào ba lỗ này,

The total transformed perimeter has 18 sides.

tổng chu vi của các lỗ đã chuyển đổi là 18 cạnh.

But the middle hex has three transformed neighbors,

Thế nhưng lỗ ong ở giữa có ba lỗ liền kề đã được chuyển đổi,

so the bees will transform it too.

nên chúng sẽ chuyển đổi lỗ ong đó luôn.

What happens to the perimeter?

Vậy điều gì sẽ xảy ra với chu vi?

It’s still 18!

Nó vẫn có giá trị là 18!

And even after the bees transform the next sets of hexes with three neighbors,

Và kể cả sau khi đàn ong chuyển đổi các lỗ ong tiếp theo với ba lỗ liền kề,

it still won’t change.

nó vẫn không đổi.

What’s going on here?

Điều gì đang xảy ra vậy?

Each hex that has at least three sides touching the bee-friendly space

Mỗi lỗ ong có ít nhất ba cạnh tiếp giáp với các khu vực có thể được chuyển đổi

will remove those sides from the perimeter when it transforms.

sẽ giảm số cạnh đó trong chu vi sau khi nó được chuyển đổi.

Then it adds at most three new sides to the perimeter.

Sau đó nó sẽ thêm ba cạnh nữa vào chu vi.

So the perimeter of the transformed hexes will either stay the same or shrink.

Thế nên chu vi của các tổ được chuyển đổi sẽ giữ nguyên hoặc là bị giảm bớt.

The final perimeter of the entire hive is 54,

Tổng chu vi của cả tổ ba đầu là 54,

so the total perimeter of the hexes we place bees in at the start

vậy tổng chu vi của các ô mà ta đặt ong vào ban đầu

must be at least 54 as well.

cũng phải tổi thiểu là 54.

Dividing that 54 by the six sides on each non-adjacent hex

Chia 54 cho 6 cạnh ở những ô không liền kề

tells us it’ll take at least 9 bees to transform the entire hive.

cho ta thấy ta cần ít nhất 9 con ong để có thể chuyển đổi nguyên tổ ong.

That’s a great start,

Đó là một khởi đầu tốt,

but we still have the tough question of where the nine bees should go,

nhưng chúng ta vẫn gặp một trở ngại rằng 9 con ong đấy sẽ đi như thế nào,

and if we’ll need more.

và chúng ta có cần đặt thêm không.

Let’s think smaller.

Hãy suy nghĩ đơn giản hơn.

We already know that three bees could completely transform a hive this big.

Chúng ta đã biết rằng 3 con ong có thể chuyển đổi hoàn toàn cái tổ bự cỡ này.

What about a slightly bigger one?

Vậy thì cái tổ lớn hơn tí xíu thì sao?

The perimeter of this hive is 30,

Chu vi của chiếc tổ này là 30,

which means we’ll need at least 5 bees to fill it in.

có nghĩa là ta cần ít nhất 5 con ong để lấp đầy tổ.

With 6 it’d be easy.

Với 6 con điều đó thật đơn giản.

Placing them like this would fill out the whole hive in just three steps.

Đặt chúng như thế này sẽ lấp đầy tổ chỉ trong ba bước.

But we can do better!

Nhưng ta có thể làm tốt hơn!

We don’t actually need to place a bee on this hex,

Chúng ta thực ra không cần đặt con ong nào vào lỗ ong này,

since the other bees will transform that spot on their own.

khi mà những con ong khác sẽ lấp đầy lỗ ong đó.

It looks like we have the beginning of a pattern.

Có vẻ như chúng ta đang có khởi đầu của một quy luật.

Can we extend it to our full hive?

Chúng ta có thể áp dụng cho cả tổ không?

That would mean placing our 9 bees like so.

Điều đó có nghĩa là đặt 9 con ong như thế này.

Once they get to work, they’ll create a chain reaction

Khi mà chúng bắt đầu làm việc, chúng sẽ tạo một chuỗi phản ứng

that fills in the center of the hive and extend it to its edges.

lấp đầy tất cả các lỗ ở trung tâm và mở rộng đến các cạnh của chúng.

Add a 10th bee to the completed hive and it becomes a queen.

Thêm con ong thứ mười vào và nó sẽ trở thành con ong chúa.

Repeat that process five more times

Lặp lại quy trình đó năm lần nữa

and you’ve helped the last 60 members of Apis trifecta

và bạn đã giúp đỡ 60 thành viên cuối cùng của loài ong Apis trifecta

create 6 producing hives.

tạo nên sáu tổ ong.

All in all, it’s a pretty good bee-ginning.

Tóm lại, đây là một khởi đầu tốt.