How do schools of fish swim in harmony? - Nathan S. Jacobs

Çeviri: Gözde Alpçetin Gözden geçirme: Nihal Aksakal

How do schools of fish swim in harmony?

Balık sürüleri nasıl uyum içinde yüzüyor?

And how do the tiny cells in your brain give rise to the complex thoughts,

Beyninizdeki küçücük hücreler sizi siz yapan karışık düşünceleri,

memories,

anıları

and consciousness that are you?

ve bilinci nasıl meydana getirir?

Oddly enough, those questions have the same general answer:

Şaşırtıcı bir şekilde bu soruların aynı genel cevabı var:

emergence,

Belirme

or the spontaneous creation of sophisticated behaviors and functions

ya da basit elementlerin geniş gruplarından

from large groups of simple elements.

komplike davranışların ve işlevlerin kendiliğinden yaratışı.

Like many animals, fish stick together in groups,

Birçok hayvan gibi balıklar da sürü halinde yaşıyorlar

but that's not just because they enjoy each other's company.

ama bunun nedeni birbirlerinin arkadaşlığını sevdikleri için değil.

It's a matter of survival.

Hayatta kalma meselesi.

Schools of fish exhibit complex swarming behaviors

Balık sürüleri, aç avcı hayvanlardan sakınmalarına yardımcı olan

that help them evade hungry predators,

karışık sürü davranışları gösterirken

while a lone fish is quickly singled out as easy prey.

yalnız bir balık hızlıca kolay yem olarak seçilir.

So which brilliant fish leader is the one in charge?

Peki hangi zeki balık lider yetkili?

Actually, no one is,

Aslında kimse değil

and everyone is.

ve herkes öyle.

So what does that mean?

Peki bu ne anlama geliyor?

While the school of fish is elegantly twisting, turning, and dodging sharks

Balık sürüleri, planlı koordinasyon gibi görünen hareketlerle görkemli bir şekilde

in what looks like deliberate coordination,

kıvrılır, döner ve köpek balıklarından kaçarken

each individual fish is actually just following two basic rules

her balık aslında sadece köpek balıklarıyla hiç alakası olmayan

that have nothing to do with the shark:

iki temel kuralı takip ediyorlar:

one, stay close, but not too close to your neighbor,

Birincisi, komşunuza yakın ama çok da yakın durmayın

and two, keep swimmming.

ve ikincisi de yüzmeye devam edin.

As individuals, the fish are focused on the minutiae of these local interactions,

Canlılar olarak, balıklar bu yerel etkileşimlerin ufak ayrıntılarına odaklı

but if enough fish join the group, something remarkable happens.

ama yeteri kadar balık gruba katılırsa dikkate değer bir şey gerçekleşiyor.

The movement of individual fish is eclipsed by an entirely new entity:

Tek bir balığın hareketi, tümüyle yeni bir varlık tarafından belirleniyor:

the school, which has its own unique set of behaviors.

Kendine özgü bir takım eşsiz davranışları olan bir sürü.

The school isn't controlled by any single fish.

Sürü, tek bir balık tarafından kontrol edilmiyor.

It simply emerges if you have enough fish following the right set of local rules.

Bu durum sadece doğru bir takım yerel kuralları takip eden

yeteri kadar balığınız varsa ortaya çıkıyor.

It's like an accident that happens over and over again,

Tekrar tekrar gerçekleşen bir kaza gibi

allowing fish all across the ocean to reliably avoid predation.

tüm okyanustaki balıkların güvenilir bir şekilde

av olmaktan kaçınmalarını sağlıyor.

And it's not just fish.

Sadece balıklar için de geçerli değil.

Emergence is a basic property of many complex systems of interacting elements.

Belirme, karşılıklı etkileşen elementlerin

birçok karışık sistemlerinin temel bir özelliği.

For example, the specific way in which millions of grains of sand

Örneğin, milyonlarca kum tanesinin birbirine çarpması ve karışma şekli

collide and tumble over each other

neredeyse her zaman dalgalanmanın aynı temel desenini üretiyor.

almost always produces the same basic pattern of ripples.

And when moisture freezes in the atmosphere,

Atmosferde nem donduğunda

the specific binding properties of water molecules

su moleküllerinin belli bağlama özellikleri

reliably produce radiating lattices that form into beautiful snowflakes.

eksiksiz biçimde çok güzel kar taneleri oluşturan yayılan örgüler oluşturuyor.

What makes emergence so complex

Belirmeyi bu kadar karışık yapan şey ise

is that you can't understand it by simply taking it apart,

bir arabanın motoru gibi basit bir şekilde parçalara ayırarak anlayamamanız.

like the engine of a car.

Taking things apart is a good first step to understanding a complex system.

Bir şeyleri parçalarına ayırmak karışık bir sistemi anlamanın ilk iyi adımıdır.

But if you reduce a school of fish to individuals,

Ama eğer bir balık sürüsünü tek bir balığa indirgerseniz

it loses the ability to evade predators,

avcı hayvanlardan sakınma becerisini kaybeder

and there's nothing left to study.

ve geriye üzerine çalışılacak hiçbir şey kalmaz.

Eğer beyni tekil nöronlarla indirgerseniz

And if you reduce the brain to individual neurons,

you're left with something that is notoriously unreliable,

adı çıkmış güvenilmez bir şeyle baş başa kalırsınız

and nothing like how we think and behave,

ve düşündüğümüz ve davrandığımız gibi bir şeyle alakası olmaz,

at least most of the time.

en azından çoğu zaman.

Regardless, whatever you're thinking about right now

Yine de şu anda düşündüğünüz her neyse

isn't reliant on a single neuron lodged in the corner of your brain.

beyninizin köşesinde bulunan tek bir nörona bağlı değil.

Aksine akıl birçok nöronun toplu faaliyetlerinden doğar.

Rather, the mind emerges from the collective activities

of many, many neurons.

There are billions of neurons in the human brain,

İnsan beyninde milyarlarca nöron

and trillions of connections between all those neurons.

ve tüm bu nöronlar arasında trilyonlarca bağlantı bulunuyor.

When you turn such a complicated system like that on,

Bunun gibi oldukça komplike bir sistemi başlattığınızda

it could behave in all sorts of weird ways, but it doesn't.

her tür garip şekilde davranabilir ama öyle olmuyor.

The neurons in our brain follow simple rules, just like the fish,

Beynimizdeki nöronlar tıpkı balıklar gibi basit kuralları takip ediyorlar

so that as a group, their activity self-organizes into reliable patterns

böylelikle bir grup olarak faaliyetleri; simaları tanıma,

aynı işi başarılı bir şekilde sürekli tekrarlamana

that let you do things like recognize faces,

successfully repeat the same task over and over again,

ve herkesin sende sevdiği tüm o saçma sapan alışkanlıklara

and keep all those silly little habits that everyone likes about you.

sahip olman gibi şeyleri yapmanı sağlayan güvenilir modellere kendini örgütlüyor.

So, what are the simple rules when it comes to the brain?

O halde mesele beyin olduğunda basit kurallar neler?

The basic function of each neuron in the brain

Beyindeki her nöronun temel işlevi

is to either excite or inhibit other neurons.

diğer nöronları ya uyarmak ya da durdurmak.

If you connect a few neurons together into a simple circuit,

Eğer birkaç nöronu basit bir devre içinde birbirine bağlarsanız

you can generate rhythmic patterns of activity,

ritmik faaliyet modelleri oluşturabilir,

feedback loops that ramp up or shut down a signal,

bir sinyali arttıran veya durduran döngüleri,

coincidence detectors,

çakışan dedektörleri

and disinhibition,

ve engelleyici frenleri kaldırarak

where two inhibitory neurons can actually activate another neuron

iki engelleyici nöronun başka bir nöronu etkinleştirebildiği

by removing inhibitory brakes.

disinhibisyonu geri bildirebilirsiniz.

As more and more neurons are connected,

Gitgide daha fazla nöron bağlandıkça

increasingly complex patterns of activity emerge from the network.

ağdan giderek daha çok ritmik faaliyet modelleri ortaya çıkar.

Soon, so many neurons are interacting in so many different ways at once

Kısa süre içinde aynı anda o kadar çok nöron

that the system becomes chaotic.

birçok farklı şekilde etkileşmeye başlar ki

The trajectory of the network's activity cannot be easily explained

sistem kaotik bir hale gelir.

Ağ faaliyetinin yörüngesi, daha evvel açıklanan basit yerel devrelerle

by the simple local circuits described earlier.

kolay bir şekilde açıklanamaz.

And yet, from this chaos, patterns can emerge,

Yine de bu kaostan modeller ortaya çıkabilir

and then emerge again and again in a reproducible manner.

ve daha sonrasında tekrarlanabilir bir şekilde

defalarca ortaya çıkmaya devam eder.

At some point, these emergent patterns of activity

Bir noktada bu faaliyet modellerinin ortaya çıkışı

become sufficiently complex,

yeterince karışık

and curious to begin studying their own biological origins,

ve kendi biyolojik kökenlerini araştırmaya başlayacak kadar meraklı hale gelirler

not to mention emergence.

ki belirmeyi saymıyorum bile.

And what we found in emergent phenomena at vastly different scales

Çok farklı ölçeklerde belirme olgusunda bulduğumuz şey ise

is that same remarkable characteristic as the fish displayed:

balıkların sergilediği aynı göze çarpan özelliğin olması.

That emergence doesn't require someone or something to be in charge.

Bu belirme başka birinin veya bir şeyin başta olmasını gerektirmiyor.

If the right rules are in place,

Eğer doğru kurallar geçerliyse

and some basic conditions are met,

ve bazı temel şartlar karşılanırsa

a complex system will fall into the same habits over and over again,

karışık sistem sürekli aynı alışkanlıklara geri dönecek,

turning chaos into order.

kaosu düzene dönüştürecektir.

Bu, hücrelerinizin çalışmasına izin veren moleküler kargaşa,

That's true in the molecular pandemonium that lets your cells function,

the tangled thicket of neurons that produces your thoughts and identity,

düşüncelerinizi ve kimliğinizi oluşturan karışık nöronlar,

your network of friends and family,

aile ve arkadaş ağınız,

all the way up to the structures and economies of our cities across the planet.

gezegenimizdeki şehirlerimizin ekonomisi ve yapıları açısından çok doğru.