The science of macaroni salad: What's in a mixture? - Josh Kurz

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Jessica Ruby

Çeviri: Sara Ozturk Gözden geçirme: Eren Gokce

The world we live in is made of things,

İçinde yaşadığımız dünya

billions and billions of different things,

turşu, piyano, kamyon ve ahtapot gibi

like pickles and pianos and dump trucks and octopi.

milyarlarca farklı şeyden oluşuyor.

And even though these things seem totally different,

Bu şeyler tamamen farklı görünmesine rağmen

they're all made of the same stuff, just combined in different ways.

hepsi aynı şeyden meydana geliyor, sadece farklı yollarla birleştiriliyorlar.

To give you an idea of how this combining works,

Bu birleştirmenin nasıl yapıldığı hakkında size fikir vermek için

let's take something apart.

Let's start with this bowl of macaroni salad.

bir şeyi ayıralım.

Bir kâse makarna salatasıyla başlayalım.

If you were to reverse a recipe for macaroni salad,

Eğer makarna salatasının tarifini tersine çevirseydiniz

you'll see it's made by mixing together a bunch of ingredients,

makarna, mayonez, sirke, sebze ve hardal gibi

like macaroni, mayo, vinegar, vegetables, and mustard.

bir grup maddenin karıştırılarak yapıldığını görürsünüz.

This type of combining is called a mixture.

Bu tür bir birleştirmeye karışım adı veriliyor.

When you make a mixture,

Bir karışım yaptığınızda

you're combining two or more things together

iki ya da daha fazla şeyi,

without actually changing the chemical identity of those things.

o şeylerin kimyasal kimliğini değiştirmeden birleştirmiş oluyorsunuz.

Like mud, for example.

Örneğin çamur.

The soil and water in mud haven't actually changed.

Çamurdaki toprak ve su aslında değişmedi.

They're still soil and water,

Hâlâ toprak ve su olarak duruyorlar,

you've just created a mixture of soil and water -- mud.

yani toprak ve sudan oluşan bir karışımı -çamuru- yarattınız.

It turns out that macaroni salad is actually a mixture of mixtures

Öyle görünüyor ki makarna salatası aslında karışımlardan oluşan bir karışım,

because many of the ingredients, like mayo and mustard,

çünkü mayonez ve hardal gibi birçok madde

are already mixtures themselves,

zaten başlı başına bir karışım.

which is nice for us because if we look closely,

Bu da bizim için iyi bir şey çünkü yakından bakarsak

we'll the see the three main types of mixtures that exist.

var olan üç ana karışım türünü görürüz.

The size of the particles in a mixture determines the type of mixture.

Bir karışımın içindeki taneciklerin boyutu karışımın türünü belirler.

On one end of the scale is a suspension, like our muddy water example.

Çamurlu su örneğinde olduğu gibi ölçeğin bir ucu katı bir asıltıdır.

You get this if you take big chunks of something

Bir şeyden büyük bir parça alır ve başka bir şeyle karıştırırsanız

and mix it with something else so those chunks are just floating around.

bunu elde edersiniz böylece o parçalar etrafta yüzerler.

Take runny mustard for example.

Örnek olarak sulu hardalı ele alalım.

You'll see a bunch of little particles

Hardal tohumu, toz biber, yenibahar

like mustard seeds, pepper, allspice, and minced shallots

ve doğranmış soğan gibi bir grup küçük molekül görürsünüz.

all floating around in a liquid,

Hepsi bir sıvının içinde yüzerler.

in this case vinegar with water.

Bu durumda sirke su ile beraberdir.

This is called a suspension

Bu, katı asıltı olarak adlandırılır

because you've got particles of one thing suspended in another.

çünkü bir şeyden diğerine asılmış molekülleriniz var.

Now, on the other end of the spectrum is a solution.

Spektrumun bir ucu çözeltidir.

The particles in this mixture are so small,

Bu karışımdaki moleküller çok küçüktür,

they are the actual molecules.

asıl moleküller onlardır.

A solution is sort of like a suspension of molecules

Çözelti, bir tür molekülün başka bir şeyle karıştırıldığı

where one type of molecule is blended or dissolved with another.

ya da çözünük olduğu bir tür asıltı gibidir.

Vinegar is an example of a solution

Asetik asit moleküllerinin su molekülleriyle karıştığı

where the molecules of acetic acid are blended with molecules of water.

sirke, çözeltiye bir örnektir.

The chemical properties of the molecules haven't changed,

Moleküllerin kimyasal özellikleri değişmedi,

they're just evenly mixed together now.

sadece aynı oranda karıştırılmış hâldeler.

Saltwater and carbonated soda are both examples of solutions

Tuzlu su ve karbonatlı soda, diğer moleküllerin suda çözündüğü

where other molecules are dissolved in water.

çözeltiye örnektir.

The last type of mixture is called a colloid,

Karışımın son türüne ise asıltı ve çözelti arasında

which is somewhere between a suspension and a solution.

bir yerde olan koloit denir.

It's when you take two materials that don't dissolve

Çözünemeyen iki maddeyi alıp

and you make the particles so small that they can't separate.

molekülleri ayrılamayacakları kadar küçük hâle getiriyorsunuz.

Mayo is what happens when you take oil and water,

Birbirine karışmayan su ve yağı alıp

which don't mix,

genellikle emülgatör denilen başka bir madde yardımıyla

and you bind them together,

usually with the help of another substance called an emulsifier.

onları bağladığınızda mayonez oluşur.

In the case of mayo, it's lecithin, found in eggs.

Mayonezin durumunda yumurtada bulunan lesitinler vardır.

And now you are left with really small globs of oil

Şimdi elinizde çok küçük damlacıklı suyunuzla

hanging out with really small droplets of water.

takılan çok küçük parçacıklı yağınız var.

Whipped cream, hairspray, Styrofoam, and Jello

Krem şanti, saç spreyi, katı köpük ve jöle

are all other examples of colloids.

koloide verilebilecek diğer örneklerdir.

So, let's get back to macaroni salad.

Makarna salatasına geri dönelim.

You've call colloids like mayo, suspensions like mustard,

Mayonez gibi koloidiniz, hardal gibi katı asıltınız

and solutions like vinegar,

ve sirke gibi bir çözeltiniz var

but you've also got celery, shallots, and all other vegetable chunks

ama aynı zamanda kereviz, arpacık soğan ve diğer sebze parçalarınız var

that are also part of the salad.

ve onlar da salatanın bir parçası.

These aren't mixtures, really, but we can break them up,

Bunlar tam olarak bir karışım değil ama onları parçalara ayırabiliriz.

just like a TV can be broken up

into smaller and smaller complex component parts.

Tıpkı bir televizyonun

çok küçük karmaşık bileşenlere ayrılabileceği gibi.

In the case of vegetables, if you keep breaking things up,

Sebzelerin durumunda eğer parçalara ayırmaya devam ederseniz

they'll eventually end with thousands of complex organic molecules,

nihayetinde ATP sentazı, RNA transkriptazı ve su gibi

things like ATP synthase

and RNA transcriptase

binlerce karmaşık organik molekülden oluştuğunu göreceksiniz.

and water.

So now, once we've unblended all the solutions,

Bir kez çözeltiyi harmanlamadığımızda,

unmixed all the colloids, separated all the suspensions

koloidleri karıştırmadığımızda, bütün katı asıltıları ayırdığımızda

and taken apart all of our vegetables,

ve sebzelerimizi parçalara ayırdığımızda

we've reached the end of what we can unmix physically.

fiziksel olarak karıştırmayabileceğimiz şeyler son bulur.

What we're left with is a whole bunch of molecules,

Elimizde ise bir grup molekül kalır

and these molecules remain chemically the same

ve bu moleküller ister kendi başlarına

whether they are by themselves or thrown together in a salad.

isterse salatada bir araya getirilmiş olsunlar kimyasal olarak aynı kalırlar.

If you want to separate these guys even further,

Eğer bu çocukları daha da ayırmak isterseniz

we need to unmix things chemically,

onları kimyasal olarak karıştırmamamız gerekir

which means we need to start breaking some bonds.

ki bu da bazı bağları koparmaya başlamamız gerektiği anlamına geliyor.