The science of macaroni salad: What's in a mixture? - Josh Kurz

Nauka w misce z makaronem: Czymże jest mieszanina? - Josh Kurz

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Jessica Ruby

Tłumaczenie: Maria Barć Korekta: Kacper Borowiecki

The world we live in is made of things,

Żyjemy w świecie, który składa się z rzeczy.

billions and billions of different things,

Wielu miliardów rzeczy

like pickles and pianos and dump trucks and octopi.

takich jak korniszony,

pianina,

ciężarówki

albo ośmiornice.

And even though these things seem totally different,

Choć każda z nich wydaje się zupełnie inna,

they're all made of the same stuff, just combined in different ways.

wszystkie składają się z tej samej materii,

tylko inaczej poukładanej.

To give you an idea of how this combining works,

Żeby pokazać, jak to układanie działa,

let's take something apart.

coś rozmontujemy.

Let's start with this bowl of macaroni salad.

Na początek miskę sałatki z makaronem.

If you were to reverse a recipe for macaroni salad,

Jeśli przestudiujesz przepis na sałatkę,

zobaczysz, że robi się ją,

you'll see it's made by mixing together a bunch of ingredients,

mieszając rozmaite rzeczy:

makaron,

like macaroni, mayo, vinegar, vegetables, and mustard.

majonez,

ocet,

warzywa

i musztardę.

This type of combining is called a mixture.

Taki układ nazywa się mieszaniną.

W mieszaninie

When you make a mixture,

miesza się ze sobą dwa lub więcej rodzajów rzeczy

you're combining two or more things together

nie zmieniając ich struktury chemicznej.

without actually changing the chemical identity of those things.

Like mud, for example.

Przykładem jest błoto.

The soil and water in mud haven't actually changed.

Ziemia i woda w błocie to ciągle ta sama ziemia i woda,

They're still soil and water,

tylko wymieszane ze sobą

you've just created a mixture of soil and water -- mud.

na błoto.

It turns out that macaroni salad is actually a mixture of mixtures

Jak się okazuje, sałatka z makaronem

to mieszanina mieszanin,

because many of the ingredients, like mayo and mustard,

bo wiele z jej składników,

np. majonez i musztarda

też jest mieszaninami.

are already mixtures themselves,

which is nice for us because if we look closely,

To nam się przyda,

bo jeśli się przyjrzymy,

we'll the see the three main types of mixtures that exist.

oddzielimy trzy typy mieszanin.

The size of the particles in a mixture determines the type of mixture.

Różnią się wielkością cząstek.

On one end of the scale is a suspension, like our muddy water example.

Na jednym końcu skali mamy zawiesinę,

na przykład błotnistą wodę.

You get this if you take big chunks of something

Zawiesina to duże kawałki czegoś

and mix it with something else so those chunks are just floating around.

wmieszane w coś innego tak,

że można zauważyć pływające kawałki.

Weź na przykład rzadką musztardę.

Take runny mustard for example.

You'll see a bunch of little particles

Jest w niej mnóstwo cząstek:

like mustard seeds, pepper, allspice, and minced shallots

ziarenek gorczycy,

pieprzu, ziela angielskiego,

siekanych szalotek,

all floating around in a liquid,

a wszystko unosi się w płynie,

in this case vinegar with water.

w tym przypadku occie z wodą.

This is called a suspension

Nazywamy to zawiesiną,

because you've got particles of one thing suspended in another.

gdyż cząstki jednej rzeczy

są zawieszone w drugiej.

Now, on the other end of the spectrum is a solution.

Na drugim końcu skali znajdziemy roztwór.

Cząstki tej mieszaniny są maleńkie,

The particles in this mixture are so small,

tak naprawdę to cząsteczki.

they are the actual molecules.

A solution is sort of like a suspension of molecules

Roztwór to jakby zawiesina cząsteczek,

w której cząsteczki jednego rodzaju są przemieszane

where one type of molecule is blended or dissolved with another.

z cząsteczkami innego rodzaju.

Vinegar is an example of a solution

Ocet to przykład roztworu,

w którym cząsteczki kwasu octowego

where the molecules of acetic acid are blended with molecules of water.

są przemieszane z cząsteczkami wody.

The chemical properties of the molecules haven't changed,

Własności chemiczne się nie zmieniły,

po prostu są przemieszane.

they're just evenly mixed together now.

Woda z solą i woda sodowa

Saltwater and carbonated soda are both examples of solutions

to przykłady roztworów,

w których różne substancje są rozpuszczone w wodzie.

where other molecules are dissolved in water.

The last type of mixture is called a colloid,

Ostatni rodzaj mieszaniny to koloid,

which is somewhere between a suspension and a solution.

coś pośredniego między zawiesiną a roztworem.

It's when you take two materials that don't dissolve

Powstaje, gdy weźmiesz rzeczy, które się w sobie nie rozpuszczają

and you make the particles so small that they can't separate.

i tak rozdrobnisz,

że nie będą się mogły rozdzielić.

Mayo is what happens when you take oil and water,

Żeby zrobić majonez

bierzesz olej i wodę,

which don't mix,

które się nie mieszają,

i je łączysz,

and you bind them together,

zwykle przy pomocy innej substancji

usually with the help of another substance called an emulsifier.

zwanej emulgatorem.

In the case of mayo, it's lecithin, found in eggs.

W majonezie będzie to lecytyna z jajek.

Otrzymujemy maleńkie kropelki oleju

And now you are left with really small globs of oil

hanging out with really small droplets of water.

obok tyciuchnych kropelek wody.

Whipped cream, hairspray, Styrofoam, and Jello

Bita śmietana, lakier do włosów,

styropian i galaretka

are all other examples of colloids.

to przykłady koloidów.

A teraz wróćmy do sałatki.

So, let's get back to macaroni salad.

You've call colloids like mayo, suspensions like mustard,

Są w niej koloidy, jak majonez,

zawiesiny, jak musztarda

and solutions like vinegar,

i roztwory, jak ocet,

ale oprócz tego seler, szalotki

but you've also got celery, shallots, and all other vegetable chunks

i inne kawałki warzyw,

that are also part of the salad.

także niezbędne w sałatce.

These aren't mixtures, really, but we can break them up,

Nie są mieszaninami,

ale można je rozdzielić,

tak samo jakby rozmontować telewizor

just like a TV can be broken up

into smaller and smaller complex component parts.

na coraz mniejsze części.

W przypadku warzyw,

In the case of vegetables, if you keep breaking things up,

jeśli je rozmontujemy,

otrzymamy tysiące

they'll eventually end with thousands of complex organic molecules,

złożonych cząsteczek organicznych

things like ATP synthase

w rodzaju syntazy ATP,

and RNA transcriptase

transkryptazy RNA

and water.

i wody.

Teraz, gdy odmieszaliśmy nasze roztwory,

So now, once we've unblended all the solutions,

unmixed all the colloids, separated all the suspensions

rozwarstwiliśmy koloidy,

rozdzieliliśmy zawiesiny

i rozmontowaliśmy warzywa,

and taken apart all of our vegetables,

osiągnęliśmy kres rozdzielania metodami fizycznymi.

we've reached the end of what we can unmix physically.

What we're left with is a whole bunch of molecules,

Została nam cała masa cząsteczek,

and these molecules remain chemically the same

które dla chemika pozostają tym samym -

czy wzięte oddzielnie,

whether they are by themselves or thrown together in a salad.

czy wymieszane w sałatkę.

Jeśli chcesz rozdzielać je dalej,

If you want to separate these guys even further,

we need to unmix things chemically,

będzie trzeba przejść do metod chemii,

czyli rozbić parę wiązań.

which means we need to start breaking some bonds.