Early forensics and crime-solving chemists - Deborah Blum

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Çeviri: Esra Çakmak Gözden geçirme: Can Boysan

So we live in what I think of as a CSI age

CSI çağı olarak gördüğüm bir zaman diliminde yaşıyoruz;

where we take for granted

bilim insanlarının polis ile iş birliği yaptığını,

that scientists are going to work together with the police,

suçları çözmede onlara yardımcı olduklarını,

help them solve crimes,

parmak izi haritası çıkardıklarını,

map fingerprints,

zehirleri analiz ettiklerini farz ediyoruz

analyze poisons,

but in fact, this is really a very new idea.

ama aslında bu oldukça yeni bir fikir.

We only actually started training scientists and forensics

Aslında, bu ülkede bilim insanlarını ve adli tıp birimlerini

in this country in the 1930s.

ancak 1930'lu yıllarda eğitmeye başladık.

So as a writer interested in chemistry,

Kimyaya ilgi duyan bir yazar olarak

what I wondered was,

şunu merak ediyordum,

"What was it like before scientists knew

"Bilim insanlarının, cesetten zehir tayinini öğrenmelerinden önce,

how to tease a poison out of a corpse,

gerçekten bu şekilde katili nasıl yakalayabiliyorlardı?

before you could actually catch a killer that way?"

And it won't surprise you to learn

Cevabın oldukça tehlikeli olduğunu öğrenmek sizleri şaşırtmayacak.

that the answer is pretty dangerous.

And in fact, in 1918, New York City issued a report

Aslında 1918'de, New York şehri

zeki zehirleyicilerin dokunulmazlık alabilmiş olduklarına dair

admitting that smart poisoners could operate

with impunity in the city.

bir rapor yayınladı.

This is a 1918 crime scene photo from Brooklyn,

Bu fotoğraf, 1918 yılında Brooklyn'deki bir olay yerinden

and at this time, the coroner system was so corrupt

ve o zamanlarda, adli tabip sistemi o kadar yozlaşmış bir hâldeydi ki

that you could literally buy your cause of death.

ciddi anlamda kendinize ölüm sebebi satın alabiliyordunuz.

Often coroners didn't even show up at crime scenes.

Adli tabipler, çoğu zaman olay yerine bile uğramazlardı.

And if you go back and you look at the death certificates of the time,

Geriye dönüp o dönemin ölüm sertifikalarına bakınca

I found one that read,

şöyle bir şey buldum:

"Could be an auto accident or possibly diabetes."

"Trafik kazası olabilir

ya da muhtemelen diyabet."

And another, which involved a man who shot himself in the head,

Kendi kafasına sıkan bir adam hakkında da şu ifade yer alıyor:

said, "ruptured aneurysm".

"Kopmuş anevrizma".

So you find, not surprisingly, the police saying,

Bu sebeple, beklendiği üzere, polisler şöyle düşünüyor:

"We're going to look a lot smarter

"Olayın bilimsel kısmından uzak durduğumuz sürece

if we stay away from the science side of the story."

çok daha zeki gözükeceğiz."

But, in 1918 New York City appointed

Fakat 1918'de New York şehri ilk tahsilli adli tabibi atadı.

the first trained medical examiner it ever had.

That's the gentleman sitting down there.

Kendisi, şurada oturan beyefendi.

And he hired the first forensic toxicologist ever

O da, bir Amerikan şehri bünyesinde çalışan

attached to an American city.

ilk adli toksikologu işe aldı

And together, these two men,

ve birlikte bu iki adam;

Charles Norris, the medical examiner,

adli tabip Charles Norris

and Alexander Gettler, the chemist sitting next to him,

ve yanında oturan kimyager Alexander Gettler,

rewrote the rules of crime detection in this country.

bu ülkedeki suç tespiti kurallarını yeniden yazdılar.

And that wasn't easy because poisons were everywhere.

Zehir her yerdeydi, bu yüzden işleri kolay değildi.

If we take this one, arsenic trioxide,

Arsenik trioksidi ele alalım;

arsenic trioxide's probably the most famous homicidal poison in history

arsenik trioksit, cinayetlerde kullanılan muhtemelen en meşhur zehir

and it was in every home.

ve bu zehir her evde mevcuttu.

Anyone could go to the grocery store or the pharmacy and buy it.

Herkes markete veya eczaneye gidip satın alabiliyordu.

It was in every kitchen because,

Her mutfağın bir parçasıydı

believe it or not, it was used to color food.

çünkü ister inanın ister inanmayın, gıda renklendirmede kullanılıyordu.

It was in medicines

İnsanların, bu zehirlerin ne kadar tehlikeli olduğunu

and it was in cosmetics

in ways that prevented people from really understanding

veya nasıl çalıştığını algılamalarını önleyecek şekilde

how dangerous these poisons were

ilaçlarda ve kozmetik ürünlerde bulunuyordu.

or how they worked.

Now, scientists had in the 19th century

19. yüzyılda bilim insanları,

begun developing tests to look for poisons in corpses.

cesetlerdeki zehirleri saptayabilme testlerini geliştirmeye başlamışlardı.

But as this cartoon shows you of the first test for arsenic,

Fakat bu resimde de gördüğünüz ilk arsenik testi de olmak üzere,

these were very primitive tests,

bunlar oldukça ilkel testlerdi,

so, that our heroes really have to figure this out

bu yüzden kahramanlarımız 1920'lere geçtikçe

as they go in the 1920s.

bu durumu ciddi manada çözmek durumunda kaldılar.

Gettler, for instance, was the first person in the world

Mesela Gettler, bir kişinin ölüm esnasında

to know how to tell if someone was drunk at time of death.

sarhoş olduğunu nasıl anlayabileceğimize dair açıklık getiren ilk insandı.

He figured that out right about 1930

1930 civarında bunu çözdü

and he said later it took him 6,000 brains from the morgue

ve daha sonrasında, bu cevaba ulaşabilmek için

morgdaki altı bin beyni incelemek durumunda kaldığını belirtti.

to get to the point that he could get to that answer.

And to give you a sense of what this is like,

Bunun nasıl bir şey olduğunu anlama hissiyatı yaratmak için

I'm going to ask you for a moment

to become 1920s forensic detectives.

sizlerden bir anlığına, 1920'lerin adli dedektifi olmanızı rica ediyorum.

This is a case based on one solved by Alexander Gettler in 1923,

Bu dava, Alexander Gettler'ın 1923'te çözdüğü bir davaya dayanıyor

and as you can probably tell,

ve sizlerin de anlayacağı üzere,

it's a case that begins in a tenement building.

olay harap bir binada başlıyor.

This particular one was on the Lower East Side of Manhattan.

Bu daire, Manhattan'ın Aşağı Doğu Yakasında bulunuyor.

And these buildings were very crowded

Bu apartmanlar, çok az para kazanan ailelerle dolup taşıyordu.

with families who had very little money.

And the rooms were very poor.

Odalar da oldukça kötü bir hâldeydi.

This is actually an abandoned room

Burası, günümüzde Aşağı Manhattan'da bulunan

at the Tenement House Museum

Tenement Müzesi'ndeki terk edilmiş bir oda.

that is in Lower Manhattan today.

These rooms often had no electricity,

Bu odalarda genellikle elektrik yoktu,

they had no hot water,

sıcak suları yoktu

and people who lived this way

ve bu şekilde yaşayan insanlar

depended on gas to fuel everything

ocaklarından elektrik ışıklarına kadar her şeyde yakıt sağlamak için

from their stove to their electric lights.

gaza ihtiyaç duyuyorlardı.

And this gas was called illuminating gas,

Buna aydınlatma gazı deniyordu

and it was both a toxic and explosive mixture

ve karbonmonoksit ve hidrojen karışımıyla

of carbon monoxide and hydrogen.

hem zehirli ve patlayıcı özellikteydi.

So you, the forensic scientist, are called

Siz, yani adli tabip

to a crime scene in a tenement house.

buradaki harap bir eve, olay yerine çağrılıyorsunuz.

This is actually a police photo from the time in question,

Bu, sözü geçen zamandan kalma bir polis fotoğrafı

but the story that I'm going to tell you

fakat sizlere anlatacağım hikâye bundan biraz daha karışık.

is a little more complicated than this.

Nevertheless, you're going to go into this building,

Yine de, bu binaya giriyorsunuz,

you're going to walk down this hall,

bu koridordan geçiyorsunuz,

you're going to go through the door,

bu kapıdan geçiyorsunuz

and you're going to find yourself

ve kendinizi oldukça sefil bir dairede buluyorsunuz.

in a very shabby apartment.

The floors are splintered,

Yerler parçalanmaya yüz tutmuş,

the walls are peeling,

duvarlar dökülüyor,

there's only gas lighting,

yalnızca gaz aydınlatması var

and in this case,

ve bu olayda, arkadaki yatak odasına ilerliyorsunuz.

you go into the back bedroom.

There's clearly been a gas leak,

Bir gaz kaçağı olduğu aşikar,

there's a broken fitting on the wall.

duvarda kırık bir tesisat var.

The police are opening the windows,

Polisler pencereleri açıyor

and in the bed there's the body of young woman

ve yatakta, belli bir süredir ölü olduğu belli olan

who's clearly been dead for some time

genç bir kadının cesedi var

because she's cold

çünkü kadın buz gibi,

and she's stiff

kaskatı kesilmiş ve solgun.

and she's pale.

And you turn to the police and you say,

Polise dönüp şunları söylüyorsunuz,

"No, this is not an illuminating gas death

"Hayır, bu aydınlatma gazı kaynaklı bir ölüm değil

because...."

öyle çünkü

Because if you're killed by carbon monoxide,

Çünkü karbonmonoksit yüzünden ölmüşseniz

there is such a powerful chemical reaction in your blood

oksijen kan dolaşımınızdan atılırken

as the oxygen is muscled out of the blood stream

kanınızda o kadar güçlü bir kimyasal tepkime olur ki

that the blood cells are turned a bright, cherry red.

kan hücreleriniz parlak, kiraz kırmızısı renge dönüşür.

And this red is so strong that it flushes the skin

Bu kırmızı o kadar kuvvetlidir ki

cesedin tenini kiraz pembesi bir renge dönüştürür.

of the corpse a cherry pink.

In fact, people who see bodies

Aslında, karbonmonoksit yüzünden ölen birinin cesedini gören kişiler

after someone has died of a carbon monoxide death,

they'll often talk about how healthy they look.

çoğunlukla cesedin ne kadar sağlıklı gözüktüğünden bahsederler.

So your poor, pale corpse could not have been killed by this gas.

Bu yüzden sizin zavallı, solgun cesediniz gaz yüzünden ölmüş olamaz.

You take the body back to the morgue,

Cesedi morga geri götürürsünüz,

you run more blood tests,

daha fazla kan testi yaparsınız

and you find another gas at extremely high levels,

ve aşırı yüksek seviyede başka bir gaz bulursunuz; karbondioksit.

carbon dioxide.

And what does that tell you?

Peki bu size ne anlatıyor?

If you think about the way we breath,

Nefes alış şeklimizi düşünecek olursanız;

we inhale oxygen,

içimize oksijen çekeriz,

we exhale carbon dioxide,

karbondioksit veririz

but what if you can't exhale?

ama peki ya aldığınız havayı veremezseniz?

What if that gas can't get out?

Ya o gaz bedeninizden çıkamazsa?

It backs up into your lungs,

Akciğerlerinize geri gider

and the number one clue of a suffocation or a strangulation

ve boğulmanın veya nefessiz kalarak ölmenin bir numaralı ipucu

is elevated levels of carbon dioxide in the blood.

kandaki yüksek seviyede karbondioksit değerleridir.

And in fact, what they found

Aslında, cesedi yakından incelediklerinde

when they took a closer look at the body

were the bruise marks left by her husband's fingers

kadının üzerinde onu bastırırken ve boğarken

as he had held her down and suffocated her.

eşinin parmaklarının bıraktığı yara izlerini fark ettiler.

And it turned out that he had

Karısı için hayat sigorta poliçesi satın aldığı,

taken out an insurance policy on her life,

onu boğduğu,

suffocated her,

broken the gas fitting to try to stage an accident scene,

bir kaza sahnesi yaratmak için gaz tesisatını bozduğu ortaya çıktı

and it turned out that it was chemistry

ve onu hapse gönderen şey kimyaydı.

that sent him to prison.

There are so many good poison and murder stories

Bu zaman dilimine ait,

sizlere çok bahsetmek istediğim birçok zehir ve cinayet hikâyesi var.

from this time period that I would love to tell you.

It's one of my favorite subjects obviously.

Belli ki en sevdiğim konulardan birisi.

But I want to leave you with this thought.

Fakat şunun üzerine düşünmenizi isterim, iki şey var:

Two things.

One is that case that I just described to you

Birincisi, az önce sizlere bahsettiğim dava en sevdiklerimden birisi

is one of my favorites

because it's the beginning of a series of investigations

çünkü New York polisini,

bilim insanlarıyla omuz omuza çalışmaya ikna eden

that persuade the New York police

that they do need to work with scientists

soruşturma serilerinin başlangıcı

and it lays the foundation for, in fact,

ve günümüzün CSI dönemi çağının

our CSI-era age,

aslında temellerini atıyor

and, because it's such a good story of two very determined people,

ve ayrıca çok kararlı iki kişinin,

in this case two city scientists,

iki bilim insanının,

who were able to change the world around them.

etrafındaki dünyayı değiştirebilmelerinin başarılı bir hikâyesi.

Thank you.

Teşekkür ederim.