Early forensics and crime-solving chemists - Deborah Blum

Pierwsi lekarze medycyny sądowej i kryminolodzy - Deborah Blum

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

So we live in what I think of as a CSI age

Żyjemy w czasach, które nazywam epoką CSI,

where we take for granted

gdzie przyjmujemy za pewnik, że naukowcy współpracują z policją,

that scientists are going to work together with the police,

gdzie przyjmujemy za pewnik, że naukowcy współpracują z policją,

help them solve crimes,

pomagają rozwiązywać śledztwa, zbierać odciski palców czy analizować trucizny.

map fingerprints,

pomagają rozwiązywać śledztwa, zbierać odciski palców czy analizować trucizny.

analyze poisons,

pomagają rozwiązywać śledztwa, zbierać odciski palców czy analizować trucizny.

but in fact, this is really a very new idea.

W rzeczywistości to zupełnie nowe zjawisko.

We only actually started training scientists and forensics

Specjalistów medycyny sądowej

in this country in the 1930s.

zaczęto szkolić w tym kraju dopiero w latach 30.

So as a writer interested in chemistry,

Jako pisarka zainteresowana chemią,

what I wondered was,

zastanawiałam się, jak to było,

"What was it like before scientists knew

zanim naukowcy ustalili,

how to tease a poison out of a corpse,

jak wykryć truciznę w zwłokach

before you could actually catch a killer that way?"

i tym sposobem złapać mordercę?

And it won't surprise you to learn

Na pewno nie zdziwi was to,

that the answer is pretty dangerous.

że odpowiedź jest dość niepokojąca.

And in fact, in 1918, New York City issued a report

W 1918 r. Nowy Jork opublikował raport,

admitting that smart poisoners could operate

w którym przyznał, że sprytni truciciele

with impunity in the city.

są w mieście bezkarni.

This is a 1918 crime scene photo from Brooklyn,

To zdjęcie miejsca zbrodni na Brooklynie z 1918 r.

and at this time, the coroner system was so corrupt

Ówcześni koronerzy byli tak skorumpowani,

that you could literally buy your cause of death.

że można było kupić sobie przyczynę zgonu.

Often coroners didn't even show up at crime scenes.

Często w ogóle nie pojawiali się na miejscu zbrodni.

And if you go back and you look at the death certificates of the time,

Przeglądałam akty zgonu z tamtych czasów.

I found one that read,

Jeden z nich stwierdzał:

"Could be an auto accident or possibly diabetes."

"Możliwą przyczyną zgonu był wypadek samochodowy lub cukrzyca".

And another, which involved a man who shot himself in the head,

Inny, dotyczący mężczyzny, który strzelił sobie w głowę,

said, "ruptured aneurysm".

stwierdzał: "Pęknięty tętniak".

So you find, not surprisingly, the police saying,

Nic dziwnego, że policja uznała,

"We're going to look a lot smarter

że wyda się o wiele bystrzejsza,

if we stay away from the science side of the story."

jeśli będzie trzymać się z dala od "nauki".

But, in 1918 New York City appointed

W 1918 r. Nowy Jork wyznaczył

the first trained medical examiner it ever had.

pierwszego wyszkolonego eksperta medycyny sądowej.

That's the gentleman sitting down there.

To mężczyzna siedzący na tym zdjęciu.

And he hired the first forensic toxicologist ever

Zatrudnił on pierwszego w historii USA toksykologa sądowego.

attached to an American city.

Zatrudnił on pierwszego w historii USA toksykologa sądowego.

And together, these two men,

Ci dwaj mężczyźni,

Charles Norris, the medical examiner,

Charles Norris - ekspert medycyny sądowej,

and Alexander Gettler, the chemist sitting next to him,

i Alexander Gettler - chemik, który siedzi obok,

rewrote the rules of crime detection in this country.

stworzyli od nowa zasady wykrywania przestępstw w tym kraju.

And that wasn't easy because poisons were everywhere.

Nie było to łatwe, bo trucizny były wszędzie.

If we take this one, arsenic trioxide,

Wystarczy spojrzeć na arszenik.

arsenic trioxide's probably the most famous homicidal poison in history

chyba najpopularniejszą truciznę w historii,

and it was in every home.

która była w każdym domu.

Anyone could go to the grocery store or the pharmacy and buy it.

Każdy mógł ją kupić w sklepie spożywczym lub w aptece.

It was in every kitchen because,

Znajdowała się w każdej kuchni,

believe it or not, it was used to color food.

bo używano jej do barwienia żywności.

It was in medicines

Znajdowała się w lekach i w kosmetykach.

and it was in cosmetics

Znajdowała się w lekach i w kosmetykach.

in ways that prevented people from really understanding

Nie wiedziano naprawdę,

how dangerous these poisons were

jak niebezpieczne są te substancje

or how they worked.

ani jak działają.

Now, scientists had in the 19th century

W XIX w. naukowcy zaczęli rozwijać metody

begun developing tests to look for poisons in corpses.

wykrywania trucizn w zwłokach.

But as this cartoon shows you of the first test for arsenic,

Jednak jak widać na rysunku,

these were very primitive tests,

pierwsze testy na arszenik były bardzo prymitywne.

so, that our heroes really have to figure this out

Nasi bohaterowie musieli to rozwikłać

as they go in the 1920s.

w latach 20.

Gettler, for instance, was the first person in the world

Gettler jako pierwszy na świecie potrafił stwierdzić,

to know how to tell if someone was drunk at time of death.

czy ktoś był pijany w chwili zgonu.

He figured that out right about 1930

Uzyskał odpowiedź około 1930 r.,

and he said later it took him 6,000 brains from the morgue

po zbadaniu 6 000 mózgów z kostnicy.

to get to the point that he could get to that answer.

po zbadaniu 6 000 mózgów z kostnicy.

And to give you a sense of what this is like,

Aby wyobrazić, sobie o czym mowa,

I'm going to ask you for a moment

stańcie się na moment

to become 1920s forensic detectives.

detektywami sądowymi z lat 20.

This is a case based on one solved by Alexander Gettler in 1923,

Oto sprawa rozwiązana przez Alexandra Gettlera w 1923 r.

and as you can probably tell,

Jak widać,

it's a case that begins in a tenement building.

wszystko zaczęło się w kamienicy czynszowej,

This particular one was on the Lower East Side of Manhattan.

we wschodniej części Dolnego Manhattanu.

And these buildings were very crowded

W tych budynkach tłoczyły się

with families who had very little money.

bardzo ubogie rodziny.

And the rooms were very poor.

Pokoje były wyjątkowo nędzne.

This is actually an abandoned room

Oto opuszczony pokój

at the Tenement House Museum

w Muzeum Domów Czynszowych,

that is in Lower Manhattan today.

które znajduje się dziś na Dolnym Manhattanie.

These rooms often had no electricity,

Często nie było tam prądu ani ciepłej wody.

they had no hot water,

Często nie było tam prądu ani ciepłej wody.

and people who lived this way

Mieszkańcy do wszystkiego używali gazu,

depended on gas to fuel everything

Mieszkańcy do wszystkiego używali gazu,

from their stove to their electric lights.

od kuchenek po oświetlenie.

And this gas was called illuminating gas,

Gaz ten, nazywany gazem świetlnym,

and it was both a toxic and explosive mixture

był toksyczną i wybuchową mieszanką

of carbon monoxide and hydrogen.

tlenku węgla i wodoru.

So you, the forensic scientist, are called

Detektywów sądowych wezwano

to a crime scene in a tenement house.

na miejsce zbrodni w czynszówce.

This is actually a police photo from the time in question,

Oto zdjęcie policyjne wspomnianego zdarzenia,

but the story that I'm going to tell you

ale historia, którą wam opowiem,

is a little more complicated than this.

jest nieco bardziej skomplikowana.

Nevertheless, you're going to go into this building,

Wejdziecie do budynku,

you're going to walk down this hall,

przejdziecie korytarzem,

you're going to go through the door,

i po otwarciu drzwi

and you're going to find yourself

znajdziecie się

in a very shabby apartment.

w bardzo obskurnym mieszkaniu.

The floors are splintered,

Podłogi się rozpadają,

the walls are peeling,

ściany się łuszczą,

there's only gas lighting,

działa tylko oświetlenie gazowe.

and in this case,

Wchodzicie do sypialni na tyłach.

you go into the back bedroom.

Wchodzicie do sypialni na tyłach.

There's clearly been a gas leak,

Wyraźnie nastąpił przeciek gazu,

there's a broken fitting on the wall.

widać uszkodzone przewody na ścianie.

The police are opening the windows,

Policja otwiera okna,

and in the bed there's the body of young woman

a na łóżku leży ciało młodej kobiety,

who's clearly been dead for some time

z pewnością martwej już od jakiegoś czasu,

because she's cold

bo jest zimna, sztywna i blada.

and she's stiff

bo jest zimna, sztywna i blada.

and she's pale.

bo jest zimna, sztywna i blada.

And you turn to the police and you say,

Zwracacie się do policjantów słowami:

"No, this is not an illuminating gas death

"To nie jest zatrucie gazem,

because...."

ponieważ..."

Because if you're killed by carbon monoxide,

Ponieważ przy zatruciu tlenkiem węgla,

there is such a powerful chemical reaction in your blood

we krwi zachodzi potężna reakcja chemiczna,

as the oxygen is muscled out of the blood stream

na skutek wypychania tlenu z krwiobiegu,

that the blood cells are turned a bright, cherry red.

przez co komórki krwi stają się jaskrawoczerwone.

And this red is so strong that it flushes the skin

Czerwień ta jest tak intensywna, że skóra ofiary

of the corpse a cherry pink.

przybiera kolor wiśniowego różu.

In fact, people who see bodies

Często mówi się,

after someone has died of a carbon monoxide death,

że ofiary zatrucia czadem

they'll often talk about how healthy they look.

wyglądają po znalezieniu bardzo zdrowo.

So your poor, pale corpse could not have been killed by this gas.

Czyli to biedne, blade ciało nie mogło paść ofiarą tego gazu.

You take the body back to the morgue,

Zabieracie zwłoki do kostnicy

you run more blood tests,

i przeprowadzacie badania krwi.

and you find another gas at extremely high levels,

Odkrywacie znacznie podwyższone stężenie

carbon dioxide.

innego gazu - dwutlenku węgla.

And what does that tell you?

Co wam to mówi?

If you think about the way we breath,

Podczas oddychania

we inhale oxygen,

wdychamy tlen,

we exhale carbon dioxide,

a wydychamy dwutlenek węgla.

but what if you can't exhale?

A jeśli nie można zrobić wydechu?

What if that gas can't get out?

Jeśli gaz nie może się wydostać?

It backs up into your lungs,

Wraca do płuc, stąd pierwszą wskazówką,

and the number one clue of a suffocation or a strangulation

że śmierć nastąpiła przez uduszenie,

is elevated levels of carbon dioxide in the blood.

jest podwyższony poziom dwutlenku węgla we krwi.

And in fact, what they found

Faktycznie, po bliższych oględzinach zwłok

when they took a closer look at the body

Faktycznie, po bliższych oględzinach zwłok

were the bruise marks left by her husband's fingers

znaleziono siniaki zostawione przez palce męża,

as he had held her down and suffocated her.

gdy ją przytrzymywał i dusił.

And it turned out that he had

Okazało się, że wykupił

taken out an insurance policy on her life,

polisę ubezpieczeniową na jej życie,

suffocated her,

udusił żonę i zepsuł instalację,

broken the gas fitting to try to stage an accident scene,

aby upozorować wypadek.

and it turned out that it was chemistry

Dzięki chemii udało się posłać go do więzienia.

that sent him to prison.

Dzięki chemii udało się posłać go do więzienia.

There are so many good poison and murder stories

Jest wiele ciekawych historii otruć i morderstw

from this time period that I would love to tell you.

z tego okresu, o których chętnie bym opowiedziała.

It's one of my favorite subjects obviously.

To jeden z moich ulubionych tematów.

But I want to leave you with this thought.

Ale chciałabym zostawić was z pewną myślą.

Two things.

One is that case that I just described to you

Sprawa, którą wam właśnie opisałam, to jedna z moich ulubionych,

Sprawa, którą wam właśnie opisałam,

is one of my favorites

to jedna z moich ulubionych,

because it's the beginning of a series of investigations

bo zapoczątkowała serię śledztw,

that persuade the New York police

które przekonały nowojorską policję,

that they do need to work with scientists

że musi współpracować z naukowcami

and it lays the foundation for, in fact,

i położyła podwaliny

our CSI-era age,

pod obecną epokę CSI.

and, because it's such a good story of two very determined people,

Ponadto to wspaniała opowieść o dwóch zdeterminowanych naukowcach,

in this case two city scientists,

Ponadto to wspaniała opowieść o dwóch zdeterminowanych naukowcach,

who were able to change the world around them.

którym udało się zmienić otaczający ich świat.

Thank you.

Dziękuję.