Can you solve the three gods riddle? - Alex Gendler

Üç uzaylı bilmecesini çözebilecek misiniz? - Alex Gendler

Çeviri: Nisrem Akciğer Gözden geçirme: Yunus ASIK

Created by logician Raymond Smullyan

Mantıkçı Raymond Smullyan tarafından hazırlanan

and popularized by his colleague George Boolos,

ve iş arkadaşı George Boolos'la ünlenen bu bilmece

this riddle has been called the hardest logic puzzle ever.

bugüne kadarki en zor bilmece olarak bilinmektedir.

You and your team have crash-landed on an ancient planet.

Ekibinizle birlikte antik bir gezegene zorunlu iniş yaptınız.

The only way off is to appease its three alien overlords,

Kurtulmanın tek yolu, üç uzaylı lider olan Tee, Eff ve Arr'a

Tee, Eff, and Arr,

doğru sembolleri vererek gitmenize izin vermelerini sağlamaktır.

by giving them the correct artifacts.

Unfortunately, you don't know who is who.

Fakat maalesef hiçbirinin kim olduğunu bilmiyorsunuz.

From an inscription, you learn that you may ask three yes or no questions,

Kurallara göre, her lidere birer tane olmak şartıyla

each addressed to any one lord.

sadece üç evet-hayır sorusu sorma hakkınız var.

Tee's answers are always true,

Tee her zaman doğru,

Eff's are always false,

Eff her zaman yalan söylüyor,

and Arr's answer is random each time.

Arr ise her seferinde rastgele seçim yapıyor.

But there's a problem.

Fakat bir sorun var.

You've deciphered the language enough to ask any question,

Konuştukları dili sadece sorularınızı soracak kadar biliyorsunuz,

but you don't know which of the two words 'ozo' and 'ulu' means yes

evet, hayır anlamına gelen ozo ve ulu kelimelerinden hangisi evet,

and which means no.

hangisi hayır bilmiyorsunuz.

How can you still figure out which alien is which?

Hangi uzaylının hangisi olduğunu nasıl anlarsınız?

Pause here if you want to figure it out for yourself!

Cevabı kendiniz bulmak istiyorsanız videoyu burada durdurun.

Answer in: 3

Ve cevap için: 3

2

2

1

1

At first, this puzzle seems not just hard, but downright impossible.

İlk başta, bulmaca sadece zor değil düpedüz imkânsız görünüyor.

What good is asking a question

Cevabı anlaşılmayan,

if you can neither understand the answer nor know if it's true?

anlaşılsa bile doğru mu emin olunamayan bir soru sormanın ne yararı olabilir?

But it can be done.

Ama olabilir.

The key is to carefully formulate our questions

Esas nokta soruları formülleştirmektir,

so that any answer yields useful information.

böylece cevap ne olursa olsun bize yararlı bir bilgi sağlayacaktır.

First of all, we can get around to not knowing what 'ozo' and 'ulu' mean

Öncelikle, ozo ve ulu kelimelerini de sorulara dâhil ederek

by including the words themselves in the questions,

ne anlama geldiklerini anlayabiliriz

and secondly, if we load each question with a hypothetical condition,

ve ikinci olarak, eğer her bir soruyu varsayımlı koşulla oluşturursak

whether an alien is lying or not won't actually matter.

hangi uzaylının doğru veya yalan söylediğinin bir önemi kalmayacaktır.

To see how that could work,

Ne demek istediğimi anlamak için

imagine our question is whether two plus two is four.

iki artı ikinin dört olup olmadığını sorduğumuzu düşünün.

Instead of posing it directly,

Soruyu direkt sormak yerine,

we say, "If I asked you whether two plus two is four,

"Eğer iki artı ikinin dört olup olmadığını sorsaydım, cevabın "ozo" mu olurdu?"

would you answer 'ozo'?"

diye sorarız.

If 'ozo' means yes and the overlord is Tee,

Eğer "ozo" evet demekse ve sorduğunuz uzaylı Tee'yse

it truthfully replies, "ozo."

doğruyu söyleyerek "ozo" der.

But what if we ask Eff?

Fakat ya sorduğumuz Eff'se?

Well, it would answer "ulu," or no to the embedded question,

O zaman, "ulu" cevabını alırdık, ki bu da gömülü soruya hayır cevabını almak olurdu

so it lies and replies 'ozo' instead.

fakat Eff yalan söylediği için "ulu" yerine "ozo" diyecektir.

And if 'ozo' actually means no,

Ama eğer "ozo"nun gerçek anlamı hayırsa,

then the answer to our embedded question is 'ulu,'

o zaman sorumuzun cevabı "ulu" olur

and both Tee and Eff still reply 'ozo,'

ve Tee de Eff de kendi sebeplerinden dolayı

each for their own reasons.

"ozo" cevabını verir.

If you're confused about why this works,

Eğer nedeni hakkında kafanız karıştıysa,

the reason involves logical structure.

mantıksal yapılarla açıklayalım.

A double positive and a double negative both result in a positive.

İki pozitifin de iki negatifin de sonucu pozitiftir.

Now, we can be sure that asking either Tee or Eff a question put this way

Şimdi eğer koşullu sorumuz doğruysa, Tee'nin de Eff'in de "ozo",

will yield 'ozo' if the hypothetical question is true

eğer soru yanlışsa ikisinin de "ulu" cevabını vereceğinden

and 'ulu' if it's false

kelimenin ne anlama geldiğine bakmaksızın

regardless of what each word actually means.

emin olabiliriz.

Unfortunately, this doesn't help us with Arr.

Maalesef, bu kural Arr'da işimize yaramayacak.

But don't worry, we can use our first question to identify one alien lord

Ama merak etmeyin, ilk baştaki sorumuzu hangi uzaylı liderin

that definitely isn't Arr.

kesinlikle Arr olmadığını bulmak için kullanabiliriz.

Then we can use the second to find out whether its Tee or Eff.

Sonra ikinci soruyu kimin Tee ya da Eff olduğunu bulmak için kullanacağız.

And once we know that,

Ve cevabı öğrendiğimizde,

we can ask it to identify one of the others.

diğer soruyu da geri kalanlardan birinin kimliğini bulmak için kullanacağız.

So let's begin.

O zaman başlayalım!

Ask the alien in the middle,

Ortadaki uzaylıya sorun,

"If I asked you whether the overlord on my left is Arr, would you answer 'ozo'?"

"Eğer solumdaki lider Arr mı değil mi diye sorsaydım cevabın "ozo" mu olurdu?"

If the reply is 'ozo,' there are two possibilities.

Eğer "ozo" derse iki seçenek var demektir.

You could already be talking to Arr, in which case the answer is meaningless.

Ya zaten konuştuğunuz kişi Arr, ki bu durumda verdiği cevap anlamsız

But otherwise, you're talking to either Tee or Eff,

ya da Tee veya Eff'le konuşuyorsunuz

and as we know,

ve bildiğimiz gibi

getting 'ozo' from either one means your hypothetical question was correct,

ikisinden birinden "ozo" cevabını almak sorunuzun doğru olduğu anlamına gelir

and the left overlord is indeed Arr.

ve soldaki lider gerçekten de Arr'dır.

Either way, you can be sure the alien on the right is not Arr.

İki türlü de, sağdaki uzaylının Arr olmadığına emin olabilirsiniz.

Similarly, if the answer is 'ulu,'

Aynı şekilde, eğer cevap "ulu"ysa,

then you know the alien on the left can't be Arr.

o zaman soldaki uzaylının Arr olmadığına emin olursunuz.

Now go to the overlord you've determined isn't Arr and ask,

Şimdi Arr olmadığına emin olduğunuz lidere gidin ve "Eğer sen Eff misin deseydim,

"If I asked 'are you Eff?' would you answer 'ozo'?"

cevabın "ozo" mu olurdu?" diye sorun.

Since you don't have to worry about the random possibility,

Herhangi bir olasılık için endişelenmeniz gerekmediğinden,

either answer will establish its identity.

iki cevap da kimliğini açığa çıkaracaktır.

Now that you know whether its answers are true or false,

Artık cevabın doğru mu yanlış mı olduğunu bildiğinizden,

ask the same alien whether the center overlord is Arr.

aynı uzaylıya ortadaki liderin Arr olup olmadığını sorun.

The process of elimination will identify the remaining one.

Eleme süreci kalan uzaylının kimliğini ortaya çıkaracaktır.

The satisfied overlords help you repair your ship

Memnun olan liderler uzay geminizi tamire yardım edecekler

and you prepare for takeoff.

ve kalkış yapabileceksiniz.

Allowed one final question, you ask Tee if it's a long way to Earth,

Son bir final sorusuna izin verildiğinde, Tee'den buradan Dünya'ya gitmek

and he answers "ozo."

çok uzun sürüyor mu diye cevap vermesini isteyin, "ozo" diyecektir.

Too bad you still don't know what that means.

Ne yazık ki hâlâ "ozo"nun ne demek olduğunu bilmiyorsunuz.