Can you solve the three gods riddle? - Alex Gendler

Bạn có thể giải câu đố của ba vị lãnh chúa không? - Alex Gendler

Translator: Trang Thu Nguyễn Reviewer: Lam Nguyen

Created by logician Raymond Smullyan

Được tạo ra bởi nhà logic học Raymond Smullyan

and popularized by his colleague George Boolos,

và được truyền bá bởi người đồng nghiệp George Boolos,

this riddle has been called the hardest logic puzzle ever.

câu đố này được cho là hóc búa nhất mọi thời đại.

Bạn và những người đồng hành chẳng may phải đáp xuống một hành tinh cổ đại.

You and your team have crash-landed on an ancient planet.

The only way off is to appease its three alien overlords,

Cách duy nhất để quay về là làm vừa lòng ba vị lãnh chúa ở đây,

Tee, Eff, and Arr,

Tee, Eff, và Arr,

bằng cách cống cho họ những cổ vật thích hợp.

by giving them the correct artifacts.

Unfortunately, you don't know who is who.

Không may thay, bạn không biết ai là ai.

From an inscription, you learn that you may ask three yes or no questions,

Từ những chỉ dẫn khắc trên bia, bạn được quyền hỏi ba câu hỏi nghi vấn

each addressed to any one lord.

về danh tính của từng vị lãnh chúa.

Tee's answers are always true,

Tee luôn trả lời đúng,

Eff's are always false,

Eff luôn trả lời sai,

and Arr's answer is random each time.

và câu trả lời của Arr có thể đúng hoặc sai.

But there's a problem.

Nhưng có một vấn đề.

You've deciphered the language enough to ask any question,

Giả sử bạn đủ hiểu thứ ngôn ngữ này để đặt bất kì câu hỏi nào,

but you don't know which of the two words 'ozo' and 'ulu' means yes

nhưng lại không chắc từ nào trong hai từ ''ozo'' và ''ulu'' nghĩa là ''đúng,''

and which means no.

và từ nào nghĩa là "không đúng."

How can you still figure out which alien is which?

Làm sao để bạn tìm ra vị nào là vị nào?

Pause here if you want to figure it out for yourself!

Hãy dừng ở đây nếu bạn muốn tự tìm câu trả lời!

Answer in: 3

Trả lời trong: Ba.

2

Hai.

1

Một.

At first, this puzzle seems not just hard, but downright impossible.

Đầu tiên, câu đố này không chỉ khó, nó gần như không thể giải được.

Đặt câu hỏi để làm gì

What good is asking a question

if you can neither understand the answer nor know if it's true?

khi bạn chẳng hiểu câu trả lời cũng như chẳng biết nó đúng hay sai?

Nhưng câu đố này giải được!

But it can be done.

The key is to carefully formulate our questions

Mấu chốt là phải tính toán cẩn thận cách đặt câu hỏi

so that any answer yields useful information.

để bất cứ câu trả lời nào cũng đưa về những thông tin có ích.

First of all, we can get around to not knowing what 'ozo' and 'ulu' mean

Đầu tiên, ta có thể làm việc đó mà không cần biết nghĩa của "ozo" và "ulu"

by including the words themselves in the questions,

bằng việc thêm chính hai từ đó vào câu hỏi,

and secondly, if we load each question with a hypothetical condition,

và thứ hai, nếu ta đặt mỗi câu hỏi trong điều kiện giả định,

whether an alien is lying or not won't actually matter.

rằng liệu vị lãnh chúa nào đó có nói dối hay không thì cũng không quan trọng.

To see how that could work,

Để hình dung cụ thể,

imagine our question is whether two plus two is four.

hãy tưởng tượng câu hỏi của chúng ta kiểu như 2+2=4 có đúng hay không.

Instead of posing it directly,

Thay vì hỏi thẳng ra,

we say, "If I asked you whether two plus two is four,

chúng ta nói: "Nếu tôi hỏi ngài liệu 2+2 có bằng 4,

would you answer 'ozo'?"

ngài sẽ trả lời là ozo chứ?"

If 'ozo' means yes and the overlord is Tee,

Nếu "ozo" nghĩa là "đúng" và người được hỏi là Tee,

it truthfully replies, "ozo."

thì ngài đáp lại đúng như vậy: "ozo."

But what if we ask Eff?

Nhưng còn nếu chúng ta hỏi ngài Eff?

Well, it would answer "ulu," or no to the embedded question,

Câu trả lời đáng lẽ là "ulu" hoặc "không đúng,"

so it lies and replies 'ozo' instead.

nhưng ngài sẽ nói dối và trả lời là "ozo."

And if 'ozo' actually means no,

Và nếu "ozo" quả thực mang nghĩa là không,

then the answer to our embedded question is 'ulu,'

thì câu trả lời chính xác cho câu hỏi của chúng ta là ''ulu,"

and both Tee and Eff still reply 'ozo,'

và cả ngài Tee và Eff vẫn sẽ trả lời "ozo"

bởi mỗi người đều có lý do riêng.

each for their own reasons.

If you're confused about why this works,

Nếu bạn mơ hồ về việc tại sao nó có lý,

the reason involves logical structure.

thì nguyên nhân liên quan đến các cấu trúc logic.

A double positive and a double negative both result in a positive.

Hai lần khẳng định hay phủ định đều có kết quả là điều khẳng định.

Now, we can be sure that asking either Tee or Eff a question put this way

Giờ, chúng ta có thể chắc chắn rằng dù hỏi Tee hay là Eff một câu hỏi như trên

will yield 'ozo' if the hypothetical question is true

sẽ đều nhận được câu trả lời là "ozo" nếu câu giả định là đúng

and 'ulu' if it's false

và "ulu" nếu nó sai,

regardless of what each word actually means.

bất kể việc ta có biết hay không nghĩa của hai từ này.

Unfortunately, this doesn't help us with Arr.

Không may, điều này không áp dụng được với Arr.

But don't worry, we can use our first question to identify one alien lord

Nhưng đừng lo, ta có thể dùng câu hỏi đầu tiên để xác định xem một vị lãnh chúa

that definitely isn't Arr.

có phải Arr hay không.

Then we can use the second to find out whether its Tee or Eff.

Sau đây sẽ là câu hỏi thứ hai để nhận biết Tee và Eff.

And once we know that,

Khi đó,

we can ask it to identify one of the others.

chúng ta có thể xác định được cả ba người.

So let's begin.

Bắt đầu!

Ask the alien in the middle,

Hỏi vị lãnh chúa ở giữa,

"If I asked you whether the overlord on my left is Arr, would you answer 'ozo'?"

"Nếu vị lãnh chúa ở bên tay trái của tôi là Arr, ngài sẽ trả lời là "ozo" chứ?"

If the reply is 'ozo,' there are two possibilities.

Nếu ngài đáp lại là "ozo," có hai khả năng.

You could already be talking to Arr, in which case the answer is meaningless.

Có thể người bạn vừa hỏi là Arr, trường hợp này câu trả lời là vô ích.

But otherwise, you're talking to either Tee or Eff,

Mặt khác, nếu người đó lại là Tee hoặc Eff,

and as we know,

như đã biết,

getting 'ozo' from either one means your hypothetical question was correct,

một trong hai trả lời "ozo" nghĩa là câu giả định trên đã đúng,

and the left overlord is indeed Arr.

và vị lãnh chúa còn lại chắc chắn là Arr.

Either way, you can be sure the alien on the right is not Arr.

Như vậy, bạn có thể chắc chắn người bên phải không phải Arr.

Similarly, if the answer is 'ulu,'

Tương tự, nếu câu trả lời là "ulu",

then you know the alien on the left can't be Arr.

thì người bên trái không thể là Arr.

Now go to the overlord you've determined isn't Arr and ask,

Bây giờ hãy tiếp tục với vị lãnh chúa mà bạn đã biết không phải Arr và hỏi,

"If I asked 'are you Eff?' would you answer 'ozo'?"

"Nếu tôi hỏi liệu ngài có phải Eff không, ngài sẽ trả lời là "ozo" chứ?"

Since you don't have to worry about the random possibility,

Khi không còn phải lo lắng về khả năng vị này sẽ trả lời tùy hứng,

either answer will establish its identity.

thì dù trả lời thế nào, ta vẫn biết được danh tính của anh ta.

Now that you know whether its answers are true or false,

Nếu bạn không biết câu trả lời là đúng hay sai,

ask the same alien whether the center overlord is Arr.

hãy hỏi chính vị lãnh chúa đó liệu vị ở giữa có phải là Arr.

The process of elimination will identify the remaining one.

Quá trình loại trừ sẽ tìm ra được danh tính người còn lại.

The satisfied overlords help you repair your ship

Làm các vị lãnh chúa hài lòng sẽ giúp phi thuyền được tu sửa

and you prepare for takeoff.

và cất cánh.

Allowed one final question, you ask Tee if it's a long way to Earth,

Bạn được phép hỏi câu cuối và hỏi Tee rằng đường đến Trái Đất có xa không.

and he answers "ozo."

Nếu câu trả lời là "ozo,"

Too bad you still don't know what that means.

thì cũng quá nhọ bởi bạn vẫn không hiểu nghĩa của của từ đó.