How do gas masks actually work? - George Zaidan

Çeviri: Başak Gökdaş Gözden geçirme: Ozay Ozaydin

You might think of gas masks as clunky, spooky, military-looking devices

Gaz maskelerini sadece casus filmlerinde veya 1. Dünya Savaşı müzelerinde bulunan

only found in spy movies or World War I museums.

kaba, ürkütücü, askeri görünümlü cihazlar olarak düşünebilirsiniz.

But you probably already own a mask that uses remarkably similar technology.

Ancak muhtemelen zaten oldukça benzer teknolojiyi kullanan bir maskeniz var.

And in the near future, we may need to rely on these filters

Yakın gelecekte, günlük yaşamımızın bir parçası olarak

as part of our everyday lives.

bu filtreleri kullanmamız gerekebilir.

In addition to emerging diseases,

Yeni çıkan hastalıkların yanı sıra,

wildfire frequency has more than tripled from 1996 to 2021.

1996′dan 2021′e kadar orman yangınlarının sıklığı üç kattan fazla arttı.

Yangınlar daha uzun süre yandıkça ve daha geniş alanları kapladıkça,

As fires burn longer and cover more land, their smoke affects more people each year.

dumanları her yıl daha fazla insanı etkiliyor.

Climate change is also causing more hot, sunny days,

İklim değişikliği daha fazla sıcak, güneşli günün oluşmasına neden oluyor,

which accelerates the production of toxic ground level ozone.

bu da toksik zemin seviyesindeki ozon üretimini hızlandırıyor.

Peki, bu maskeler nasıl çalışır

So, how do these masks work,

and can they protect us from new and old airborne threats?

ve bizi yeni ve eski havadan bulaşan tehditlerden koruyabilirler mi?

Well, the first rule of filters is making sure you have a tight seal.

İyi filtrelemenin ilk kuralı, maskeyi tam bir şekilde takmaktır.

Without that, even the best mask in the world is useless.

Bu olmadan, dünyadaki en iyi maske bile işe yaramaz.

So assuming your mask is on tight,

Dolayısıyla maskeniz sıkı bir şekilde takılmışsa,

this technology can capture pollutants in one of two ways:

bu teknoloji kirleticileri iki şekilde yakalayabilir:

filtering them out by size or attracting specific chemical compounds.

Boyutlarına göre filtreleyerek veya belirli kimyasal bileşikleri çekerek.

For an example of the first approach, let’s look at wildfire smoke.

İlk yaklaşımın bir örneği olarak, orman yangını dumanına bakalım.

When forests burn, they generate a wide variety of chemicals.

Ormanlar yandığında çok çeşitli kimyasallar üretirler.

Yakın mesafede, o kadar çok farklı kirletici

At close range, there are so many different pollutants

at such high concentrations that no filter could help you—

yüksek yoğunlukta bulunur ki hiçbir filtre size yardımcı olamaz.

this is why firefighters travel with their own air supply.

Bu nedenle itfaiyeciler kendi hava kaynaklarıyla seyahat ederler.

But further away, the situation is different.

Ancak uzak mesafede, durum farklıdır.

While there's still a range of chemicals,

Hâlâ bir dizi kimyasal madde bulunmakla birlikte,

they’ve mostly aggregated into tiny solid or liquid particles

çoğunlukla çok küçük katı veya sıvı parçacıklara toplanmış durumda,

smaller than 2.5 microns in diameter.

çapı 2.5 mikrometreden daha küçüktür.

This particulate matter is much of what you're seeing and smelling in smoke,

Bu partikül madde, dumandaki gördüğünüz ve kokladığınız şeylerin çoğudur

and it's especially dangerous for children, the elderly,

ve özellikle çocuklar, yaşlılar

ve solunum veya kardiyovasküler hastalığı olanlar için çok tehlikelidir.

and those with respiratory or cardiovascular diseases.

Luckily, the majority of these particulates are still large enough

Neyse ki, bu partiküllerin çoğu, hâlâ en temel filtreler tarafından

to be captured by the most basic filters,

yakalanacak kadar büyüktür.

Bu filtreler, yaklaşık olarak insan saçının 1/10 genişliğinde olan

which are made of polypropylene or glass strands

roughly 1/10 the width of a human hair.

polipropilen veya cam ipliklerden yapılmıştır.

Under a microscope, they look like a thick forest,

Mikroskop altında, bunlar kalın bir ormana benzer

and at this scale, these branches have a special property.

ve bu ölçekte, bu dalların özel bir özelliği vardır.

Typically, when you use a sieve,

Genellikle, bir süzgeç kullandığınızda,

you’re filtering out objects larger than the sieve’s holes.

süzgecin deliklerinden daha büyük olan nesneleri filtreliyorsunuzdur.

But these polypropylene branches can catch particles much smaller

Ancak bu polipropilen dallar, aralarındaki boşluklardan

than the gaps between them.

daha küçük parçacıkları yakalayabilir.

That’s because, when a particle collides with a thread,

Bunun nedeni, bir parçacık bir iplikle çarpıştığında,

van der Waals forces cause it to stick as if it were made of Velcro.

van der Waals kuvvetleri, onu Velcro gibi yapıştırır.

Plus, size-based filters can use electrically charged fibers

Ayrıca, boyuta dayalı filtreler, zaten bir çarpışma yolunda olmayan

that attract particles not already on a collision course.

parçacıkları çeken elektriksel olarak şarj edilmiş lifler kullanabilir.

This is how even a simple N95 mask can catch at least 95% of particulate matter.

Basit bir N95 maskesi partikül maddenin en az %95′ini bu şekilde yakalayabilir.

And why an N100 mask

Ve neden bir N100 maskenin

veya yüksek verimli partikül hava filtresine sahip hava temizleyicinin

or an air purifier with a high efficiency particulate air filter

can catch at least 99.97% of particulates.

en az %99,97 partikülü yakalayabileceği belirtiliyor.

With a tight seal,

Tam bir şekilde kapatılmışsa,

this level of protection will filter out most airborne pollution.

bu koruma seviyesi çoğu havadan yayılan kirliliği filtreleyecektir.

Unfortunately, some pollutants are still too small for this approach,

Ne yazık ki, bazı kirleticiler hâlâ bu yaklaşım için çok küçüktür,

including ozone molecules.

bunlar arasında ozon molekülleri de bulunur.

These are barely bigger than the oxygen that we need to breathe

Bunlar, soluduğumuz oksijenden neredeyse hiç büyük değil

and exposure is associated with asthma, respiratory conditions,

ve maruz kalma astım, solunum yolu rahatsızlıkları

and even premature death.

ve hatta erken ölümle ilişkilendirilmiştir.

Our best chance to filter them are activated carbon masks.

Onları filtrelemek için en iyi şansımız aktif karbon maskeleridir.

At the microscopic level, activated carbon looks like a vast black honeycomb,

Mikroskopik düzeyde aktif karbon, geniş bir siyah petek gibi görünür,

and it's highly microporous structure can trap tiny ozone molecules.

ve çok mikroporlu yapısı küçük ozon moleküllerini hapsetebilir.

But this material still needs help to capture other pollutants

Ancak bu malzemenin hidrojen sülfür, klor ve amonyak gibi

like hydrogen sulfide, chlorine, and ammonia.

diğer kirleticileri yakalamak için hâlâ yardıma ihtiyacı var.

For these threats, we need to combine the activated carbon

Bu tehditler için, aktif karbonu

with some simple chemistry.

bazı basit kimya ile birleştirmemiz gerekiyor.

If the pollutant is acidic, we can infuse the filter with a basic chemical.

Kirletici asidikse, filtreye bazik bir kimyasal enjekte edebiliriz.

Then when the two meet, they react, and the gas is trapped.

Sonra ikisi karşılaştığında, reaksiyona girerler ve gaz hapsolur.

Similarly, we can use acids to trap basic pollutants.

Benzer şekilde, bazik kirleticileri hapsetmek için asitler kullanabiliriz.

Even with the right mask, it's still smart to check air quality indicators

Doğru maske olsa bile, hava kalitesi göstergelerini kontrol etmek

and to stay indoors when the threat level is high.

ve tehdit seviyesi yüksek olduğunda içeride kalmak akıllıcadır.

And just like a mask, you'll want to make sure your house is well sealed.

Bir maske gibi, evinizin iyi kapatıldığından emin olmak isteyeceksiniz.

You can do this by closing windows, turning off fans that vent outside,

Bunu pencereleri kapatıp, dışarı hava çıkaran vantilatörleri kapatıp

and using HEPA filter equipped air purifiers

HEPA filtreli hava temizleyicileri veya daha ucuz,

or their cheaper, DIY cousin, the Corsi-Rosenthal box.

kendin yap Corsi-Rosenthal kutusu gibi alternatifleri kullanarak yapabilirsiniz.

Bu yönergeleri takip etmek, kirleticileri başlangıçta engellerken

Following these guidelines can help us breathe easy

as we work on preventing these pollutants in the first place.

rahat bir nefes almamıza yardımcı olabilir.