Why do we eat popcorn at the movies? - Andrew Smith

Çeviri: Ebru Nilay Vural Gözden geçirme: esra kurul

Soft percussion and a toasty scent mark the violent transformation

Yumuşak darbeler ve tostumsu koku... Bunlar, sert mısır tanelerinin

of tough seeds into cloud-like puffs.

bulutumsu bir kabarıklığa şiddetli dönüşümünün göstergesi.

This is the almost magical process of popcorn-making.

İşte bu, patlamış mısırın neredeyse sihirli diyebileceğimiz yapım süreci.

But how did we actually end up with this whimsical food?

Peki, nasıl oldu da böyle tuhaf bir yiyeceği elde ettik?

All the corn eaten today is derived from a tall grass called teosinte,

Bugün tükettiğimiz mısır, zea adıyla bilinen uzun çim familyasından türemiştir.

which Indigenous people in what is now southern Mexico

Günümüz Güney Meksika sınırlarında yaşayan yerli halk,

began selectively breeding about 9,000 years ago.

bundan yaklaşık 9.000 yıl önce yetiştirmeye başlamıştır.

An ear of teosinte originally yielded somewhere between 5 and 12 small kernels,

Bir zea başağı, esasında 5 ile 12 civarı minik tohum barındırır.

each with a hard shell called a pericarp.

Her bir tohumda, perikarp adı verilen sert bir kabuk bulunur.

And some varieties had a fantastic feature:

Bazı türlerinin ise harika bir özelliği vardır:

if they reached a certain temperature, their kernels exploded.

Belli bir sıcaklığa ulaştığında tohumları patlar.

Popcorn kernels pop because water and starch

Patlamış mısır tohumları, perikarpta sıkışıp kalmış

are sealed tightly within the pericarp.

su ve nişasta sayesinde patlarlar.

When heated, the moisture inside becomes steam.

Isıya maruz kaldıklarında içerideki nem, buhara dönüşür.

As it expands, it increases the internal pressure

Buharın kapladığı alan arttıkça iç basınç artar.

and the solid starch transforms into a gel-like substance.

Nişasta da katı formundan kurtularak jelimsi bir hâl alır.

The pressure finally overcomes the pericarp’s resistance and it bursts—

Basınç, parikarpın direncine üstün gelince kabuğun patlamasına sebep olur.

the steam and starch expanding to form a foam

Böylece buhar ve nişasta köpüğümsü bir yapıya bürünür.

that quickly cools and dries in the air.

Bu köpük, hızlıca kurur ve sertleşir.

From this small-scale explosion also rush forth the compounds

Bu küçük çaplı patlama aracılığıyla patlamış mısıra tadını veren

that give popcorn its powerful aroma.

çeşitli birleşenler açığa çıkar.

Ancient Indigenous American people cultivated other maize varieties

Kadim Amerikan Yerlileri, birçok darı çeşidi yetiştirdi.

with larger, more flavorful kernels and thinner pericarps.

Bu tohumlar, daha iri ve lezzetliydi. Perikarplarıysa daha inceydi.

But the hard-shelled, poppable variety also persisted

Ancak sert kabuklu ve patlatılabilen bu tür de

and spread through parts of the Americas.

Amerika’da varlığını sürdürerek yayıldı.

By the time European colonizers arrived in the late 1400s,

Avrupalı koloniciler, 1400′lü yılların sonlarına doğru buraya ulaştığında

Indigenous American people were preparing and eating corn in myriad manners.

Amerikan Yerlileri mısırı bin bir farklı biçimde hazırlayıp tüketiyordu.

Popcorn wasn’t a major part of their diets.

Patlamış mısırsa beslenmelerinin önemli bir parçası değildi.

But it popped up in European accounts,

Ancak Avrupalıların dikkatini çekti:

which described the preparation of “toasted” or “parched” corn

“Nar gibi” ya da “kavrulmuş” mısırın tarifini betimleyen belgeler,

and its use in some Aztec feasts and celebrations.

Aztek ziyafetlerinde ve kutlamalarında buna yer verildiğinden bahsediyordu.

Despite initial reluctance,

Koloniciler, başta diretmelerine rağmen

colonizers eventually began cultivating— and popping— corn.

eninde sonunda mısır yetiştirmeye ve patlatmaya başlamışlardı.

The methods they used at first were inconsistent and messy.

Başta kullandıkları yöntemler oldukça dağınık ve tutarsızdı.

But with the invention of “wire over the fire” baskets around 1837,

Ancak 1837 civarında keşfettikleri “alev üstündeki tel” sepetleriyle

the process got easier.

süreç bir hayli kolaylaştı.

Soon, popcorn picked up steam

Böylece patlamış mısır,

and exploded with a reputation as a low-cost, entertaining snack.

düşük maliyetli ve eğlenceli bir atıştırmalık olarak nam saldı.

Over the following decades,

İlerleyen yıllarda

it became a mainstay at events and hundreds of recipes materialized,

çeşitli etkinliklerin vazgeçilmezi oldu ve patlamış mısırı,

mixing popcorn with sweet and savory ingredients.

tatlı - tuzlu malzemelerle harmanlayan yüzlerce tarif ortaya çıktı.

But popcorn hadn't yet reached its height.

Ancak patlamış mısır, henüz zirveye ulaşmamıştı.

At the 1893 World’s Fair, an inventor showcased the first popcorn machine:

1893 Dünya Panayırı’nda bir mucit, ilk patlamış mısır makinesini tanıttı.

a wagon that tossed popcorn in seasoning as it cooked.

Dört tekerlekli bu makine, mısırı daha pişirirken çeşnilendiriyordu.

Soon enough, vendors could be seen roving US city streets with similar machines.

Çok geçmeden birçok satıcı, bu makineyle Amerika sokaklarını arşınlamaya koyuldu.

Interestingly, movie theaters were some of the only American venues

İlginçtir ki Amerikan sinemaları, o dönemde patlamış mısır satılmayan

where you wouldn’t find popcorn at the time.

nadir yerlerden biriydi.

Many cinema operators saw their establishments

Sinema yöneticilerinin çoğu, müesselerini

as part of a grand theater tradition at odds with popcorn—

patlamış mısırla zıt düşen tiyatro geleneğinin devamı olarak görüyordu.

what they considered a messy, low-brow street food.

Patlamış mısıraysa seviyesiz ve dağınık gözüyle bakılıyordu.

However, when the Great Depression hit in 1929,

Ancak Büyük Buhran 1929 yılında baş gösterdiğinde,

movies provided the public with a welcome distraction.

sinema tercih edilen bir zaman geçirme aracı hâline geldi.

And they had recently gone from being silent and subtitled to acquiring sound,

Ayrıca bu dönemde filmler, sessiz ve alt yazılı olmaktan çıkıp ses kazanarak

making them accessible to a wider audience,

daha geniş bir kitleye hitap etmeye başladılar.

including non-literate people.

Okuma yazması olmayan kitle gibi…

At about five or ten cents a bag,

Paket başına 5-10 cent karşılığında

popcorn proved an inexpensive luxury for moviegoers,

patlamış mısır, sinemaseverlerin gözdesi hâline geldi.

so theater operators pounced on the money-making opportunity.

Böylece sinemacılar, fırsattan istifade bir gelir kaynağı kazandılar.

Today, a medium bag of popcorn might cost about 60 cents to make,

Günümüzde bir paket patlamış mısır, 60 cente mal edilirken;

but retail for around $6— a 1,000% markup.

yaklaşık 6 dolara satılarak %1.000 kâr sağlamaktadır.

Popcorn sales generate nearly 40% of all movie theater profits,

Patlamış mısır satışlarıysa tüm sinema kâr marjının neredeyse %40′ına denk ve

helping to offset the high prices that theaters pay film studios.

sinema salonlarının stüdyolara ödediği meblağın yükünü hafifletiyor.

Over the last century, people throughout the Americas continued popping corn,

Geçtiğimiz yüzyılda Amerika’nın dört bir yanındaki insanlar,

and different preparations took hold in markets worldwide.

mısır patlatmaya devam ederken dünyada farklı pişirme yöntemleri ortaya çıktı.

When microwavable popcorn was launched in the 1980s,

1980′lerde mikrodalgada pişirilebilen patlamış mısır piyasaya sürüldü ve

popcorn popped off yet again.

patlamış mısır piyasası tekrar patladı.

Dozens of kinds of popcorn are now grown in the US.

Şu anda ABD çapında düzinelerce çeşit patlatmalık mısır yetiştiriliyor.

Different strains assume distinctive shapes when their kernels explode,

Farklı türlerde tohumlar, patladıklarında farklı şekiller alırlar.

most commonly taking so-called “mushroom” and “butterfly” forms.

En bilinen türleriyse “mantar” ve “kelebek” şeklini alanlardır.

And they’ve been bred for supreme poppability.

Ayrıca patlama oranı yüksek olacak şekilde yetiştirilmişlerdir.

Over the last century, the amount that popcorn expands has doubled:

Geçtiğimiz yüzyılda patlamış mısırın büyüme oranı iki katına çıkmıştır.

now, kernels can reach up to 50 times their original size upon popping.

Günümüzde mısır taneleri, patladıklarında orijinal boyutunun 50 katı kadar büyür.

Sizi sıkıntıdan patlatmayalım ama patlamış mısır, çok yol kat etti.

Not to be corny, but popcorn’s come a long way.

This video was made possible with support from Marriott Hotels.

Bu videoyu mümkün kılan Marriott Hotels’e teşekkürler.

With over 590 hotels and resorts across the globe,

Dünya çapında 590′dan fazla otel ve tatil yerine sahip olan

Marriott Hotels celebrates the curiosity that propels us to travel.

Marriott Hotels, bizi seyahat etmeye iten merak duygusunu kutluyor.

Check out some of the exciting ways TED-Ed and Marriott are working together

TED-Ed ve Marriott Hotels işbirliği hakkında daha fazla bilgi alın ve

and book your next journey at Marriott Hotels.

yeni maceranız için Marriott Hotels’te yer ayırtın.