How Curiosity got us to Mars - Bobak Ferdowsi

Jak Curiosity dotarł na Marsa - Bobak Ferdowsi

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

About 100 days ago,

100 dni temu wylądowaliśmy dwutonowym SUV-em

100 dni temu wylądowaliśmy dwutonowym SUV-em

we landed a two-ton SUV on the surface of another planet,

na powierzchni innej planety,

on the surface of Mars.

na powierzchni Marsa.

This is one of the first pictures we took there with our rover,

To jedno z pierwszych zdjęć, zrobionych łazikiem.

looking out at Mount Sharp.

Spogląda na Górę Sharpa.

I kind of cry a little bit,

Trochę się popłakałem,

choke up, when I see this picture.

zadławiłem, kiedy zobaczyłem to zdjęcie.

Why Mars and why do we look at these other planets?

Dlaczego Mars? Dlaczego patrzymy na inne planety?

Part of it is to understand our own planet --

Częściowo po to, by zrozumieć naszą własną.

Jaki tworzy to dla nas kontekst?

what's the context for us?

Żyjemy na tej niesamowitej planecie,

We live on this amazing planet, but Mars is a lot like Earth.

a Mars bardzo przypomina Ziemię.

Jest podobnych rozmiarów.

It's similar in size.

During the daytime, it can get up to 70 degrees Fahrenheit.

Podczas dnia osiąga do 21 stopni Celsjusza.

Podczas dnia osiąga do 21 stopni Celsjusza.

So, it's so like Earth, but at the same time,

Wygląda jak Ziemia, a jednocześnie

jest to jałowy krajobraz,

this is a barren landscape.

You don't see any trees, you don't see any cactuses growing,

bez żadnych drzew,

ani nawet kaktusów, niczego takiego.

ani nawet kaktusów, niczego takiego.

anything like that.

Opowiem, jak dotarliśmy z Ziemi na Marsa,

Today I'm going to tell you about how we got from Earth to Mars

Opowiem, jak dotarliśmy z Ziemi na Marsa,

and why it's so cool.

i czemu to takie fajne.

So one of the things we start with is a blank sheet of paper.

Zaczęliśmy od czystej kartki papieru.

Zaczęliśmy od czystej kartki papieru.

Wiedzieliśmy z misji z 2004 roku, Spirit i Opportunity,

We knew from the previous missions in 2004, Spirit and Opportunity,

Wiedzieliśmy z misji z 2004 roku, Spirit i Opportunity,

że kiedyś na Marsie była woda.

there was water on Mars in the past.

Ale jaki powinien być kolejny krok?

But what's the next step?

We're looking for an even more fundamental level of,

Szukamy jeszcze bardziej podstawowego poziomu.

what does it take to have life survive?

Co jest niezbędne do przetrwania życia?

Aby to zrozumieć,

And so, to have that kind of knowledge and understanding,

musieliśmy wysłać mnóstwo urządzeń badawczych.

we have to carry a mass amount of instruments.

musieliśmy wysłać mnóstwo urządzeń badawczych.

Rodzaj laboratorium,

We have to carry the kind of labs

that people have whole rooms devoted to on Earth

które na Ziemi zajmuje wiele pomieszczeń,

musieliśmy zapakować w mały samochód.

inside of, essentially, a small car.

And we shrunk it all down

Pomniejszyliśmy wszystko tak,

to something that weighs about as much as I do,

żeby ważyło tyle, co ja,

i wsadziliśmy do łazika,

and then put it inside of this rover that weighs as much as your car does.

który waży tyle, co zwykłe auto.

Łazik jest teraz na powierzchni Marsa,

And that rover is now on the surface of Mars,

but it's so heavy,

ale jest tak ciężki,

and so it kind of takes a special challenge for us

że było nie lada wyzwaniem sprawić,

to make it all work and come together.

żeby wszystko działało.

So we look at our tool of, what do we have to land stuff on Mars?

Jakie narzędzia mieliśmy do pomocy

przy wysyłaniu rzeczy na Marsa?

Jedna z opcji to poduszki powietrzne.

And one of the options is airbags.

We've done it before.

Robiliśmy to już wcześniej.

Airbags are pretty cool, they bounce around a lot.

Poduszki są całkiem fajne,

dużo podskakują.

You could never put a human inside of an airbag,

Nie dałoby się umieścić w środku człowieka,

bo zostałby zmiażdżony.

because they would get squashed.

But the problem with airbags is, the airbags you see here,

Problem w tym,

że poduszki, które tu widzicie,

which landed the smaller rover -- it's like 400 pounds, the entire rover --

które pomogły wylądować mniejszemu łazikowi,

ważącemu może 200 kg,

were about the size of this room.

były mniej więcej wielkości tego pomieszczenia.

So you can imagine the size of airbags it would take

Wyobraźcie sobie rozmiar poduszek powietrznych,

potrzebnych do wylądowania 2-tonowego łazika.

to land a two-ton rover on Mars.

And they'd have to be made out of materials

Trzeba by je zrobić z materiałów,

które jeszcze nie istnieją

that don't even exist today,

czyli wymyślić specjalny materiał,

so it'd be some kind of exotic material that we'd have to develop

który mógłby w końcu nie zadziałać.

and it may or may not work.

So, what about rockets?

A co z rakietami?

You know, you see all the rocket ships landing in old movies,

Ten sposób się nam podobał.

Tak lądują zwykle statki kosmiczne w filmach,

all rockets on the bottom -- it's a cool idea.

z rakietą pod spodem, to całkiem fajny pomysł.

It works when they're pretty light still,

To działa, jeśli rakiety są lekkie,

but the problem is, these rockets have to be pretty strong

ale te rakiety muszą być bardzo mocne,

to actually softly land you on Mars.

żeby delikatnie wylądować na Marsie.

Miałyby taką moc,

And so they would be so powerful they could dig holes into the ground

że wydrążyłyby dziury na powierzchni.

and then you would just end up inside of a hole

Łazik wylądowałby w głębokiej dziurze

and not be able to drive out of it.

i nie mógłby z niej wyjechać.

Nie najlepszy projekt.

So, not the best design.

But what if I could take the rockets and move them up?

A gdyby unieść rakiety do góry?

Na taki pomysł wpadliśmy.

And that's what we came up with.

It's a rocket-powered jet pack; we call it the Sky Crane.

To rodzaj plecaka odrzutowego.

Nazwaliśmy go Sky Crane.

Basically, this big rocket sits on top of our rover

Duża rakieta siedzi na łaziku.

and when we're ready to land, the rocket hovers in place

Podczas lądowania rakieta unosi się

and we slowly lower the rover to the ground.

i powoli opuszcza łazik na powierzchnię.

And then we touch down, we're actually on the wheels,

Łazik ląduje na 4 kołach.

we're ready to drive, day one.

Jest od razu gotowy do jazdy.

But in addition to that, the scientists were like,

Naukowcy mieli ochotę pojechać

"We actually want to go somewhere interesting."

w jakieś naprawdę interesujące miejsce.

The last two missions were cool,

Ostatnie dwie misje były fajne,

but they basically landed in what was like landing in the plains or desert.

ale wylądowaliśmy na płaskiej pustyni.

Not very exciting.

Nic ciekawego.

We all know from the exciting places on Earth like the Grand Canyon,

Najbardziej intrygujące miejsca na Ziemi,

takie jak Wielki Kanion,

those are, for the scientists, the most interesting,

są najciekawsze do badań,

because you see that whole layer,

bo widać wszystkie warstwy geologiczne,

lata historii w jednym miejscu.

you see years and years of history all in one place.

The same thing is true for where we landed.

To samo dotyczy obecnego lądowiska.

We wanted to land somewhere that was unique,

Chcieliśmy wylądować w wyjątkowym miejscu.

that had this crater wall where things had been dug up for us,

Jest tam ściana krateru,

gdzie ciekawe rzeczy są odsłonięte.

where mountains were pushing things up.

a łańcuchy górskie pchają wszystko do góry.

But the problem is, if you landed with the older systems,

Przy lądowaniu w starszych systemach

you could've landed on the side of that mountain and just tumbled off,

można natrafić na zbocze góry i wywrócić łazik.

Mogliśmy wylądować na zboczu klifu,

could've been the side of a cliff, the crater wall or a large boulder.

na ścianie krateru lub na dużym głazie.

So we needed a kind of technology

Potrzebowaliśmy więc techniki,

to help us land in a very small area,

pozwalającej wylądować na konkretnym obszarze.

and that was this little guided entry from Apollo.

To specjalny system sterowania Apollo z lat 60.

We took it from the 1960s.

We flew over like the manned vehicle, because they have to pick up men,

System ten działał w lotach załogowych.

Nie można lądować byle gdzie,

you can't just land all over the place.

trafiliśmy w konkretny punkt.

And then we landed, like, spot-on in the middle.

And in fact, it was so spot-on that when we did it,

Udało się nam tak dokładnie, że mógłbym porównać to

it was basically like a quarterback launching towards Mars --

do zagrywki futbolowej,

gdzie rozgrywający z Seattle

like a quarterback, though, that was in Seattle,

throwing at a receiver that was moving here in Giants Stadium.

trafia piłką idealnie w ręce zawodnika,

który stoi tutaj, na Giants Stadium (New Jersey).

That's how accurate we were. Kind of awesome.

Tak dokładni byliśmy. To naprawdę super.

Mieliśmy tylko jedną szansę,

But you only get one shot,

and so we actually have to design a system

Musieliśmy stworzyć najlepszy system,

that we can build and test and operate,

Zbudować, przetestować i użyć.

Nie chodzi tylko o dotarcie tam.

and so it's not just about can we get it to Mars,

but, if it's only one chance,

Jak z jedną szansą upewnić się,

how do you make sure that one chance goes well?

że wszystko pójdzie dobrze?

So there's all these processes to make sure things are built properly.

Mieliśmy mnóstwo procedur,

by sprawdzić, czy wszystko działa.

Then we go out to the desert and drive around and test it.

Testowaliśmy urządzenia na pustyni.

We fly things in F-18s to make sure the radar systems work in high speeds.

Lataliśmy F-18, sprawdzając czy radary

działają w dużych prędkościach.

Then, most importantly, we test the team to make sure they know how to operate it.

Potem przetestowaliśmy cały zespół,

by upewnić się, że wiedzą jak wszystkim operować.

We don't want to miss it because we sent the wrong command

Nie chcieliśmy niczego przeoczyć,

and now it's going to be rebooting forever.

bo przy złej komendzie

system resetowałby się bez końca.

So, that guy Fred there, he did a lot of that.

Tamten koleś, Fred, zrobił to wiele razy.

And then we launched it on this rocket to Mars.

Wysłaliśmy rakietę na Marsa.

Posadziliśmy prawie tonę na Marsie.

We landed 2,000 pounds on Mars,

but the entire thing was about 10,000 pounds

Całość na Ziemi ważyła prawie 4,5 tony.

when we lifted off from Earth,

Tyle ważyło przy starcie

all the fuel and the solar arrays and everything else that we needed.

całe paliwo, baterie słoneczne,

wszystko, czego potrzebowaliśmy.

And, again, we were so accurate

Byliśmy tak precyzyjni,

that we landed in this, like, little pin-point on Mars.

że wylądowaliśmy jak na łebku od szpilki.

In the meantime, though, we had to design a landing system that worked.

W międzyczasie zaprojektowaliśmy

działający system lądowania.

And I told you about the actual physics of it, but here's the catch:

Tak fizycznie wygląda lądowanie.

Jest tam mały haczyk.

Mars is about 14 minutes away from Earth in light speed,

Mars jest około 14 minut świetlnych od Ziemi.

which means if I try to control it with a joystick,

Trzeba by sterować Joystickiem

I would be always controlling to 14 minutes in advance,

z 14-minutowym wyprzedzeniem,

tak się nie da.

so it wouldn't work.

So we had to give it all the smarts and knowledge it needed to make it happen.

Wyposażyliśmy system w inteligentne oprogramowanie,

aby to zadziałało.

So we built in all these smarts and algorithms

Wbudowaliśmy inteligentne systemy,

wykorzystaliśmy algorytmy,

and told it here's what you're going to have to do,

Urządzenia miały zwolnić z ogromnej prędkości,

and it goes from basically five times the speed of a speeding bullet

5 razy szybszej od pędzącej kuli

to about a baby's crawl,

do dziecięcego raczkowania.

all within about seven minutes,

Wszystko w 7 minut.

which are called the seven minutes of terror,

Nazwaliśmy je 7 minut horroru.

because I was about to throw up.

Prawie zwymiotowałem.

(Laughter)

But today we're on the surface of Mars, and this was one of the panoramas we took

Ale dziś jesteśmy na powierzchni Marsa.

Oto panorama, którą zrobiliśmy

a couple days after we landed,

kilka dni po lądowaniu.

and it's amazing to me, because you look at this,

Jest po prostu niesamowita.

and can see the Grand Canyon,

Wygląda jak Wielki Kanion,

you can see your own planet, you can imagine walking on the surface.

nasza własna planeta.

Można wyobrazić sobie spacer po powierzchni.

And so what we're going to do and continue to do

Będziemy kontynuować badania

is to understand what makes Mars so special

żeby zrozumieć, czemu Mars jest wyjątkowy,

and what makes Earth even more special

a Ziemia jeszcze bardziej wyjątkowa,

that we're all here together today.

dzięki czemu jesteśmy tu dziś.

So we'll see where Curiosity takes us --

Zobaczymy, dokąd zabierze nas Curiosity,

not just our rover,

nie tylko nasz łazik, ale też chęć odkrywania.

but our sense of exploration.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)