Why don’t poisonous animals poison themselves? - Rebecca D. Tarvin

2,562,679 views ・ 2018-07-05

TED-Ed


Proszę kliknąć dwukrotnie na poniższe angielskie napisy, aby odtworzyć film.

Tłumaczenie: Agnieszka Fijałkowska Korekta: Marta Konieczna
00:06
One fine day,
0
6946
1518
Pewnego dnia,
00:08
when Charles Darwin was still a student at Cambridge,
1
8464
3533
gdy Charles Darwin był jeszcze studentem Cambridge,
00:11
the budding naturalist tore some old bark off a tree
2
11997
4121
oderwał kawałek kory z drzewa,
00:16
and found two rare beetles underneath.
3
16118
3285
i pod spodem znalazł dwa chrząszcze.
00:19
He’d just taken one beetle in each hand when he spotted a third beetle.
4
19403
4631
Wziął je do rąk, a potem zobaczył trzeciego.
00:24
Stashing one of the insects in his mouth for safekeeping,
5
24034
3883
Włożył jednego do ust,
00:27
he reached for the new specimen –
6
27917
2141
by sięgnąć po trzeciego osobnika,
00:30
when a sudden spray of hot, bitter fluid scalded his tongue.
7
30058
4808
gdy nagle kwaśna ciecz poparzyła go w język.
00:34
Darwin’s assailant was the bombardier beetle.
8
34866
3147
To był strzel bombardier.
00:38
It’s one of thousands of animal species,
9
38013
2342
Jeden z tysięcy gatunków zwierząt,
00:40
like frogs,
10
40355
855
takich jak żaby,
00:41
jellyfish,
11
41210
1007
meduzy,
00:42
salamanders,
12
42217
858
salamandry
00:43
and snakes,
13
43075
1043
i węże,
00:44
that use toxic chemicals to defend themselves –
14
44118
3032
które używają toksycznych substancji do samoobrony.
00:47
in this case, by spewing poisonous liquid from glands in its abdomen.
15
47150
5315
Ten chrząszcz wyrzucił toksyczną ciecz z woreczka w odwłoku.
00:52
But why doesn’t this caustic substance, ejected at 100 degrees Celsius,
16
52465
5456
Ale dlaczego substancja o temperaturze 100 stopni Celsjusza
00:57
hurt the beetle itself?
17
57921
2443
nie szkodzi samemu chrząszczowi?
01:00
In fact, how do any toxic animals survive their own secretions?
18
60364
5160
Jak to jest, że toksyczne zwierzęta nie szkodzą sobie samym?
01:05
The answer is that they use one of two basic strategies:
19
65524
3599
Odpowiedź leży w dwóch strategiach.
01:09
securely storing these compounds
20
69123
2289
Albo bezpiecznie przechowują mieszaniny,
01:11
or evolving resistance to them.
21
71412
3160
albo się na nie uodporniły.
01:14
Bombardier beetles use the first approach.
22
74572
2845
Strzel bombardier korzysta z pierwszej taktyki.
01:17
They store ingredients for their poison in two separate chambers.
23
77417
3737
Przechowuje trujące składniki w dwóch oddzielnych komorach.
01:21
When they’re threatened, the valve between the chambers opens
24
81154
3582
Gdy jest w niebezpieczeństwie, zastawka między nimi się otwiera,
01:24
and the substances combine in a violent chemical reaction
25
84736
3514
a substancje chemiczne wchodzą w gwałtowną reakcję.
01:28
that sends a corrosive spray shooting out of the glands,
26
88250
3672
Następnie żrąca ciecz zostaje wytryśnięta z woreczka w odwłoku
01:31
passing through a hardened chamber that protects the beetle’s internal tissues.
27
91922
4290
przez utwardzoną komorę, chroniącą tkanki wewnętrzne chrząszcza.
01:36
Similarly, jellyfish package their venom safely
28
96212
3744
Meduzy korzystają z podobnej techniki,
01:39
in harpoon-like structures called nematocysts.
29
99956
3293
ich jad skrywają haczykowate komórki parzydełkowe.
01:43
And venomous snakes store their flesh-eating, blood-clotting compounds
30
103249
4910
Jadowite węże przechowują powodujące krzepnięcie krwi substancje
01:48
in specialized compartments that only have one exit:
31
108159
3726
w specjalnych przegrodach w korzeniu zęba.
01:51
through the fangs and into their prey or predator.
32
111885
3759
Mają tylko jedno ujście: prosto do ciała ofiary czy napastnika.
01:55
Snakes also employ the second strategy: built-in biochemical resistance.
33
115644
6138
Niektóre węże korzystają z drugiej strategii, odporności.
02:01
Rattlesnakes and other types of vipers manufacture special proteins
34
121782
5064
Grzechotniki i inne żmijowate wytwarzają specjalne białka,
02:06
that bind and inactivate venom components in the blood.
35
126846
5018
dezaktywujące działanie trucizny we krwi.
02:11
Meanwhile, poison dart frogs have also evolved resistance to their own toxins,
36
131864
5519
Niektóre płazy też korzystają z odporności na własne toksyny,
02:17
but through a different mechanism.
37
137383
1838
ale używają innego mechanizmu.
02:19
These tiny animals defend themselves using hundreds of bitter-tasting compounds
38
139221
4993
Te malutkie żabki stosują zasadowe substancje,
02:24
called alkaloids
39
144214
1665
alkaloidy,
02:25
that they accumulate from consuming small arthropods like mites and ants.
40
145879
6153
które gromadzą z pokarmu: roztoczy i mrówek.
02:32
One of their most potent alkaloids is the chemical epibatidine,
41
152032
3682
Jednym z najmocniejszych alkaloidów jest epibatydyna.
02:35
which binds to the same receptors in the brain as nicotine
42
155714
4120
Łączy się z tymi samymi receptorami w mózgu, co nikotyna,
02:39
but is at least ten times stronger.
43
159834
2506
lecz jest ponad 10 razy mocniejsza.
02:42
An amount barely heavier than a grain of sugar would kill you.
44
162340
5165
Ziarenko cukru nią nasączone jest w stanie zabić człowieka.
02:47
So what prevents poison frogs from poisoning themselves?
45
167505
3566
Dlaczego żaba sama dla siebie nie stanowi zagrożenia?
02:51
Think of the molecular target of a neurotoxic alkaloid as a lock,
46
171071
4023
Neurotoksyczny alkaloid jest jak kłódka,
02:55
and the alkaloid itself as the key.
47
175094
2732
a sam alkaloid jest do niej kluczem.
02:57
When the toxic key slides into the lock,
48
177826
2292
Gdy włożymy toksyczny klucz do kłódki,
03:00
it sets off a cascade of chemical and electrical signals
49
180118
3995
uruchamia on chemiczne i elektryczne sygnały,
03:04
that can cause paralysis,
50
184113
1759
powodujące paraliż,
03:05
unconsciousness,
51
185872
1330
utratę przytomności,
03:07
and eventually death.
52
187202
1737
a nawet śmierć.
03:08
But if you change the shape of the lock, the key can’t fit.
53
188939
3402
Jeśli tylko zmienimy kształt kłódki, klucz już nie będzie pasował.
03:12
For poison dart frogs and many other animals with neurotoxic defenses,
54
192341
4876
Te żaby razem z innymi zwierzętami używającymi neurotoksyn do samoobrony,
03:17
a few genetic changes alter the structure of the alkaloid-binding site
55
197217
4678
różnią się genetycznie od wydzielanych przez nie toksyn,
03:21
just enough to keep the neurotoxin from exerting its adverse effects.
56
201895
5077
dzięki czemu nie zatruwają samych siebie.
03:26
Poisonous and venomous animals
57
206972
1916
Nie tylko trujące i jadowite zwierzęta
03:28
aren’t the only ones that can develop this resistance:
58
208888
2945
uodporniły się na toksyny.
03:31
their predators and prey can, too.
59
211833
2322
Niektóre drapieżniki też.
03:34
The garter snake, which dines on neurotoxic salamanders,
60
214155
3813
Pończosznik żerujący na neurotoksycznych salamandrach
03:37
has evolved resistance to salamander toxins
61
217968
2978
wykształcił odporność na ich toksyny
03:40
through some of the same genetic changes as the salamanders themselves.
62
220946
4405
poprzez podobną modyfikację genetyczną, co one.
03:45
That means that only the most toxic salamanders can avoid being eaten—
63
225351
4377
Tylko najbardziej trujące salamandry nie będą zjedzone
03:49
and only the most resistant snakes will survive the meal.
64
229728
3941
i tylko najbardziej odporne węże przeżyją posiłek.
03:53
The result is that the genes providing the highest resistance and toxicity
65
233669
4477
W rezultacie geny zapewniające największą oporność i toksyczność
03:58
will be passed on in greatest quantities to the next generations.
66
238146
4360
będą przekazane kolejnym pokoleniom.
04:02
As toxicity ramps up, resistance does too,
67
242506
3325
Wraz ze wzrostem toksyczności odporność też się zwiększa,
04:05
in an evolutionary arms race that plays out over millions of years.
68
245831
5044
w ewolucyjnym wyścigu zbrojeń który rozgrywa się od milionów lat.
04:10
This pattern appears over and over again.
69
250875
3296
I tak w kółko.
04:14
Grasshopper mice resist painful venom from scorpion prey
70
254171
4345
Pasikoniszka jest odporna na bolesny jad skorpiona
04:18
through genetic changes in their nervous systems.
71
258516
2779
dzięki zmianom genetycznym w swoim układzie nerwowym.
04:21
Horned lizards readily consume harvester ants,
72
261295
3334
Phrynosoma żywi się jadowitymi mrówkami,
04:24
resisting their envenomed sting with specialized blood plasma.
73
264629
4624
dzięki odporności na ich jadowite żądła przez wyspecjalizowane osocze krwi.
04:29
And sea slugs eat jellyfish nematocysts,
74
269253
3277
Ślimaki morskie zjadają nematocysty meduz,
04:32
prevent their activation with compounds in their mucus,
75
272530
3381
bo ich śluz jest pełen substancji zapobiegających ich aktywacji,
04:35
and repurpose them for their own defenses.
76
275911
3152
a następnie używają ich do obrony.
04:39
The bombardier beetle is no exception:
77
279063
3123
Strzel bombardier nie jest wyjątkiem:
04:42
the toads that swallow them
78
282186
1598
ropuchy odżywiające się nimi
04:43
can tolerate the caustic spray that Darwin found so distasteful.
79
283784
4226
mają tolerancję na ich toksyny, które nie zasmakowały Darwinowi.
04:48
Most of the beetles are spit up hours later,
80
288010
2870
Żaby po kilku godzinach wypluwają większość chrząszczy,
04:50
amazingly alive and well.
81
290880
2374
a te są całe i zdrowe.
04:53
But how do the toads survive the experience?
82
293254
2893
Ale jak to jest, że żaby wychodzą z tego bez szwanku?
04:56
That is still a mystery.
83
296147
2409
To wciąż tajemnica.
O tej stronie

Na tej stronie poznasz filmy z YouTube, które są przydatne do nauki języka angielskiego. Zobaczysz lekcje angielskiego prowadzone przez najlepszych nauczycieli z całego świata. Kliknij dwukrotnie na angielskie napisy wyświetlane na stronie każdego filmu, aby odtworzyć film od tego miejsca. Napisy przewijają się synchronicznie z odtwarzaniem filmu. Jeśli masz jakieś uwagi lub prośby, skontaktuj się z nami za pomocą formularza kontaktowego.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7