Ethical dilemma: Whose life is more valuable? - Rebecca L. Walker

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

Smallpox is one of the deadliest diseases in history,

ရေကျောက်ရောဂါက သမိုင်းတစ်လျှောက် အသေ အပျောက်အများဆုံးရောဂါတွေထဲက တစ်ခုဖြစ်ပေမဲ့

but fortunately, it’s been eradicated for over 40 years.

ကံကောင်းစွာပဲ ဒါကို အမြစ်ဖြတ်ခဲ့တာ နှစ်ပေါင်း ၄၀ ကျော်ရှိပါပြီ။

However, samples of the virus that causes smallpox still exist,

ဒါပေမဲ့ ရေကျောက်ရောဂါဖြစ်စေတဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်နမူနာတွေ ရှိနေသေးတာကြောင့်

leading to concern that rogue actors might try to weaponize it.

မသမာသူတွေက ဒါကို လက်နက်အဖြစ်သုံး ဖို့ကြိုးပမ်းနိုင်တာကို စိုးရိမ်စေတယ်။

This is especially worrying

အထူးစိုးရိမ်စရာဖြစ်တာက

because older smallpox vaccines can have serious side effects,

ရေကျောက် ကာကွယ်ဆေး အဟောင်းတွေက ပြင်းထန်တဲ့ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးရှိနိုင်ပြီး

and modern antiviral drugs have never been tested against this disease.

ခေတ်မီ ဗိုင်းရပ်စ်ဆေးတွေကို ဒီရောဂါအတွက် စမ်းသပ်မှု တစ်ခါမှ မပြုလုပ်ဖူးတာကြောင့်ပါ။

To protect against this potential threat,

ဒီအလားအလာရှိတဲ့ ခြိမ်းခြောက်မှုကို ကာကွယ်ဖို့

the US government is funding research to improve smallpox treatments

US အမစိုးရဟာ ရေကျောက်ရ ကုသရေးနဲ့ ကာကွယ်ဆေးတွေ တိုးတက်ဖို့ သုတေသနကို

and vaccines.

ရန်ပုံငွေထောက်ပံ့နေတယ်။

And since it’s unethical to expose people to a highly lethal virus,

သေစေလောက်တဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်နဲ့ လူတွေကို ထိတွေ့စေတာက လူ့ကျင့်ဝတ်ကို သွေဖည်တာကြောင့်

labs are using humanity's closest biological relatives as research subjects.

ဓာတ်ခွဲခန်းတွေက မျောက်တွေကို သုတေသန အစမ်းသပ်ခံတွေအဖြစ် အသုံးပြုနေပါတယ်။

But is it right to harm these animals to protect humanity from a potential threat?

ဒါပေမဲ့ ခြိမ်းခြောက်နိုင်ခြေကနေ လူတွေကို ကာကွယ်ဖို့ တိရစ္ဆာန်တွေ ထိခိုက်တာကမှန်လား။

Or should our closest relatives also be protected against lethal experiments?

ဒါမှမဟုတ် အရင်းနှီးဆုံးဆွေမျိုးတွေကို သေစေ နိုင်တဲ့ စမ်းသပ်မှုတွေကနေ ကာကွယ်သင့်လား။

What would you do as a scientist faced with this very real scenario?

ဒီဖြစ်ရပ်မှန်ကို သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက် အနေနဲ့ သင် ဘာလုပ်မလဲ။

In many ways, this dilemma isn't new.

နည်းလမ်းများစွာမှာ ဒီအကျပ်အတည်းက အသစ်အဆန်းမဟုတ်ဘူး။

Animals have been used in research aimed at improving human welfare for centuries,

လူသားကောင်းကျိုး တိုးတက်ဖို့ရည်ရွယ်ကာ ရာစု များစွာ သုတေသနတွေမှာ တိရစ္ဆာန်တွေကို

typically at the cost of their lives.

သုံးခဲ့ပြီး အမြဲလိုလိုတော့ သူတို့ အသက်တွေကို ရင်းတာပါ။

This practice reflects the widespread belief that human lives are more valuable

ဒီအလေ့အထက လူ့အသက်က လူမဟုတ်တဲ့အသက်တွေ ထက် ပိုတန်ဖိုးရှိတယ်ဆိုတဲ့ ကျယ်ပြန့်တဲ့

than non-human lives.

ယုံကြည်ချက်ကို ထင်ဟပ်စေပါတယ်။

People have different views about the ethics of animal testing

လူတွေမှာ တိရစ္ဆာန် စမ်းသပ်မှု ကျင့်ဝတ်နဲ့ ၎င်းလုပ်ဆောင်ပုံနဲ့ပတ်သက်ပြီး

and how it’s conducted.

မတူညီတဲ့ အမြင်တွေရှိတယ်။

But whatever your opinion,

ဒါပေမဲ့ သင့်ထင်မြင်ချက် ဘာဖြစ်ဖြစ်

this scenario raises an important philosophical question:

ဒီအဖြစ်က အရေးကြီးတဲ့ ဒဿနိကဗေဒ မေးခွန်းတစ်ခု ပေါ်လာတယ်၊

how do we determine the value of a life, whether human or non-human?

လူသားပဲဖြစ်ဖြစ် လူသားမဟုတ်တာဖြစ်ဖြစ် အသက် တစ်ချောင်းရဲ့တန်ဖိုးကို ဘယ်လိုဆုံးဖြတ်လဲ။

One tool philosophers have used to consider this question is moral status.

ဒီမေးခွန်းကိုတွေးဆဖို့ တွေးခေါ်ပညာရှင်တွေ သုံးတဲ့ ကိရိယာက ကိုယ်ကျင့် အဆင့်အတန်းပါ။

Beings with moral status should have their needs and interests

ကိုယ်ကျင့် အဆင့်အတန်းရှိသူတွေဟာ သူတို့ရဲ့ လိုအပ်ချက်တွေ အကျိုးစီးပွားတွေကို

taken into consideration by those making decisions that impact them.

အကျိုးသက်ရောက်စေတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချရာမှာ ထည့်သွင်းစဉ်းစားသင့်တာပါ။

Traditionally, moral status has been seen as binary—

အစဉ်အလာအနေနဲ့ ကိုယ်ကျင့် အဆင့်အတန်းကို ဒွိဟိတ်အဖြစ် မြင်ကြတယ်၊

either a being’s interests matter for their own sake, or they don’t.

သတ္တဝါရဲ့အကျိုးကို ကိုယ်ကျိုးအတွက် လုပ်တာ သို့မဟုတ် မလုပ်တာပါ။

And historically, many philosophers believed that humans had moral status

သမိုင်းကြောင်းအရ တွေးခေါ်ရှင်များစွာက လူသားတွေမှာ ကိုယ်ကျင့် အဆင့်အတန်းရှိပြီး

and other animals didn’t.

အခြားတိရစ္ဆာန်တွေမှာမရှိလို့ယုံကြည်တယ်။

Some contemporary philosophers like Shelly Kagan

Shelly Kagan လို ခေတ်ပြိုင်တွေးခေါ်ရှင်ချို့က ကိုယ်ကျင့်

have argued that moral status comes in degrees,

အဆင့်အတန်းက အတိုင်းအတာတစ်ခု အထိ ရောက်လာတယ်လို့ စောဒကတက်ပေမဲ့

but even in this model, he argues that people have the most moral status.

ဒီပုံစံမှာတောင် လူတွေက ကိုယ်ကျင့် အဆင့် အတန်းအရှိဆုံးလို့ သူက စောဒကတက်တယ်။

However, determining what grants any degree of moral status can be difficult.

ဒါပေမဲ့ ကိုယ်ကျင့်အဆင့်အတန်းကို ဘယ်အတိုင်း အတာအထိခွင့်ပြုတာ ဆုံးဖြတ်ဖို့ ခက်နိုင်တယ်။

Enlightenment philosopher Immanuel Kant thought humans have moral status

ဉာဏ်အလင်းရ တွေးခေါ်ပညာရှင် Immanuel Kant က လူတွေဟာ သူတို့ရဲ့ ဆင်ခြင်တုံတရား သဘာဝနဲ့

because of their rational nature and ability to will their actions.

လုပ်ရပ်တွေကို လုပ်နိုင်စွမ်းရှိတာကြောင့် ကိုယ်ကျင့် အဆင့်အတန်းရှိတယ်လို့ ယူဆတယ်။

A binary conception of moral status then suggests that beings with these capacities

ဒီနောက် ကိုယ်ကျင့် အဆင့်အတန်းရဲ့ ဒွိဟိတ် အယူအဆက ဒီအစွမ်းတွေရှိတဲ့ သတ္တဝါတွေဟာ

are “persons” bearing full moral status,

ကိုယ်ကျင့် အဆင့်အတန်း ပြည့်စုံတဲ့ “ပုဂ္ဂိုလ်တွေ” ဖြစ်ကြပြီး

while all other creatures are “things” without moral status.

အခြားသတ္တဝါအားလုံးဟာ ကိုယ်ကျင့် အဆင့်အတန်းမရှိတဲ့ “အရာတွေ” လို့ ညွှန်းတယ်။

ဒါပေမဲ့ Christine Korsgaardလိုတွေးခေါ်ရှင် ကိုယ့်ကောင်းကျိုးကို တန်ဖိုးထားတာကြောင့်

But thinkers like Christine Korsgaard have argued a Kantian view

should include many non-human animals because of how they value their own good.

Kantian ရှုမြင်ပုံမှာ လူမဟုတ်တဲ့ တိရစ္ဆာန် များစွာ ပါဝင်သင့်တယ်လို့ စောဒကတက်ခဲ့တယ်။

Another line of argument, suggested by utilitarianism’s founding father

လက်တွေ့အသုံးကျဝါဒ တည်ထောင်သူ Jeremy Bentham နဲ့ Peter Singer တို့က

Jeremy Bentham and elaborated by Peter Singer,

အသေးစိတ်ဖော်ပြတဲ့ နောက်ထပ် အငြင်းအခုံတစ်ခုက

claims that a capacity for suffering

ဆင်းရဲဒုက္ခခံနိုင်စွမ်းက ကိုယ်ကျင့်ဆိုင်ရာ

makes an entity worthy of moral consideration.

ထည့်သွင်းစဉ်းစားထိုက်တဲ့ အရာတစ်ခုလို့ဆိုတယ်။

These inclusive ways of thinking about moral status dramatically widen the scope

ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာ အဆင့်အတန်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပါဝင်တဲ့တွေးခေါ်ပုံတွေက ကိုယ်ကျင့်ဆိုင်ရာ

of our moral responsibility,

တာဝန် နယ်ပယ်ကို သိသာစွာကျယ်ပြန့်စေပြီး

in ways some people might find unnerving.

လူတချို့က တုန်လှုပ်ချောက်ချားဖွယ် နည်းလမ်းတွေလို့ မြင်လောက်တယ်။

So where do our monkeys stand?

ဒါဆို မျောက်တွေက ဘယ်မှာ ရပ်တည်နေတာလဲ။

Our closest genetic relatives have high social and intellectual capacities.

အနီးဆုံး ဗီဇပိုင်း ဆွေမျိုးတွေက စုပေါင်း နေထိုင်မှုနဲ့ ဉာဏ်ရည်ဉာဏ်သွေးတွေ မြင့်တယ်။

ရှုပ်ထွေးတဲ့ စုပေါင်းနေထိုင်မှုတွေမှာ ပူးပေါင်းနေထိုင်ပြီး

They live cooperatively in complex social groups

and recognize members of their community as individuals.

အသိုင်းအဝိုင်းဝင်တွေကို တစ်ဦးချင်း အဖြစ် အသိအမှတ်ပြုကြတယ်။

They support and learn from one another—

သူတို့ဟာ အချင်းချင်း ထောက်ပံ့ပြီး သင်ယူကြတယ်။

there’s even evidence they respond to inequality.

မညီမျှမှုတွေကို တုံ့ပြန်တဲ့ အထောက်အထားတောင်ရှိသေးတယ်။

And of course, they’re capable of suffering.

ဟုတ်ပါတယ်၊ သူတို့က ဒုက္ခခံနိုင်စွမ်းရှိတယ်။

Yet despite all this, it’s still generally common opinion

ဒါပေမဲ့လည်း မျောက်တစ်ကောင်ထက် လူ့အသက်က ပိုတန်ဖိုးရှိတယ်လို့

that a human’s life is more valuable than a monkey’s.

ယေဘူယျအနေနဲ့ ထင်မြင်ယူဆနေဆဲပါ။

And that while killing one human to save five others is typically wrong,

အခြားငါးယောက်ကို ကယ်ဖို့ လူတစ်ယောက်ကို သတ်တာက ပုံမှန်အားဖြင့်တော့ မှားယွင်းပါတယ်၊

killing one monkey to save five humans is regrettable,

လူသားငါးယောက်ကို ကယ်တင်ဖို့ မျောက်တစ် ကောင်ကိုသတ်ဖြတ်တာက ဝမ်းနည်းစရာဆိုပေမည့်

but morally acceptable.

လက်ခံနိုင်ဖွယ်ရှိပါတယ်။

Even morally required.

ကျင့်ဝတ်အရတောင် လိုအပ်ပါတယ်။

At some point, however, this calculation starts to feel unstable.

ဒါပေမဲ့ တစ်ချိန်ချိန်မှာ ဒီတွက်ချက်မှုက မခိုင်မမာဖြစ်လာတယ်။

Should we kill 100 monkeys to save five people?

လူငါးယောက်ကို ကယ်တင်ဖို့ မျောက်အကောင် ၁၀၀ ကို သတ်သင့်သလား။

How about 10,000?

၁၀,၀၀၀ ဆိုရင်ရော။

If moral status is binary and monkeys don't have it, then theoretically,

ကိုယ်ကျင့် အဆင့်အတန်းက ဒွိဟဖြစ်ပြီး မျောက်တွေမှာ ဒါမရှိရင် သဘောတရားအရ

any number of monkeys could be sacrificed to save just one person.

လူတစ်ယောက်တည်းကိုပဲ ကယ်တင်ဖို့ မျောက်အရေအတွက်တစ်ခုခုက စတေးခံရနိုင်တယ်။

But if moral status comes in degrees and monkeys have any at all,

ဒါပေမဲ့ ကိုယ်ကျင့်က အဆင့်အတန်းက အတိုင်းအတာ တွေရှိပြီး မျောက်တွေမှာ တစ်ခုခုရှိနေရင်

then at some point the balance will tip.

တစ်ချိန်ချိန်မှာတော့ ဟန်ချက် စောင်းသွားမှာပါ။

The situation you're in complicates things even further.

သင် ရောက်ရှိနေတဲ့ အခြေအနေက အရာတွေကို ပိုလို့တောင် ရှုပ်ထွေးစေတယ်။

Unlike the scenarios above,

အထက်က အခြေအနေတွေနဲ့ မတူဘဲ

there's no guarantee your work will ever save human lives.

သင့် အလုပ်က လူ့အသက်တွေကို ထာဝရ ကယ်တင်နိုင်မယ်ဆိုတဲ့ အာမခံချက်မရှိဘူး။

This is true of any animal experiment—

တိရိစ္ဆာန် စမ်းသပ်မှုတိုင်းရဲ့ အမှန်တရားက

the process of scientific discovery only sometimes leads to improved medical care.

သိပ္ပံဆိုင်ရာတွေ့ရှိမှုဖြစ်စဥ်ကတစ်ခါတလေသာ တိုးတက်တဲ့ဆေးဘက်စောင့်ရှောက်မှုဖြစ်စေတာပါ။

But in your case, it’s even trickier!

ဒါပေမဲ့ သင့်အဖြစ်မှာ ဒါက ပိုတောင် ခက်သေးတယ်။

While the government is worried smallpox might be weaponized,

အစိုးရက ရေကျောက်ရောဂါကို လက်နက်အဖြစ်သုံးမှာကို စိုးရိမ်နေလောက်ပေမဲ့

if they’re wrong the disease will remain eradicated,

ရောဂါက အမြစ်ပြတ်သွားမယ်ဆိုတာက မှားသွားရင်

and your research won’t save anyone from smallpox.

သင့်သုတေသနက ဘယ်သူ့ကိုမှ ကျောက်ရောဂါကနေ ကယ်တင်မှာမဟုတ်ဘူး။

You could try to quantify this uncertainty to help make your decision.

သင့်ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ထောက်ကူဖို့ ဒီမရေရာမှု ကို ဘောင်ဝင်အောင် ကြိုးစားနိုင်တယ်။

But how do you determine what an acceptable amount of risk is?

ဒါပေမဲ့ လက်ခံနိုင်တဲ့ အန္တရာယ်ပမာဏကို သင် ဘယ်လို ဆုံးဖြတ်မလဲ။

And what if there’s so much uncertainty that your calculations

သင့် တွက်ချက်မှုတွေက အခြေခံအနေနဲ့ ဖြစ်ကတတ်ဆန်း မှန်းဆချက်တွေဆိုတဲ့

are essentially wild guesses?

မရေရာမှုတွေ အများကြီးရှိနေရင်ရော။

These kinds of moral mathematics get complicated fast,

ဒီကိုယ်ကျင့်ဆိုင်ရာ သင်္ချာမျိုးတွေက အလျင်အမြန် ရှုပ်ထွေးလာကာ

and some philosophers would argue they’re not even the best way

ပညာရှင်တချို့က ကိုယ်ကျင့်ပိုင်း ဆုံးဖြတ်ချက်ချဖို့ သူတို့က

to make moral decisions.

အကောင်းဆုံးနည်းတောင် မဟုတ်ဘူးလို့ စောဒကတက်မယ်။

But whatever you decide, your choice should be well justified.

ဒါပေမဲ့ သင် ဘာပဲဆုံးဖြတ်ဆုံးဖြတ် သင့်ရွေးချယ်မှုက မှန်ကန်သင့်ပါတယ်။