What happens when your DNA is damaged? - Monica Menesini

DNA मध्ये बिघाड झाल्यावर काय होते ? मोनिका मेनेसिनी - Monica Menesini

Translator: Arvind Patil Reviewer: Abhinav Garule

The DNA in just one of your cells

तुमच्या शरीरातील एका पेशीतील DNA

gets damaged tens of thousands of times per day.

नादुरुस्त होतो तेव्हा दिवसातून हजोरो वेळा

Multiply that by your body's hundred trillion or so cells,

शरीरातील हजारो कोटी पेशी नादुरुस्त होत असतात.

and you've got a quintillion DNA errors everyday.

शरीरातील सुमारे करोडो बिलियन DNA दररोज नादुरस्त होतात

And because DNA provides the blueprint

DNA हा प्रोटीन्सचा आराखडा ठरवितो

for the proteins your cells need to function,

प्रोटीन्स जे पेशींच्या कार्यासाठी आवश्यक आहेत.

damage causes serious problems, such as cancer.

DNA मधील बिघाड कर्करोगासारखे गंभीर रोग निर्माण करतात.

The errors come in different forms.

वेगवेगळ्या स्वरुपात हे बिघाड दिसतात

Sometimes nucleotides, DNA's building blocks, get damaged,

काहीवेळा नुक्लेओ टाईडस, जे DNA च्या रचनेचा पाया आहे, बिघडतात,

other times nucleotides get matched up incorrectly,

काहीवेळा यांची जुळवली चुकीची होते

causing mutations,

आणि त्यामुळे उत्परिवर्तन होते

and nicks in one or both strands can interfere with DNA replication,

DNA च्या दोन्ही अथवा एका शिडीत जखडून DNA प्रती काढण्याच्या कार्यात बिघाड करतो

or even cause sections of DNA to get mixed up.

किवा DNA च्या एखाद्या भागात मिसळतो.

Fortunately, your cells have ways of fixing most of these problems

सुदैवाने पेशीत यास अटकाव करणारी यंत्रणा असते.

most of the time.

ती बहुतेकदा सफल होते.

These repair pathways all rely on specialized enzymes.

या मार्गातील दुरुस्ती करतात विशिष्ट विकार( enzymes.)

Different ones respond to different types of damage.

ही प्रोटीन्स असून ते विविध भागात विविध प्रतिसाद देतात.

One common error is base mismatches.

सामान्य होणारी चूक म्हणजे पाया घटकांची चुकीची जुळवणी

Each nucleotide contains a base,

प्रत्येक नुक्लेओ टाईडमध्ये हे बसलेलेअसतात A, G, C. T

and during DNA replication,

आणि DNA च्या प्रती काढण्याच्या क्रियेत

the enzyme DNA polymerase is supposed to bring in the right partner

ही विकरे योग्य जोडी जुळविण्याचे काम करतात

to pair with every base on each template strand.

ज्यायोगे प्रत्येक (A TO T G TO C ) strand मधील योग्य त्या पायाशी जुळवणी होते

Adenine with thymine, and guanine with cytosine.

हे असे अदेनाइन थायमिन बरोबर, आणि गौनीनसायटोसिन बरोबर.

But about once every hundred thousand additions,

पण या लाखो पाया जुळलवणीत

it makes a mistake.

एखादी चूक होते.

The enzyme catches most of these right away,

ही विकरे योग्य जुळणी होण्यास मदत करतात.

and cuts off a few nucleotides and replaces them with the correct ones.

काही नुक्लेओ टाईड सोडतात व त्यांना योग्य ठिकाणी जोडतात

And just in case it missed a few,

यात काही सुटतात.

a second set of proteins comes behind it to check.

पण प्रोटीन्सचा दुसरा संच तपासण्यास येतो.

If they find a mismatch,

त्यांना अयोग्य जोडी आढळली तर

they cut out the incorrect nucleotide and replace it.

ते चुकीची जोडणी दुरुस्त करतात

This is called mismatch repair.

यास चुकीची जोडणी दुरुस्ती म्हणतात

Together, these two systems reduce the number of base mismatch errors

या सर्व यंत्रणेत चुका कमी क्रल्या जातात

to about one in one billion.

दहा कोटीत एखादी चूक राहते.

But DNA can get damaged after replication, too.

पण या दुरुस्तीने DNA त बिघाड होऊ शकतो.

Lots of different molecules can cause chemical changes to nucleotides.

याशिवाय अनेक रेणू नुक्लेओ टाईडमध्ये रासायनिक बदल घडवितात

Some of these come from environmental exposure,

यातील काही पर्यावरणातील प्रदूषके असतात.

like certain compounds in tobacco smoke.

जसे तंबाखूच्या धुरातील संयुगे.

But others are molecules that are found in cells naturally,

तर काही पेशीतच नैसर्गिक रित्या असतात

like hydrogen peroxide.

जसे हायड्रोजन पेराओक्सैड

Certain chemical changes are so common

काही रासायनिक बदल सामान्य असतात.

that they have specific enzymes assigned to reverse the damage.

त्यासाठी नुकसानीची दुरुस्ती करण्यासाठी विशिष्ट विकारे असतात.

But the cell also has more general repair pathways.

याव्यतिरिक्त पेशीत काही सामान्य दुरुस्तीचे मार्ग असतात

If just one base is damaged,

जर एखादा पाया खराब झाला

it can usually be fixed by a process called base excision repair.

तर या यंत्रणेने दुरुस्त होतो यास पाया सर्जरी दुरुस्ती म्हणतात.

One enzyme snips out the damaged base,

एक विकर खराब पायाला नामनिर्देशित करतो

and other enzymes come in to trim around the site and replace the nucleotides.

आणि दुसरा त्याभागास कापून योग्य पाया जोडतो

UV light can cause damage that's a little harder to fix.

अतिनील किरणांमुळे होणारे बदल जे दुरुस्त होण्यास अवघड असतात

Sometimes, it causes two adjacent nucleotides to stick together,

त्यामुळे दोन गुणसुत्रे चिकटतात

distorting the DNA's double helix shape.

आणि dna च्या दुहेरी शिडीची रचना नष्ट करतात .

Damage like this requires a more complex process

याच्या दुरुस्तीची प्रक्रिया खूप जातील असते

called nucleotide excision repair.

यास गुणसुत्रे शस्त्रक्रिया दुरुस्ती म्हणूया

A team of proteins removes a long strand of 24 or so nucleotides,

या साठी प्रोटीन्स्ची एक टीम गुंणसुत्राची लांबलचक श्हिडी काढून टाकतात

and replaces them with fresh ones.

आणि त्याजागी योग्य शिडी जोडतात

Very high frequency radiation, like gamma rays and x-rays,

उच्च कंपने असलेली प्रारणे गामा क्ष किरणे

cause a different kind of damage.

वेगळ्या प्रकारचे बिघाड करतात

They can actually sever one or both strands of the DNA backbone.

ते गुणसूत्राच्या एक अथवा दोन्ही कडा दुरुस्त करतात

Double strand breaks are the most dangerous.

दोन्ही कडा खराब होणे खूप धोक्याचे असते

Even one can cause cell death.

एकदेखील पेशीचा नाश करू शकते

The two most common pathways for repairing double strand breaks

या दुरुस्तीसाठी दोन मार्ग असतात

are called homologous recombination and non-homologous end joining.

होमोलोगौस जोडणी व नॉन होमोलोगौस जोडणी

Homologous recombination uses an undamaged section of similar DNA as a template.

होमोलोगौस जोडणी चांगल्या अवस्थेतील DNA पाया मानून काम करते

Enzymes interlace the damaged and undamgaed strands,

नादुरुस्त DNA ची जागा चांगला DNA घेतो तो विकरांच्या मदतीनेच

get them to exchange sequences of nucleotides,

गुणसूत्रातील क्रम दुरुस्त करतो

and finally fill in the missing gaps

आणि शेवटी रिक्त जागी योग्य DNA जोडतो

to end up with two complete double-stranded segments.

आणि अश्याप्रकारे dna चे दोन्ही strand दुरुस्त करतो

Non-homologous end joining, on the other hand,

नॉन-होमोलोगौस जोडणी ते जोडण्याचे काम करतो

doesn't rely on a template.

ते काही पायाभूत DNA चा वापर करीत नाही

Instead, a series of proteins trims off a few nucleotides

काही प्रथिने गुंणसुत्राना कापतात

and then fuses the broken ends back together.

आणि त्यांना तुटलेल्या जागी जोडतात

This process isn't as accurate.

ही प्रक्रिया काही तेवढी बरोबर नाही

It can cause genes to get mixed up, or moved around.

त्यामुळे जीन्स एकत्र मिसळतात किवा दूर जातात

But it's useful when sister DNA isn't available.

पण जेव्हा त्याचा जोडीदार DNA मिळत नाही तेव्हा ते ठीक आहे

Of course, changes to DNA aren't always bad.

DNAतील बदल काही वाईट नसतात

Beneficial mutations can allow a species to evolve.

त्यामुळे उत्परिवर्तन होऊन नव्या प्रजाती निर्माण होतात

But most of the time, we want DNA to stay the same.

पण आपल्याला DNA योग्य जागीच असावयास हवा असतो

Defects in DNA repair are associated with premature aging

DNAमधील दोषामुळेच अकाली वार्धक्य येते

and many kinds of cancer.

विविध प्रकारचे कर्करोग होतात

So if you're looking for a fountain of youth,

तारुण्याचा झरा पाह्याचा असेल तर तो

it's already operating in your cells,

तुमच्या शरीरात कार्यरत असतो

billions and billions of times a day.

दिवसातून कोटी कोटी वेळा.