Can you solve the dragon jousting riddle? - Alex Gendler

Translator: hawnaz baez Reviewer: Daban Q Jaff

After centuries of war,

دوای چەندین سەدە لە جەنگ،

the world’s kingdoms have come to an agreement.

شانشینەکانی جیھان گەیشتنە ڕێککەوتنێک.

Every five years, teams representing the elves, goblins, and treefolk

ھەموو پێنج ساڵێک، تیمەکان پیشان دەدران کورتەبنەکان، دێوەکان، وخەڵکی دارەکان بوون

will compete in a grand tournament of dragon jousting.

پێشبڕکێ دەکەن لە خولی گەورەی ڕمبازی ئەژدیھاکان.

Every team will face each of the others once.

ھەموو تیمێک جارێک ڕووبەڕووی یەکێک لەوانی تر دەبێتەوە.

The kingdom whose team wins the most matches will rule all of Center-Realm

ئەو شانشینەی کە تیمەکەی ھەموو یاریەکان بباتەوە فەرمانڕەوایی جیھانی ناوەند دەکات

until the next tournament.

ھەتاوەکو خولی داھاتوو.

To prevent any outside meddling,

بۆ قەدەغە کردنی ھەر دەست تێخستنێکی دەرەکی،

the games are to be conducted in absolute secret

یاریەکان بە تەواو نھێنی بەڕێوە دەبردرێن

except for a group of wizards who will make sure

بێجگە لە دەستەیەک جادووگەر کە دڵنیا دەکەنەوە

nobody uses enchantments, hexes, or spells to cheat.

ھیچ کەسێک جادوو، سەرنج ڕاکێشان، و تەلیسم بەکارنەھێنێت بۆ فێڵ کردن.

You’ve been given the extremely important job of recording the scores

تۆ کارێکی زۆر گرینگت پێ بەخشراوە کە تۆمار کردنی خاڵەکانە

for the first inaugural tournament.

بۆ سەرەتای دەستپێکی خولەکە.

But the opening celebrations get a bit out of control,

بەڵام ئاھەنگ گێڕانی کردنەوەکە تۆزێک لە دەست دەردەچێت،

and when you wake up,

و کاتێک لەخەو ھەڵدەستیت،

you realize the games are already underway.

بەوە دەزانی کە یاریەکان پێشتر دەستیان پێ کردووە.

Fortunately, no one has noticed your absence so far.

بە خۆشحاڵیەوە، ھەتا ئێستا ھیچ کەس تێبینی نەھاتنی تۆی نەکردووە.

However, you need to get up to speed quickly;

ھەرچۆنێک بێت، دەبێ ھەستیت و بەخێرایی پەلە بکەی؛

if your boss, the head tournament official,

ئەگەر سەرۆکەکەت، سەرۆکی فەرمی خولەکە،

finds out you’ve been sleeping on the job, you’ll lose your head.

بەوە بزانێت کە تۆ خەوت بووی لەسەر کار، تۆ سەرت لە دەست دەدەیت.

After weighing your options,

دوای بیرکردنەوە لە ھەڵبژاردەکانت

you decide to offer your life’s savings to one of the regulation wizards

بڕیار دەدەیت کە ڕزگار کردنی ژیانت بدەیت بە یەکێک لە جادووگەرە ڕێک خەرەکان

in return for the information,

بە گەڕانەوە بۆ زانیاریەکە،

giving him your blank scorecard to fill out.

کارتی سپی خاڵەکانتی پێ دەدەیت بۆ پڕ کردنەوەی.

But before he can finish, your boss walks into the tent.

بەڵام پێش ئەوەی بتوانێ تەواوی بکات سەرۆکەکەت دەچێ بۆ ناو چادرەکە.

You barely manage to hide the scorecard in time,

تۆ بە ئاستەم دەتوانی کارتی خاڵەکانت بشاریتەوە لە کاتی خۆیدا،

and the wizard excuses himself.

و جادووگەرەکە چاوپۆشی لە خۆی دەکات.

Your boss chuckles.

سەرۆکەکەت زەردەخەنە دەکات.

“Hope you didn’t believe anything Gorbak’s been saying—

"ھیوادارم باوەڕت بە ھیچ شتێک نەکردبێت کە گۆرباک گوتبێتی—

he’s been cursed to tell only lies, even in writing.

ئەو نەفرەتی لێکراوە کە تەنھا درۆ بکات، تەنانەت لە نووسیندا.

Anyway, can you believe how low-scoring the tournament’s been?

بەھەرحاڵ، باوەڕدەکەی خاڵژمێری خولەکە چەند کەمە؟

Every team has played at least once,

ھەر تیمێک بەلایەنی کەمەوە یەک جار یاری کردووە،

yet not a single match with a combined score of more than five hits!

ھێشتا ھیچ تیمێک خاڵە کۆکراوەکانی نەگەیشتووە بە پێنج لێدان!

Anyhow, I’ll be back in a minute to review your scorecard.”

ھەرچۆنێک بێت، لە خولەکێکدا دەگەڕێمەوە بۆ پێداچوونەوەی کارتی خاڵەکانت."

You laugh along,

تۆ بە درێژایی کات پێ دەکەنیت

and when he leaves you look at the partially completed card,

و کاتێک ئەو دەڕوات سەیری کەمێک لە کارتە تەواوبووەکە دەکەی،

now knowing every single number on it is wrong.

زانینی ھەر ژمارەیەک لە ئێستادا ھەڵەیە،

You’ve only got one chance to save yourself,

تەنھا یەک ھەلت ھەیە بۆ پاراستنی خۆت،

so what’s the real score of each match?

کەواتە خاڵە ڕاستەقینەکەی ھەر یاریەک چەندە؟

Pause now to figure it out for yourself.

ئێستا وچانێک بدە بۆ ئەوەی چارەسەرێکی خۆت بکەی.

The incredible thing about this riddle is that you can reach the solution

ئەو شتەی باوەڕ پێنەکراوە لەسەر ئەم مەتەڵە ئەوەیە کە دەتوانی بگەی بە چارەسەرێک

despite an almost complete lack of correct information.

سەرەڕای کەمی زانیاری دروست.

And that’s possible because knowing that something is false

و ئەمە ئەگەری ھەیە ڕوو بدات لەبەر ئەوەی زانینی ئەوەی کە شتێک ھەڵەیە

is meaningful information in its own right.

مانای ئەوەیە زانیاری بەشێوەی ڕاستی خۆیەتی.

The first key is to realize that no team will play more than two matches,

یەکەم سەرە داو ئەوەیە کە بزانی کە ھیچ تیمێک لە دوو یاری زیاتریان نەکردووە ،

since there are only two other teams.

لەبەرئەوەی تەنھا دوو تیمی تر ھەیە.

So if the elves didn’t actually play one match,

کەواتە ئەگەر کورتەبنەکان بەڕاستی یەک یاریان نەکرد بێت،

and the goblins didn’t actually play two,

و ئەگەر دێوەکان دوو یاریان نەکرد بێت،

the truth must be that elves played two and goblins played one.

ڕاستیەکان دەبێت وا بێت کە کورتەبنەکان دوو یاریان کردووە و دێوەکانیش یەک.

For the elves to have played two matches,

بۆ کورتە بنەکان کە دوو یاریان کردووە،

they must’ve faced each of the other teams once.

دەبوو جارێک ڕووبەڕووی ھەریەک لە تیمەکان بوونایەتەوە.

And since goblins have only played one match so far— against the elves—

و دێوەکان کە ھەتا ئێستا یەک یاریان کردووە —لە دژی کورتەبنەکان—

that means the match between goblins and treefolk has not occurred yet.

ئەوە دەگەیەنێت کە یاری نێوان دێوەکان و خەڵکی دارەکان ھێشتا ڕووینەداوە.

We know it’s false that the treefolk tied zero matches,

ئێمە دەزانین ئەوە ھەڵەیە کە خەڵکی دارستان بە ھیچ یاریەک یەکسان بوون،

which means their bout against the elves must’ve tied.

کە مانای ئەوە دەدات زۆرانبازیان لەگەڵ کورتەبنەکان دەبێت یەکسان بووبێت.

We also know that the elves won at least one match,

ئێمە ئەوەش دەزانین کە کورتەبنەکان بەلایەنی کەمەوە یاریەکیان بردەوە،

and since they tied against the treefolk, they must have beaten the goblins.

و لەوکاتەی یەکسان بوون لەدژی خەڵکی دارەکان، دەبوو لە دێوەکانیان بدایە.

But can we figure out the actual scores?

بەڵام دەتوانین خاڵە ڕاستەقینەکان بزانین؟

Let’s start with the elf-treefolk tie.

با دەست پێبکەین بە یەکسان بوونی کورتەبنەو خەڵکی دارەکان.

Because no more than five total hits were scored,

لەبەرئەوەی لەکۆی پێنج لێدان زیاتر نەژمێردرابوو،

the final tally must’ve been 0-0, 1-1, or 2-2.

خاڵژمێری کۆتایی دەبێت بە ٠-٠،١-١، یان٢-٢.

But the treefolk must’ve scored some hits,

بەڵام خەڵکی دارەکان دەبوو ھەندێک لێدانیان تۆمار کردبا،

and it’s false that they only had one hit scored against them.

و ئەوە ھەڵەیە کە تەنھا یەک لێدانیان لە دژ تۆمار کراوە.

The only option that leaves is 2-2.

تاکە ھەڵبژاردە کە بمێنێتەوە ٢-٢ ە.

In the match between elves and goblins,

لە یاری نێوان کورتەبنەکان و دێوەکان،

the goblins must’ve scored at least one hit.

دێوەکان دەبوو بەلایەنی کەمەوە لێدانێک تۆمار بکەن.

And the elf score must be 2 or more for them to have won the match.

و خاڵی کورتەبنەکان دەبێت ٢ یان زیاتر بێت بۆ ئەوەی یاریەکە ببەنەوە.

This leaves only a few possibilities that add up to 5 or less.

ئەمە تەنھا چەند ھەلێکی کەم بەجێدەھێڵێت کە کۆبکرێتەوە بۆ ٥ یان زیاتر.

The elves couldn’t have scored three, so that eliminates these two.

کورتەبنەکان نەیانتوانی سێ تۆمار بکەن، کەواتە ئەمە دووەکە لادەبات.

And their total hits scored across both matches can’t add up to six,

و سەرجەم خاڵەکانیان ھەژمار بکرێت لەھەردوو یاریەکە ناگات بە شەش،

so this one’s out too.

کەواتە ئەمەشیان بۆ دەرەوەیە.

So the score must’ve been 2-1.

کەواتە خاڵەکان دەبێت بە ٢-١.

With one match remaining,

لەگەڵ مانەوەی یەک یاری،

you’ve managed to save your job— and your neck.

تۆ کارەکەت —و ملت پاراست.

Gorbak the wizard may have lied,

گۆرباکی جادووگەر لەوانەیە درۆی کردبێت،

but your deductive skills quickly evened the score.

بەڵام بەھرە ڕێپیشاندەرەکانت بە خێرایی خاڵەکانی ڕاست کردەوە.