What we can learn from galaxies far, far away - Henry Lin

Τι μπορούμε να μάθουμε από πάρα πολύ μακρινούς γαλαξίες - Χένρυ Λιν

Μετάφραση: Niki Mylona Επιμέλεια: Stefanos Reppas

Here are some images of clusters of galaxies.

Εδώ βλέπετε μερικές φωτογραφίες συστάδων γαλαξιών.

They're exactly what they sound like.

Είναι ακριβώς αυτό που λέει η λέξη.

They are these huge collections of galaxies,

Είναι τεράστιες συγκεντρώσεις γαλαξιών,

bound together by their mutual gravity.

ενωμένες μέσω της αμοιβαίας βαρύτητας.

So most of the points that you see on the screen

Τα περισσότερα από τα σημεία που βλέπετε στην οθόνη

are not individual stars,

δεν είναι μεμονωμένα άστρα,

but collections of stars, or galaxies.

αλλά συγκεντρώσεις άστρων ή γαλαξίες.

Now, by showing you some of these images,

Τώρα, δείχνοντάς σας μερικές φωτογραφίες

I hope that you will quickly see that

ελπίζω ότι γρήγορα θα δείτε πως

galaxy clusters are these beautiful objects,

οι συστάδες γαλαξιών είναι αυτά τα όμορφα αντικείμενα,

but more than that,

αλλά και κάτι περισσότερο αυτό,

I think galaxy clusters are mysterious,

πιστεύω ότι οι συστάδες γαλαξιών είναι μυστηριώδεις,

they are surprising,

είναι εκπληκτικές,

and they're useful.

και είναι χρήσιμες.

Useful as the universe's most massive laboratories.

Χρήσιμες ως τα μεγαλύτερα εργαστήρια του σύμπαντος

And as laboratories, to describe galaxy clusters

Και αφού είναι εργαστήρια, το να περιγράφει κανείς συστάδες γαλαξιών

is to describe the experiments

σημαίνει να περιγράφει τα πειράματα

that you can do with them.

που μπορεί να κάνει με αυτές.

And I think there are four major types,

Και πιστεύω ότι υπάρχουν τέσσερις κύριοι τύποι

and the first type that I want to describe

και ο πρώτος τύπος που θέλω να περιγράψω

is probing the very big.

είναι η διερεύνηση του πολύ μεγάλου.

So, how big?

Πόσο μεγάλος λοιπόν;

Well, here is an image of a particular galaxy cluster.

Εδώ βλέπετε μια φωτογραφία μιας συγκεκριμένης συστάδας γαλαξιών.

It is so massive that the light passing through it

Είναι τόσο μεγάλη που το φως που περνάει από μέσα της

is being bent, it's being distorted

καμπυλώνεται, στρεβλώνεται

by the extreme gravity of this cluster.

από την ακραία βαρύτητα σε αυτή τη συστάδα.

And, in fact, if you look very carefully

Όντως, αν παρατηρήσετε πολύ προσεκτικά

you'll be able to see rings around this cluster.

θα μπορέσετε να δείτε δακτυλίους γύρω από αυτή τη συστάδα.

Now, to give you a number,

Για να σας δώσω έναν αριθμό,

this particular galaxy cluster

αυτή η συγκεκριμένη συστάδα γαλαξιών

has a mass of over one million billion suns.

έχει μάζα πάνω από ένα εκατομμύριο δισεκατομμύρια ήλιους.

It's just mind-boggling how massive these systems can get.

Είναι ασύλληπτο το πόσο μεγάλα μπορούν να γίνουν αυτά τα συστήματα.

But more than their mass,

Αλλά περισσότερο από τη μάζα τους,

they have this additional feature.

έχουν ένα επιπλέον χαρακτηριστικό.

They are essentially isolated systems,

Είναι στην ουσία απομονωμένα συστήματα

so if we like, we can think of them

οπότε αν θέλετε, μπορούμε να τα σκεφτούμε

as a scaled-down version of the entire universe.

ως μικρότερης κλίμακας εκδοχές ολόκληρου του σύμπαντος.

And many of the questions that we might have

Πολλά από τα ερωτήματα που μπορεί να έχουμε

about the universe at large scales,

σχετικά με το σύμπαν σε μεγάλες κλίμακες,

such as, how does gravity work?

όπως, πώς λειτουργεί η βαρύτητα·

might be answered by studying these systems.

μπορούν να απαντηθούν μελετώντας αυτά τα συστήματα.

So that was very big.

Αυτό λοιπόν ήταν πολύ μεγάλο.

The second things is very hot.

Το δεύτερο είναι πολύ θερμό.

Okay, if I take an image of a galaxy cluster,

Εντάξει, αν πάρω μια φωτογραφία μιας συστάδας γαλαξιών

and I subtract away all of the starlight,

και αφαιρέσω όλο το αστρικό φως,

what I'm left with is this big, blue blob.

αυτό που θα μου μείνει είναι αυτός ο μεγάλος, μπλε σβόλος.

This is in false color.

Αυτό είναι ψευδόχρωμα.

It's actually X-ray light that we're seeing.

Αυτό που βλέπετε είναι ακτινοβολία ακτίνων Χ.

And the question is, if it's not galaxies,

Και το ερώτημα είναι, αν δεν είναι οι γαλαξίες

what is emitting this light?

τι εκπέμπει αυτό το φως;

The answer is hot gas,

Η απάντηση είναι θερμό αέριο,

million-degree gas --

αέριο εκατομμυρίων βαθμών --

in fact, it's plasma.

στην ουσία, είναι το πλάσμα.

And the reason why it's so hot

Και ο λόγος που είναι τόσο θερμό

goes back to the previous slide.

μας πάει πίσω στην προηγούμενη διαφάνεια.

The extreme gravity of these systems

Η ακραία βαρύτητα αυτών των συστημάτων

is accelerating particles of gas to great speeds,

επιταχύνει σωματίδια αερίου σε μεγάλες ταχύτητες,

and great speeds means great temperatures.

και μεγάλες ταχύτητες σημαίνει μεγάλες θερμοκρασίες.

So this is the main idea,

Αυτή είναι λοιπόν η κεντρική ιδέα

but science is a rough draft.

αλλά η επιστήμη είναι ένα αδρό προσχέδιο.

There are many basic properties about this plasma

Αυτό το πλάσμα έχει πολλές βασικές ιδιότητες

that still confuse us,

που ακόμη μας μπερδεύουν,

still puzzle us,

που μας προκαλούν απορία,

and still push our understanding

και ωθούν την κατανόησή μας

of the physics of the very hot.

για τη φυσική του πολύ θερμού.

Third thing: probing the very small.

Τρίτον: διερευνώντας το πολύ μικρό.

Now, to explain this, I need to tell you

Τώρα, για να το εξηγήσω αυτό, πρέπει να σας πω

a very disturbing fact.

ένα πολύ ανησυχητικό γεγονός.

Most of the universe's matter

Το μεγαλύτερο μέρος της ύλης του σύμπαντος

is not made up of atoms.

δεν αποτελείται από άτομα.

You were lied to.

Σας είπαν ψέματα.

Most of it is made up of something very, very mysterious,

Το μεγαλύτερο μέρος αποτελείται από κάτι πάρα πολύ μυστηριώδες,

which we call dark matter.

το οποίο ονομάζουμε σκοτεινή ύλη.

Dark matter is something that doesn't like to interact very much,

Η σκοτεινή ύλη είναι κάτι που δεν της αρέσει η συνεχής αλληλεπίδραση,

except through gravity,

εκτός μέσω της βαρύτητας,

and of course we would like to learn more about it.

και θέλουμε να μάθουμε πιο πολλά γι' αυτήν.

If you're a particle physicist,

Αν είστε φυσικός σωματιδίων,

you want to know what happens when we smash things together.

θέλετε να μάθετε τι συμβαίνει όταν χτυπάμε μεταξύ τους πράγματα.

And dark matter is no exception.

Και η σκοτεινή ύλη δεν αποτελεί εξαίρεση.

Well, how do we do this?

Πώς λοιπόν το κάνουμε αυτό;

To answer that question,

Για να απαντήσω σε αυτό το ερώτημα

I'm going to have to ask another one,

θα πρέπει να θέσω άλλο ένα,

which is, what happens when galaxy clusters collide?

το οποίο είναι, τι συμβαίνει όταν συγκρούονται συστάδες γαλαξιών;

Here is an image.

Δείτε εδώ μια φωτογραφία.

Since galaxy clusters are representative

Καθώς οι συστάδες γαλαξιών είναι αντιπροσωπευτικά τμήματα του σύμπαντος,

slices of the universe, scaled-down versions.

μικρότερης κλίμακας εκδοχές του,

They are mostly made up of dark matter,

αποτελούνται κυρίως από σκοτεινή ύλη,

and that's what you see in this bluish purple.

και αυτό είναι που βλέπετε σε αυτό το μπλε-μοβ.

The red represents the hot gas,

Το κόκκινο αντιπροσωπεύει το θερμό αέριο,

and, of course, you can see many galaxies.

και φυσικά, μπορείτε να δείτε πολλούς γαλαξίες.

What's happened is a particle accelerator

Αυτό που συνέβη είναι ένας επιταχυντής σωματιδίων

at a huge, huge scale.

σε τεράστια, τεράστια κλίμακα.

And this is very important,

Και αυτό είναι πολύ σημαντικό

because what it means is that very, very small

επειδή σημαίνει ότι πολύ μικρά αποτελέσματα

effects that might be difficult to detect in the lab,

που μπορεί να είναι δύσκολο να εντοπιστούν στο εργαστήριο,

might be compounded and compounded

μπορεί να ενωθούν και να ξαναενωθούν

into something that we could possibly observe in nature.

σε κάτι που ίσως θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε στη φύση.

So, it's very funny.

Είναι λοιπόν πολύ αστείο.

The reason why galaxy clusters

Ο λόγος που οι συστάδες γαλαξιών

can teach us about dark matter,

μπορούν να μας διδάξουν για τη σκοτεινή ύλη,

the reason why galaxy clusters

ο λόγος που οι συστάδες γαλαξιών

can teach us about the physics of the very small,

μπορούν να μας διδάξουν για τη φυσική του πολύ μικρού,

is precisely because they are so very big.

είναι ακριβώς επειδή είναι τόσο μεγάλες.

Fourth thing: the physics of the very strange.

Τέταρτον: η φυσική του πολύ παράξενου.

Certainly what I've said so far is crazy.

Σίγουρα, όσα έχω πει μέχρι τώρα είναι τρελά.

Okay, if there's anything stranger

Εντάξει, αν υπάρχει κάτι πιο παράξενο,

I think it has to be dark energy.

αυτό πιστεύω ότι είναι η σκοτεινή ενέργεια.

If I throw a ball into the air,

Αν πετάξω μια μπάλα στον αέρα,

I expect it to go up.

αναμένω ότι θα πάει προς τα πάνω.

What I don't expect is that it go up

Αυτό που δεν περιμένω είναι να ανεβαίνει

at an ever-increasing rate.

με ολοένα και μεγαλύτερο ρυθμό.

Similarly, cosmologists understand why

Ομοίως, οι κοσμολόγοι κατανοούν τον λόγο

the universe is expanding.

που το σύμπαν διαστέλλεται.

They don't understand why it's expanding

Δεν καταλαβαίνουν τον λόγο που διαστέλλεται

at an ever-increasing rate.

με ολοένα και μεγαλύτερο ρυθμό.

They give the cause of this

Δίνουν στην αιτία αυτής της επιταχυνόμενης διαστολής ένα όνομα,

accelerated expansion a name,

and they call it dark energy.

και την αποκαλούν σκοτεινή ενέργεια.

And, again, we want to learn more about it.

Και, πάλι, θέλουμε να μάθουμε περισσότερα γι' αυτήν.

So, one particular question that we have is,

Έτσι, ένα συγκεκριμένο ερώτημα που έχουμε είναι

how does dark energy affect the universe

πώς η σκοτεινή ενέργεια επηρεάζει το σύμπαν

at the largest scales?

στις μεγαλύτερες κλίμακες;

Depending on how strong it is,

Ανάλογα με το πόσο ισχυρή είναι,

maybe structure forms faster or slower.

ίσως οι δομές να σχηματίζονται ταχύτερα ή βραδύτερα.

Well, the problem with the large-scale structure

Το πρόβλημα όμως με τη δομή μεγάλης κλίμακας

of the universe is that it's horribly complicated.

του σύμπαντος είναι ότι είναι τρομερά περίπλοκη,

Here is a computer simulation.

Εδώ βλέπετε μια προσομοίωση σε υπολογιστή.

And we need a way to simplify it.

Χρειαζόμαστε έναν τρόπο για να την απλοποιήσουμε.

Well, I like to think about this using an analogy.

Προτιμώ λοιπόν να το σκέφτομαι αυτό χρησιμοποιώντας μια αναλογία.

If I want to understand the sinking of the Titanic,

Αν θέλω να κατανοήσω τη βύθιση του Τιτανικού,

the most important thing to do

το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να κάνω

is not to model the little positions

δεν είναι να μοντελοποιήσω τις μικρές θέσεις

of every single little piece of the boat that broke off.

από κάθε μικρό κομμάτι στο πλοίο που έσπασε.

The most important thing to do is

Το πιο σημαντικό πράγμα

to track the two biggest parts.

είναι να εντοπίσω τα δύο μεγαλύτερα μέρη.

Similarly, I can learn a lot about the universe

Ομοίως, μπορώ να μάθω πολλά για το σύμπαν

at the largest scales

σε μεγαλύτερες κλίμακες

by tracking its biggest pieces

εντοπίζοντας τα μεγαλύτερα κομμάτια του

and those biggest pieces are clusters of galaxies.

και αυτά τα μεγαλύτερα κομμάτια είναι οι συστάδες γαλαξιών.

So, as I come to a close,

Έτσι, φτάνοντας στο τέλος,

you might feel slightly cheated.

ίσως να αισθάνεστε ελαφρώς εξαπατημένοι.

I mean, I began by talking about

Εννοώ ότι άρχισα να μιλάω για

how galaxy clusters are useful,

το πώς οι συστάδες γαλαξιών είναι χρήσιμες,

and I've given some reasons,

και έδωσα μερικούς λόγους,

but what is their use really?

αλλά ποια είναι πραγματικά η χρησιμότητα τους;

Well, to answer this,

Για να απαντήσω σε αυτό όμως

I want to give you a quote by Henry Ford

θέλω να σας παραθέσω μια φράση του Χένρι Φορντ

when he was asked about cars.

όταν τον ρώτησαν για τα αυτοκίνητα.

He had this to say:

Είχε πει αυτό:

"If I had asked people what they wanted,

«Αν είχα ρωτήσει τον κόσμο τι ήθελε,

they would have said faster horses."

θα είχε πει ότι ήθελε γρηγορότερα άλογα».

Today, we as a society are faced

Σήμερα, εμείς ως κοινωνία αντιμετωπίζουμε

with many, many difficult problems.

πάρα πολλά δύσκολα προβλήματα.

And the solutions to these problems are not obvious.

Και οι λύσεις σε αυτά τα προβλήματα δεν είναι προφανείς.

They are not faster horses.

Η λύση δεν είναι γρηγορότερα άλογα.

They will require an enormous amount of

Θα χρειαστεί τρομερά μεγάλη

scientific ingenuity.

επιστημονική επινοητικότητα.

So, yes, we need to focus,

Οπότε, ναι, πρέπει να επικεντρωθούμε,

yes, we need to concentrate,

ναι, πρέπει να συγκεντρωθούμε,

but we also need to remember that

αλλά πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι

innovation, ingenuity, inspiration --

η καινοτομία, η επινοητικότητα, η έμπνευση --

these things come

αυτά έρχονται όταν διευρύνουμε το οπτικό μας πεδίο

when we broaden our field of vision

when we step back

όταν κάνουμε ένα βήμα πίσω, όταν διευρύνουμε την εστίασή μας.

when we zoom out.

And I can't think of a better way to do this than

Δεν μπορώ να σκεφτώ καλύτερο τρόπο

by studying the universe around us. Thanks.

από τη μελέτη του σύμπαντος γύρω μας. Ευχαριστώ.

(Applause)

(Χειροκρότημα)