What makes neon signs glow? A 360° animation - Michael Lipman

Translator: shaema jabar Reviewer: mabbast chato

When the Hoover Dam was completed in 1936,

کاتێک بەنداوی هۆڤەر لە ساڵی 1936 تەواو کرا،

it created a huge source of hydroelectric power

سەرچاوەیەکی مەزنی وزەی کارۆئاوی دروستکرد

and zapped a sleepy desert town to life: Las Vegas, Nevada.

و ژیانی بە شارە بیابانی وشکەکانی وەک لاس ڤێگاس، نیڤادا بەخشی.

With the power supply from the dam,

بەنداوەکە وزەی کارەباشی دابینکرد،

Las Vegas soon exploded with vibrant displays.

هەرزوو لاس ڤێکس بەو دیمەنە دراوشاوەیە ناوبانگی دەرکرد.

The source of these dazzling lights was electrified neon gas.

سەرچاوەی ئەم گڵۆپە سەرسوڕماوانە بوو گازی نیۆن بە کارەبایی.

There are two tricky obstacles to making lighted signs

دوو کۆسپی فێڵاوی هەیە بۆ دروستکردنی نیشانەی ڕوناک

out of this naturally clear, odorless gas:

لە دەرەوەی ئەمە بە شێوەیەکی سروشتی، گازی بێ بۆن:

capturing it and making it glow.

و دەیدرەوشێتەوە.

French inventor Georges Claude came up with techniques to do both.

داهێنەری فەڕەنسی جۆرج کلۆد هاتە سەر لەگەڵ تەکنیکەکان بۆ ئەنجامدانی هەردوو.

In 1902,

لە ساڵی ١٩٠٢دا،

he developed a way of liquefying and separating specific gases from the air,

ئەو ڕێگایەکی لیکێفینگ گەشەپێدا و جیاکردنەوەی گازە دیاریکراوەکان لە هەوا،

producing neon on an industrial scale for the first time.

بەرهەمهێنانی نیۆن لەسەر پیشەسازی بۆ یەکەمجار.

By 1910, he had come up with a way to trap the gas in a glass tube

تا ساڵی 1910 ڕێگای بۆ هات بۆ ئەوەی گازەکە لە بۆڕی شووشەیی دابمەزێنیت

with a special electrode at either end, and neon lighting was born.

لەگەڵ کارەبایەکی تایبەت لە هەر دوو لادا، و مڕوناکی نیۆن دروست بوو.

In workshops like Claude's,

لە وۆرکشۆپەکانی وەک کلۆد،

artisans known as tube-benders made neon signs by hand.

ئەو ئەرتەشیانەی کە بە بۆڕی-بندەر ناسراون بە دەست نیشانەی نیۆن دروست کرا.

The tube-benders heated small sections of a long, hollow glass tube

بۆری-بندەستەکان بەشە بچوکەکانی گەرم کرد بۆڕی یەکی درێژی شوشەی بەتاڵ

and quickly bent them into shape.

و بە خێرایی لە شێوەی خۆیان دایاندەتاشی.

After the glass cooled, they attached electrodes to each end

دوای ساردکردنەوەی جامەکە ، لکاندیان ئەلیکترۆدی بۆ هەر کۆتاییێک

and removed the air with a vacuum pump.

و هەواکەی بە پەمپی بۆشایی ەوە لابرد.

Then, they passed a high voltage current through the tube

پاشان ، ڤۆڵتیبەرزیان تێپەڕی ئێستا لە ڕێگەی بۆرییەوە

to remove any impurities on the inside of the glass.

بۆ لابردنی هەر ناپاکیەک لەسەر لە ناو شووشەکە.

Finally, they pumped the neon gas in and sealed off the electrodes.

لە کۆتایدا گازی نیۆنیان هەڵدا لە و کارەباکەی دا.

When a neon sign is turned on,

کاتێک نیشانەیەکی نەیۆن هەڵکرا،

the electric current causes some of the neon atoms' electrons to accelerate

ته زووی کاره با ی هه ندێک له و ئەلیکترۆنە ئەتۆمەکانی نیۆن بۆ خێراکردن

and break free of their orbits, leaving behind positively charged ions.

هەموو شتێکمان له زەویدا بۆئێوە بار کردووە، هەروەها لە پشت ئایۆنەکانەوە.

As these free electrons rush from one electrode to the other,

هەروەک ئەم ئەلکترۆنە ئازادانە پەلەیانە لە یەک کارەبا بۆ ئەوی تر،

they collide with more neon atoms, causing them to ionize as well.

لەگەڵ ئەتۆمێکی زیاتری نیۆنیدا بەیەکیاند، دەبێتە ھۆی ئەوان بە هاوسێ یی بکەن.

When these excited electrons fall back to their normal energy levels,

ئەم ئەلکترۆنە جۆشاوانە دەکەونە دواوە بۆ ئاستی وزەی ئاسایی خۆیان،

their excess energy is carried away by photons, or particles of light.

وزەی زیادیان لێ هەڵگیرا بە فۆتۆن، یان ئەو تەنە ڕووناکیانە.

All this happens in an instant,

هەموو ئەمانە لە یەک ساتدا ڕوو دەدات،

and the glow from the photons is what we see when we switch on a neon sign.

و درەوشانەوەکە لە فۆتۆنەکان ئەوەیە کە دەبینین کاتێک نیشانەی نیۆن دەگۆڕین.

Though it's common to call any gas-filled sign a "neon" sign,

هەرچەندە وا باوە کە پەیوەندی بە هەر هێمای "نیۆن"ی پڕ لە گاز،

there are actually 5 different gases used in production.

لە ڕاستیدا 5 جیاواز هەیە ئەوگازانەی کەلە بەرهەمهێناندا بەکاردەهێنرا.

Each gas emits photons of a different wavelength when electrified,

هەرگازێک فۆتۆنەکانی جیاواز بەرجەستە دەکات درێژی شەپۆلەکان کاتێک کارەبای پێدەدرا،

which correspond to different colors of light.

کە لەگەڵ جیاواز دەگونجێت ڕەنگەکانی ڕووناکی.

Neon gives off an orange-red glow, argon glows a pale lavender,

نیۆن گەشانەوەیەکی پرتەقاڵی سووردەداتێ، ئارگۆنی ،زەرد هەڵگەڕاو دەدرەوشێتەوە،

helium a dusty pink, krypton a silver- white, and xenon a light purple.

و بە پەمەیی تۆزاوی، کریپتۆن زیو سپی و خەنۆن ئەرخەوانی کاڵ.

These 5 gases can be combined with color-coated tubing

ئه م 5 گازه یه له گه ڵ یه ک ده که ن لەگەڵ توێکڵبە ڕەنگ پۆشراوەکان

to create an electrified rainbow of text and images.

بۆ دروستکردنی پەلکەزێڕینەی کارەبایی دەق و وێنەکان.

Business owners soon realized how effective these colorful beacons

خاوەن کارەکان زوو بۆیان دەرکەوت کە چۆن کاریگەری ئەم بێبۆنە رەنگاو رەنگانە

were for attracting customers.

بۆ ڕاکێشانی کڕیارەکان بوو.

And unlike a light bulb, a neon sign has no incandescent filaments to burn out,

بە پێچەوانەی گڵۆپەوە نیشانەیەکی نیۆن هەیە هیچ کەمانچەیەکی نەبوی بۆ نەسووتێنن،

and can shine continuously for 40 years before the gas depletes.

دەتوانێت بۆ ماوەی 40 ساڵ بدرەوشێتەوە پێش ئەوەی گازەکە بسڕدرێت.

By the 1930s, neon signs were lighting up storefronts all over the world.

تاسیەکانی 1930 نیشانەکانی نیۆن ڕوناکییان دەکردلە هەموو جیهان.

Because of the glass tubes' fragile nature,

بەهۆی شوشەی بۆریەکان سروشتی ناسک،

it usually wasn't feasible to ship them over long distances.

ئەوە عادەتەن بۆ کەشتیەکە ڕێگە پێنەدرا لە دوورەوە.

Instead, most neon signs were created by local neon shops

بەڵکو زۆربەی نیشانەکانی نیۆن دروست بوون دوکانەکانی ناوخۆیی نیۆن

and then installed nearby.

و دواتر لە نزیکەوە دایمەزرێنراوە.

Signs with humor, personality, and intricate designs proliferated,

بە گاڵتە و کەسایەتی و دیزاینە ناسازییەکان دەژیان،

no two exactly alike.

هیچ دووانێک وەک یەک نیە.

But by the end of World War II,

بەڵام لە کۆتایی جەنگی جیهانی دووەم،

plastics had become widely available and inexpensive,

پلاستیک بە فراوانی بووە بەردەست و هەرزان،

and plastic signs supplanted neon as messengers of modernity.

و نیشانەی پلاستیکی کە لە نیۆن داڕماون وەک نێردراوی نوێگەری.

Many towns removed neon signs they viewed as old-fashioned.

زۆربەی شاروشارۆچکەکان نیۆنیان لابرد بە کۆنەپارێز سەیری دەکرد

Today, neon sign production is only a fraction of what it was at its peak,

لەم ڕۆژگارەدا، به رهه می هێمای نیۆن ته نها بەشێکی ئەوەی کە لە لوتکەکەدا بوو،

but the craft of tube bending lives on relatively unchanged.

بەڵام کاری بۆری چەمانەوە ژیان لەسەر ئەوەی کە نەگۆڕاوە.

New creations hand-crafted by local artisans

دروستکردنی نوێ دەست کرد لەلایەن هونەرمەدە ناوخۆییەکان

join survivors from the heyday of neon,

پەیوەند بە ڕزگاربوانی پشوی گازی نێۆنەوە بکە،

hiding in plain sight in city streets around the world.

لە شەقامە بەرچاوەکانی جیهان خۆیان دەشارنەوە.