Brittney Cooper: The racial politics of time | TED

Translator: Mai Tran Reviewer: Tiến Lê

What if I told you that time has a race,

Tôi muốn nói rằng thời gian cũng có chủng tộc,

a race in the contemporary way that we understand race

thứ mà ta tạm thời hiểu như chủng tộc

in the United States?

ở nước Mĩ.

Typically, we talk about race in terms of black and white issues.

Thông thường, ta nói về những vấn đề sắc tộc.

In the African-American communities from which I come,

Trong cộng đồng người Mĩ gốc Phi mà tôi đến từ,

we have a long-standing multi-generational joke

chúng tôi nói đùa về một thứ qua nhiều thế hệ

about what we call "CP time,"

về thứ mà chúng tôi gọi là "thời đại CP",

or "colored people's time."

hay "thời đại của những người da màu"

Now, we no longer refer to African-Americans as "colored,"

Giờ ta không còn gọi người Phi -Mĩ là da màu,

but this long-standing joke

nhưng lời nói đùa lâu đời này

about our perpetual lateness to church,

về việc liên tiếp đến nhà thờ muộn,

to cookouts, to family events

đến bữa ăn ngoài trời hay sự kiện gia đình

and even to our own funerals, remains.

và thậm chí cả tang lễ của chính ta, vẫn tồn tại.

I personally am a stickler for time.

Cá nhân tôi là một người chú trọng thời gian.

It's almost as if my mother, when I was growing up, said,

Bởi vì như mẹ tôi thường nói khi tôi trưởng thành

"We will not be those black people."

"Chúng ta sẽ không như người da đen kia"

So we typically arrive to events 30 minutes early.

Vậy nên chúng tôi thường đến sớm 30 phút.

But today, I want to talk to you more about the political nature of time,

Nhưng hôm nay tôi muốn nói nhiều hơn về bản chất chính trị của thời gian,

for if time had a race,

Vì nếu thời gian thực sự có dòng dõi,

it would be white.

nó sẽ là màu trắng.

White people own time.

Thời đại chỉ của người da trắng,

I know, I know.

Tôi biết, tôi biết,

Making such "incendiary statements" makes us uncomfortable:

Những tuyên bố như vậy rất dễ gây kích động

Haven't we moved past the point where race really matters?

Liệu ta đã qua thời mà chủng tộc thật sự quan trọng?

Isn't race a heavy-handed concept?

Lẽ nào chủng tộc không là 1 khái niệm độc đoán?

Shouldn't we go ahead with our enlightened, progressive selves

Lẽ nào ta không nên tiến tới việc khai sáng, phát triển bản thân

and relegate useless concepts like race to the dustbins of history?

và vứt bỏ những ý niệm như chủng tộc vào "thùng rác lịch sử"?

How will we ever get over racism if we keep on talking about race?

Làm thế nào ta vượt qua được sự phân biệt chủng tộc nếu cứ nói về nó?

Perhaps we should lock up our concepts of race in a time capsule,

Có lẽ ta nên "khóa" những khái niệm đó vào 1 chiếc túi thời đại,

bury them and dig them up in a thousand years,

chôn chúng và đào lên trong 1000 năm nữa,

peer at them with the clearly more enlightened,

rồi xem kĩ với lối suy nghĩ sáng tỏ hơn

raceless versions of ourselves that belong to the future.

và lối giải thích của chính ta trong tương lai.

But you see there,

Nhưng bạn thấy đấy,

that desire to mitigate the impact of race and racism shows up

khát vọng giảm bớt tầm ảnh hưởng của chủng tộc và phân biệt chủng tộc

thể hiện ở cách ta quản lí thời gian,

in how we attempt to manage time,

in the ways we narrate history,

trong cách ta thuật lại lịch sử,

in the ways we attempt to shove the negative truths of the present

trong cách ta cố gắng đẩy những sự thật tiêu cực của hiện tại

into the past,

về quá khứ,

trong cách ta tìm cách chứng minh rằng tương lai ta đang hướng đến

in the ways we attempt to argue that the future that we hope for

is the present in which we're currently living.

là hiện tại ta đang sống.

Now, when Barack Obama became President of the US in 2008,

Khi Barack Obama trở thành Tổng thống Mĩ năm 2008,

many Americans declared that we were post-racial.

nhiều người Mĩ khẳng định ta đã thắng nạn phân biệt chủng tộc.

I'm from the academy

Tôi đến từ một học viện

where we're enamored with being post-everything.

nơi chúng tôi ủng hộ những cái đến sau

We're postmodern, we're post-structural, we're post-feminist.

như chủ nghĩa hậu hiện đại, phản đối chủ nghĩa cấu trúc và ủng hộ nữ quyền.

"Post" has become a simple academic appendage

Tiền tố "sau" giúp hình thành 1 phần lý thuyết phụ

that we apply to a range of terms

chúng tôi sử dụng trong nhiều thuật ngữ

to mark the way we were.

để ghi lại cách ta từng sống.

But prefixes alone don't have the power to make race and racism

Nhưng mình tiền tố không đủ mạnh để làm chủng tộc và phân biệt chủng tộc

a thing of the past.

một điều thuộc về quá khứ.

The US was never "pre-race."

Nước Mĩ chưa từng là "tiền" chủng tộc

So to claim that we're post-race when we have yet to grapple with the impact

Nên khẳng định chúng ta vượt qua chủng tộc khi chưa giải quyết được ảnh hưởng của nó

of race on black people, Latinos or the indigenous

với người da đen, người Mĩ La-tinh hay người bản xứ

is disingenuous.

là không thành thật.

Just about the moment we were preparing to celebrate

Chỉ khi ta đã chuẩn bị để ăn mừng

our post-racial future,

tương lai không phân chủng tộc,

our political conditions became the most racial they've been

hoàn cảnh chính trị trở nên đặc biệt về chủng tộc

in the last 50 years.

trong vòng 50 năm trở lại.

So today, I want to offer to you three observations,

Tôi muốn cho bạn thấy 3 viễn cảnh,

about the past, the present and the future of time,

về quá khứ, hiện tại và tương lai,

as it relates to the combating of racism and white dominance.

vì nó liên quan chống phân biệt chủng tộc và sự thống trị của tộc da trắng.

First: the past.

Đầu tiên về quá khứ

Time has a history,

Thời gian chứa đựng lịch sử,

and so do black people.

và người da đen cũng vậy.

But we treat time as though it is timeless,

Nhưng ta coi thời gian là vô tận,

as though it has always been this way,

như thể nó luôn như thế,

as though it doesn't have a political history

như thể lịch sử chính trị không hề tồn tại

bound up with the plunder of indigenous lands,

cùng với việc chiếm đoạt đất của người bản địa

the genocide of indigenous people

hay tìm cách tiêu diệt con người nơi đây

and the stealing of Africans from their homeland.

và tước đoạt quê hương từ người châu Phi.

When white male European philosophers

Khi các triết gia châu Âu

first thought to conceptualize time and history, one famously declared,

lần đầu nghĩ về khái niệm hóa thời gian và lịch sử, có câu nói nổi tiếng rằng

"[Africa] is no historical part of the World."

Châu Phi không thuộc vào lịch sử Thế Giới.

He was essentially saying

Người đó về cơ bản nói rằng

that Africans were people outside of history

người châu Phi là "con hoang" của lịch sử

who had had no impact on time

người mà không có tác động tới thời gian

or the march of progress.

hay quá trình tiến hóa.

This idea, that black people have had no impact on history,

Ý kiến này

is one of the foundational ideas of white supremacy.

là ý niệm của nhà cầm quyền da trắng.

It's the reason that Carter G. Woodson created "Negro History Week" in 1926.

Lí do Carter G. Woodson viết "Tuần lễ của người da đen" năm 1926.

It's the reason that we continue to celebrate Black History Month

là lí do ta kỉ niệm Tháng lịch sử của người da đen

in the US every February.

ở Mĩ vào tháng 2.

Now, we also see this idea

Giờ ta cũng thấy ý kiến rằng

that black people are people either alternately outside of the bounds of time

người da đen hoặc ra khỏi ranh giới của thời gian

or stuck in the past,

hay bị kẹt ở quá khứ,

in a scenario where, much as I'm doing right now,

ở viễn cảnh giống như tôi ngay lúc này,

a black person stands up and insists that racism still matters,

một người da màu quả quyết rằng nạn phân biệt chủng tộc vẫn còn,

and a person, usually white,

và một người khác, thường là da trắng,

says to them,

nói với họ,

"Why are you stuck in the past?

"Tại sao bạn bị kẹt lại ở quá khứ?

Why can't you move on?

Sao bạn không tiến lên?

We have a black president.

Chúng ta có vị tổng thống da màu.

We're past all that."

Ta đã vượt qua hết thảy."

William Faulkner famously said,

William Faulkner có câu nói nổi tiếng rằng

"The past is never dead.

"Quá khứ không chết bao giờ.

It's not even past."

Nó thậm chí không phải là quá khứ"

But my good friend Professor Kristie Dotson says,

Nhưng bạn tôi, giáo sư Kristie Dotson nói,

"Our memory is longer than our lifespan."

"Trí nhớ của ta dài hơn tuổi thọ"

We carry, all of us,

Hi vọng và ước mơ của ta

family and communal hopes and dreams with us.

đều được gia đình và cộng đồng ủng hộ.

We don't have the luxury of letting go of the past.

Chúng ta không làm được điều xa xỉ như bỏ đi sức sống của quá khứ.

But sometimes,

Nhưng đôi khi,

our political conditions are so troubling

chính trị diễn biến phức tạp đến nỗi ta

that we don't know if we're living in the past

không phân biệt được mình đang ở quá khứ

or we're living in the present.

hay ở hiện tại.

Ví dụ khi những người phản đối quyền cho người da đen

Take, for instance, when Black Lives Matter protesters

go out to protest unjust killings of black citizens by police,

đe dọa về việc sát hại người da đen của cảnh sát,

and the pictures that emerge from the protest

và những cảnh tượng họ vẽ ra

look like they could have been taken 50 years ago.

giống với những điều xảy ra 50 năm trước.

The past won't let us go.

Quá khứ sẽ không để ta đi.

But still, let us press our way into the present.

Nhưng sẽ để ta tiến tới hiện tại.

At present, I would argue

Bây giờ tôi sẽ chứng tỏ rằng

that the racial struggles we are experiencing

việc đấu tranh cho nạn phân biệt chủng tộc

are clashes over time and space.

mâu thuẫn với cả thời gian lẫn không gian.

What do I mean?

Tôi có ý gì?

Well, I've already told you that white people own time.

Tôi đã nói rồi, là thời đại của riêng người da trắng.

Those in power dictate the pace of the workday.

Những con người độc tài với từng ngày một.

They dictate how much money our time is actually worth.

Họ bức chế giá trị thời gian của ta.

And Professor George Lipsitz argues

Và giáo sư George Lipsitz chỉ rõ rằng

that white people even dictate the pace of social inclusion.

người da trắng chuyên chế cả về vấn đề xã hội.

They dictate how long it will actually take

Về thời gian đấu tranh của

for minority groups to receive the rights that they have been fighting for.

tộc người thiểu số để giành được quyền cho bản thân.

Let me loop back to the past quickly to give you an example.

Hãy cùng tôi nhìn lại lịch sử và đưa ra ví dụ

If you think about the Civil Rights Movement

Nếu bạn nghĩ về phong trào dân quyền

and the cries of its leaders for "Freedom Now,"

và lời kêu gọi cho tự do từ người đứng đầu,

they were challenging the slow pace of white social inclusion.

họ đã thách thức bước tiến của xã hội.

By 1965, the year the Voting Rights Act was passed,

Năm 1965, khi mà quyền bầu cử được thông qua,

there had been a full 100 years

vừa tròn 100 năm

between the end of the Civil War

kể từ khi Nội Chiến kết thúc

and the conferral of voting rights on African-American communities.

và sự kiện trao quyền bầu cử cho cộng đồng Mĩ-Phi.

Despite the urgency of a war,

Bất chấp sự thôi thúc của chiến tranh,

it still took a full 100 years for actual social inclusion to occur.

xã hội thực sự mất 100 năm để hiện diện.

Since 2012,

Kể từ 2012,

conservative state legislatures across the US have ramped up attempts

cơ quan lập pháp bảo thủ nhà nước Mĩ đã nỗ lực

to roll back African-American voting rights

để rút lại quyền bầu cử của người Phi-Mĩ

by passing restrictive voter ID laws

bằng cách thông qua luật ID giới hạn số cử tri

and curtailing early voting opportunities.

và cắt giảm cơ hội bầu cử sớm.

This past July, a federal court struck down North Carolina's voter ID law

Tháng 7, một tòa án liên bang ở Bắc Carolina đã bác bỏ luật cử tri

saying it "... targeted African-Americans with surgical precision."

nói rằng nó nhằm vào người Phi -Mĩ.

Restricting African-American inclusion in the body politic

Việc giới hạn sự hiện diện của tộc Phi-Mĩ trong chính phủ

is a primary way that we attempt to manage and control people

là cách cơ bản để ta kiểm soát con người

by managing and controlling time.

thông qua việc chế ngự thời gian.

But another place that we see these time-space clashes

Nhưng ta cũng thấy xung đột giữa thời gian và không gian

is in gentrifying cities like Atlanta, Brooklyn,

xảy ra ở những nơi quy hoạch như Atlanta, Brooklyn,

Philadelphia, New Orleans and Washington, DC --

Philadelphia, New Orleans và Washington, DC

places that have had black populations for generations.

những nơi mà người da đen sống hàng nghìn đời nay.

But now, in the name of urban renewal and progress,

Nhưng giờ, quá trình quy hoạch lại đô thị

these communities are pushed out,

được dùng để đẩy cộng đồng này ra,

in service of bringing them into the 21st century.

bằng cách hồi sinh nó ở thế kỉ XXI.

Professor Sharon Holland asked:

Giáo sư Sharon Holland từng hỏi:

What happens when a person who exists in time

Điều gì sẽ xảy ra khi một người tồn tại trong thời gian

meets someone who only occupies space?

đụng độ với người chiếm lĩnh không gian?

These racial struggles

Những cuộc đấu tranh sắc tộc

are battles over those who are perceived to be space-takers

là cuộc chiến giữa những người được hiểu như chiếm không gian

and those who are perceived to be world-makers.

với những người được hiểu như làm nên thế giới.

Those who control the flow and thrust of history

Những người kiểm soát dòng chảy lịch sử

are considered world-makers who own and master time.

được xem như người làm nên thế giới với khả năng làm chủ thời gian.

In other words: white people.

Hay nói cách khác, người da trắng.

But when Hegel famously said that Africa was no historical part of the world,

Nhưng khi Hegel nói châu Phi không thuộc vào Thế Giới,

he implied that it was merely a voluminous land mass

ông ấy ngụ ý rằng nó chỉ là một khu đất rộng

taking up space at the bottom of the globe.

chiếm dụng khoảng không ở đáy địa cầu.

Africans were space-takers.

Người châu Phi đã từng chiếm giữ không gian.

So today, white people continue to control the flow and thrust of history,

Nên hôm nay, khi người da trắng tiếp tục kiểm soát dòng chảy lịch sử,

while too often treating black people as though we are merely taking up space

và liên tiếp đối xử với người da đen như thể chúng tôi chỉ chiếm dụng không gian,

to which we are not entitled.

như thể chúng tôi không đáng được đề cập

Time and the march of progress is used to justify

Sự trôi đi của thời gian được họ dùng để bào chữa

a stunning degree of violence towards our most vulnerable populations,

cho sự ác liệt với những con người nhạy cảm như chúng tôi,

who, being perceived as space-takers rather than world-makers,

những người bị coi là kẻ chiếm dụng không gian thay vì người làm nên thế giới,

are moved out of the places where they live,

người bị đuổi ra khỏi nơi ở

in service of bringing them into the 21st century.

bằng cách hồi sinh các quá trình đó ở thế kỉ XXI.

Shortened life span according to zip code is just one example of the ways

Theo mã bưu chính, tuổi thọ ngắn đi chỉ là một ví dụ

that time and space cohere in an unjust manner

của việc thời gian và không gian kết hợp theo lối không công bằng

in the lives of black people.

với đời sống của người da đen.

Children who are born in New Orleans zip code 70124,

Trẻ em được sinh ra ở New Orleans số mã 70124,

which is 93 percent white,

nơi mà 93% người da trắng,

can expect to live a full 25 years longer

có thể sống lâu hơn 25 năm

than children born in New Orleans zip code 70112,

so với trẻ em sinh ra ở đó số mã 70112,

which is 60 percent black.

nơi 60% là da đen.

Children born in Washington, DC's wealthy Maryland suburbs

Trẻ em được sinh ra ở ngoại ô trù phú Maryland thuộc Washington, DC

can expect to live a full 20 years longer

có thể sống lâu hơn 20 năm

than children born in its downtown neighborhoods.

so với trẻ em được sinh ra ở các khu phố.

Ta-Nehisi Coates argues

Ta-Nehisi Coates tranh luận rằng:

that, "The defining feature of being drafted into the Black race

"Việc xác định đặc trưng của tộc da đen

is the inescapable robbery of time."

là một tội ác thời đại không thể lờ đi được."

We experience time discrimination,

Chúng ta trải qua sự phân biệt đối xử,

he tells us,

ông ấy bảo ta,

not just as structural,

không chỉ về kết cấu,

but as personal:

mà cả với cá nhân:

in lost moments of joy,

trong việc đánh mất niềm vui,

lost moments of connection,

đánh mất kết nối,

lost quality of time with loved ones

đánh mất khoảng thời gian với người ta yêu quý

and lost years of healthy quality of life.

và những năm tháng khỏe mạnh.

In the future, do you see black people?

Trong tương lai, bạn có thấy những người da đen?

Do black people have a future?

Liệu họ có tương lai không?

What if you belong to the very race of people

Sẽ thế nào nếu bạn thuộc tộc người

who have always been pitted against time?

mà luôn phải chống lại thời gian?

What if your group is the group for whom a future was never imagined?

Sẽ thế nào nếu dòng tộc của bạn chưa từng tưởng tượng về tương lai?

These time-space clashes --

Những xung đột thời - không này

between protesters and police,

giữa người phản đối và nghe theo chính phủ,

between gentrifiers and residents --

giữa trưởng giả với người dân

don't paint a very pretty picture

không vẽ nên một bức tranh tuyệt đẹp

of what America hopes for black people's future.

về thứ người Mĩ mong muốn cho tương lai của người da đen.

If the present is any indicator,

Nếu hiện tại có bất cứ chỉ thị nào,

our children will be under-educated,

con cháu ta sẽ bị thất học,

health maladies will take their toll

những căn bệnh sẽ gây thiệt hại nặng nề

and housing will continue to be unaffordable.

và nhu cầu nhà ở sẽ không được đáp ứng.

So if we're really ready to talk about the future,

Vậy nên nếu ta thật sự sẵn sàng để nói về tương lai,

perhaps we should begin by admitting that we're out of time.

có lẽ nên bắt đầu với việc thừa nhận ta đã hết thời gian

We black people have always been out of time.

Chúng tôi những người da đen luôn không còn thời gian.

Time does not belong to us.

Nó không thuộc về chúng tôi.

Our lives are lives of perpetual urgency.

Cuộc đời chúng tôi chứa đựng việc gấp rút liên miên.

Time is used to displace us,

Thời gian được sử dụng để thay thế chúng tôi,

or conversely, we are urged into complacency

hay trái lại, chúng tôi yêu cầu được công nhận

through endless calls to just be patient.

qua những cuộc gọi không dứt chỉ để kiên nhẫn.

But if past is prologue,

Nhưng nếu quá khứ là mở đầu,

let us seize upon the ways in which we're always out of time anyway

hãy để chúng tôi nắm lấy cơ hội vì dù sao thời gian đã hết

to demand with urgency

để yêu cầu cấp bách

freedom now.

tự do ngay bây giờ.

I believe the future is what we make it.

Tôi tin rằng tương lai là do ta tạo thành.

But first, we have to decide that time belongs to all of us.

Nhưng trước tiên ta phải đồng ý rằng thời gian thuộc về tất cả chúng ta.

No, we don't all get equal time,

Mà không, ta đều không có thời gian ngang nhau,

but we can decide that the time we do get is just and free.

Nhưng ta có thể quyết định thời gian là tất nhiên và miễn phí.

We can stop making your zip code the primary determinant

Ta có thể dừng coi mã bưu chính như điều cơ bản quyết định

of your lifespan.

tuổi thọ của mình.

We can stop stealing learning time from black children

Có thể dừng chiếm thời gian học tập của trẻ em da đen

through excessive use of suspensions and expulsions.

qua việc lạm dụng quyền đuổi thải.

We can stop stealing time from black people

Ta có thể dừng chiếm thời gian người da đen

through long periods of incarceration for nonviolent crimes.

qua việc bỏ tù tội phạm phi bạo lực.

The police can stop stealing time and black lives

Cảnh sát có thể chấm dứt việc tước đoạt cuộc đời họ

through use of excessive force.

qua việc sử dụng vũ lực.

I believe the future is what we make it.

Tôi tin rằng tương lai là do ta tạo thành.

But we can't get there on colored people's time

Nhưng không thể tới đó từ thời đại của người da màu

or white time

hay thời đại của tộc da trắng

or your time

hoặc của bạn

or even my time.

hay thậm chí của tôi.

It's our time.

Mà là thời đại của chúng ta.

Ours.

Của tất cả chúng ta

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

(Applause)

(vỗ tay)