The Mind-Bending Art of Deep Time | Katie Paterson | TED

Translator: Nhung Nguyen Reviewer: Thu Ha Tran

Have you ever bathed under a light that creates the glow of a full moon,

Bạn đã từng đắm mình dưới thứ ánh sáng của trăng tròn,

sculpted beaches into miniature mountains

xây những mô hình ngọn núi nhỏ trên bãi biển

or breathed in the aroma of Earth’s first trees?

hay hít hà hương vị của những thân cây đầu tiên trên thế giới?

These are some of the artworks I’ve made to come to an understanding of deep time.

Tôi có làm một số tác phẩm nghệ thuật để có thể am hiểu về “thời gian sâu”.

But what is deep time,

Nhưng “thời gian sâu” là gì,

and why does it matter to us all?

và vì sao nó quan trọng với tất cả chúng ta?

The term describes the history of the Earth

Thuật ngữ này để chỉ lịch sử của Trái đất

over a time span of millions of years.

trong một khoảng thời gian hàng triệu năm.

My first encounter with deep time came after I’d finished my studies,

Lần đầu tiên tôi biết đến thời gian sâu là sau khi hoàn thành việc học,

had no job

không có công việc,

and didn’t know what to do.

và không biết mình cần làm gì.

So I took off to work as a chambermaid in the remote north of Iceland.

Vì thế, tôi đã làm công việc hầu phòng ở phía Bắc xa xôi của Ai-len.

I was tilted on my axis

Tôi bị mất cân bằng trong cuộc sống

and began a series of explorations

và bắt đầu hành trình khám phá

to try to figure out how to tell the story of deep time.

để tìm ra cách kể câu chuyện của “thời gian sâu”

This has been the quest of my work,

Việc này đã trở thành hành trình công việc của tôi,

and it’s taken me through the cosmos,

và nó đưa tôi đi qua những vũ trụ

the geological strata of the Earth,

địa tầng địa chất của Trái đất,

to encounters with the earliest forms of life.

đến những cuộc chạm trán với những hình thái sống đầu tiên.

In Iceland I realized that we live on a planet.

Ở Ai-len, tôi nhận ra chúng ta sống trên một hành tinh.

By opening my eyes to the primordial landscape,

Bằng việc mở rộng tầm nhìn đối với những cảnh quan nguyên sinh,

I started to understand we’re not born out of nothing.

tôi bắt đầu tin rằng không phải chúng ta được sinh ra từ hư không.

The sea, the sky, the Earth, the air:

Biển cả, bầu trời, Trái đất, không khí:

we’re made of the same stuff,

vì chúng ta là những cá thể giống nhau,

we coexist.

chúng ta cùng tồn tại.

In just my lifetime,

Chỉ trong cuộc đời mình,

we humans have become a geological force.

con người chúng ta trở thành một lực lượng địa chất.

We’ve caused glaciers around the world to melt entirely.

Chúng ta làm những lớp băng trên thế giới tan chảy.

I wanted to bring these distant landscapes closer to our lives in a visceral way.

Tôi muốn mang những cảnh quan xa xôi này

đến gần hơn cuộc sống chúng ta, theo một cách nội tại hơn.

So of course, I set up a phone line.

Vì vậy, dĩ nhiên là tôi đã lắp một đường dây điện thoại.

People everywhere could dial a number

Mọi người từ khắp nơi có thể gọi đến một đầu số

and listen live to the sound of a glacier melting.

và lắng nghe tiếng băng tan một cách trực tiếp.

(Ice cracks)

(Băng vỡ)

It was an elegy to disappearing landscape.

Thật đúng là một bài ca buồn khi chứng kiến cảnh quan dần biến mất.

(Glacier melts)

(Sông băng tan chảy)

Can we connect to deep time via sensory experience?

Liệu chúng ta có thể kết nối với thời gian sâu bằng trải nghiệm giác quan?

This artwork, called “Totality,”

Tác phẩm với tên gọi “Tổng thể” này,

brings together nearly every solar eclipse documented by humankind

gom góp gần như mọi hình ảnh nguyệt thực đã từng được ghi lại bởi loài người

in a mirror ball.

bên trong một quả cầu gương.

Over 10,000 images reflect the progression of a solar eclipse.

Hơn 10.000 hình ảnh phản chiếu tiến trình của nhật thực.

Their light surrounds us,

Ánh sáng của chúng bao quanh chúng ta.

and we can feel mesmerized.

và giờ đây ta có thể cảm thấy bị hớp hồn.

This led me to wonder:

Điều này làm tôi tự hỏi rằng:

What is the color of deep time?

màu sắc của “thời gian sâu” là gì?

I mapped the colors of the entire universe,

Tôi đã lập bản đồ màu sắc của toàn bộ vũ trụ,

from its very beginnings to its potential ends,

kể từ lúc nó hình hành cho đến kết thúc tiềm ẩn của nó,

discovering the pale blue hues of the first stars

tìm ra màu xanh dương nhạt của những ngôi sao đầu tiên

to the dark maroons of the last light.

cho đến mặt trăng đen của tia sáng cuối cùng.

Every single atom in our bodies was formed in a star billions of years ago.

Mỗi nguyên tử trong cơ thể chúng ta được hình thành

bên trong một ngôi sao hàng tỉ năm về trước.

The remnants of stars make up all of us.

Tàn dư của những vì sao tạo nên tất cả chúng ta.

My vision was to gather every dying star across the universe

Hi vọng của tôi đã từng là có thể tập hợp mọi ngôi sao chết khắp vũ trụ

and make a map.

và tạo ra một tấm bản đồ.

The result:

Và kết quả là:

over 27,000 supernova,

hơn 27.000 siêu tân tinh,

stellar black holes

những hố đen sao

and gamma-ray bursts shimmer as pinpoints of aluminum.

và những vụ nổ tia gamma tỏa sáng như những điểm bạc.

What you see is a graveyard of stars,

Những gì các bạn thấy chính là nghĩa địa của những ngôi sao,

yet it alludes to life.

tuy nhiên, nó vẫn ánh lên sự sống.

The journey we humans have been on to arrive right here

Hành trình mà loài người chúng ta đã đi qua và đến đây

is nothing short of a miracle.

như một loại phép màu vậy.

“Fossil Necklace” is a string of worlds made of the material of life itself.

“Vòng cổ hóa thạch” là một chiếc dây thế giới

được làm từ những chính những chất liệu cuộc sống.

Each bead is carved from ancient fossils

Mỗi một hạt trong chuỗi được khắc từ những hóa thạch cổ

and strung geological epoch by epoch.

và được xâu với nhau theo từng thời kì địa chất.

The beads chart major moments in Earth’s history.

Chuỗi hạt sắp xếp những sự kiện chính

của lịch sử Trái đất.

The first single-celled life,

Vòng đời đơn bào đầu tiên,

the first flowers,

những bông hoa đầu tiên,

the first creatures to see

những sinh vật đầu tiên biết nhìn

and to fly.

và biết bay.

“Fossil Necklace” speaks to our long continuum.

“Vòng cổ hóa thạch” mô tả sự tiếp nối của con người.

Mỗi ngày chúng ta đều đi qua những rặng cây,

Every day we walk past trees,

but do we stop to think that they are our cousins?

nhưng liệu chúng ta có dừng lại nghĩ rằng chúng là họ hàng của mình?

We share so many of our genes with trees,

Chúng ta chia sẻ phần lớn bộ gen với những cái cây,

and forests give us our breath.

và những khu rừng trao trả lại chúng ta hơi thở.

I wanted to honor them

Tôi muốn vinh danh rừng và cây

by creating a sculpture made of every tree type on Earth.

vì đã tạo ra một bức điêu khắc từ mọi loài cây trên Trái đất.

This is “Hollow.”

Đây là tác phẩm “Hố sâu”.

Designed with architects Zeller & Moye,

Được thiết kế bởi hai kiến trúc sư Zeller và Moye,

it brings together over 10,000 tree species

tác phẩm góp nhặt hơn 10.000 loài cây

spanning millions of years.

có tuổi đời hàng triệu năm.

We were donated wood samples from almost every country:

Chúng tôi đã được quyên góp những mẫu gỗ từ gần như mọi đất nước:

the Indian Banyan,

cây đa Ấn Độ,

the White Mulberry,

dâu tằm trắng,

the Dawn Redwood

gỗ đỏ ban mai

and twigs from sacred forests around us.

và những nhành cây từ những khu rừng rải rác xung quanh chúng tôi.

Looking upwards into the light,

Nhìn lên phía trên nguồn ánh sáng,

we see the most threatened tree species of now.

chúng ta sẽ thấy được những loài cây bị đe dọa nhất bây giờ.

More recently in my practice,

Gần đây, trong một buổi luyện tập,

I’ve come to believe that looking forward is just as important as looking back.

tôi đã bắt đầu tin rằng nhìn về phía trước cũng quan trọng như nhìn về phía sau.

How do we speak to unborn people?

Làm sao chúng ta có thể giao tiếp với thế hệ chưa được sinh ra?

How do we build a bridge across time?

Làm sao để có thể xây một cây cầu bắc qua thời gian?

I thought the world's literary voices may be the best at doing that job,

Tôi nghĩ tiếng nói văn học của thế giới có thể làm công việc này tốt nhất,

so I proposed a library of the future:

vì thế tôi đã đề xuất một thư viện của tương lai:

a forest,

một khu rừng,

a room,

một căn phòng,

100 authors and 100 years.

100 tác giả và 100 năm.

It started in 2014.

Dự án bắt đầu vào năm 2014

On the outskirts of Oslo,

ở vùng ngoại thành của Oslo,

we planted a thousand baby Spruce trees.

chúng tôi đã trồng 1000 cây kim thường xanh non.

When they’re fully grown,

Khi những cái cây hoàn toàn lớn

they’re going to be cut and made into paper.

chúng sẽ được đốn hạ và làm thành giấy.

Every year for 100 years

Cứ mỗi năm trong vòng 100 năm,

a different author is invited to write something new.

một tác giả sẽ được mời viết một tác phẩm mới.

Their words will become an anthology of books

Những câu từ của họ sẽ trở thành một tuyển tập những cuốn sách

printed on paper made from these trees,

được in trên giấy làm từ những thân cây này,

only to be read in the year 2114.

chỉ có thể đọc vào năm 2114.

The core of Future Library is time and longevity,

Trọng tâm của thư viện tương lai là thời gian và sự trường tồn,

but also hope and rituals.

nhưng cũng đồng thời là hi vọng và những nghi thức.

Every spring, we take a pilgrimage to the forest.

Mỗi mùa xuân, chúng ta sẽ hành hương đến khu rừng.

Authors hand over their manuscript and announce its title.

Những tác giả sẽ đưa lại bản thảo và công bố đề mục.

Their text will be stored here in Oslo’s new library.

Nguyên bản của họ sẽ được lưu trữ ở đây, thư viện mới của Oslo.

You take off your shoes,

Hãy cởi bỏ đôi giày,

you step inside.

và bước chân vào thư viện.

Each glass drawer holds a manuscript.

Mỗi ngăn kính có chứa một bản thảo.

100 years is not vast in cosmic terms.

100 năm là không nhiều, theo thuật ngữ của vũ trụ.

Yet if my young son lives to read the books,

Tuy nhiên, nếu đứa con trai nhỏ của tôi sống để đọc những cuốn sách này,

his world is likely to have changed beyond recognition.

thế giới của thằng bé sẽ có thể thay đổi hơn cả sự nhận thức của nó.

Will human beings survive to read the books?

Liệu loài người sẽ có thể tồn tại để đọc những quyển sách này?

Future Library is a century-long prayer.

Thư viện Tương lai là một lời cầu nguyện dài cả thế kỷ.

Future generations may be invisible to our eyes,

Chúng ta có thể không thấy được những thế hệ tương lai,

but we are connected through our actions.

nhưng chúng ta được kết nối bởi những hành động của mình.

I wanted to see to future readers,

Tôi muốn nhìn thấy những độc giả tương lai,

“I see you.”

“Tôi thấy các bạn”.

“We see you.”

“Chúng tôi thấy các bạn”.

Why does connecting to deep time matter to us all?

Tại sao việc kết nối với “thời gian sâu” lại quan trọng với tất cả chúng ta?

Shortsightedness may be the greatest threat to humanity.

Tầm nhìn ngắn hạn có thể là mối đe dọa lớn nhất tới loài người.

To be human is to understand that we’re part of a long continuum.

Làm người là để thấu hiểu rằng chúng ta là một phần của thể liên tục.

Let’s embrace our cosmic context,

Hãy ôm trọn vũ trụ,

respect our origins

tôn trọng nguồn cội

and hold our future close.

và giữ chắc tương lai của chúng ta.

Thank you.

Xin cảm ơn.