Can We Recreate the Voice of a 3,000-Year-Old Mummy? | David M. Howard | TED

Çeviri: deniz kepenek Gözden geçirme: esra kurul

I want to talk to you today about how it is I talk to you.

Bugün sizlerle, sizinle nasıl konuştuğum hakkında konuşmak istiyorum.

Critical to human existence

İnsan varlığı için önemli olan seslerimiz

is that our voices define who we are.

bizim kim olduğumuzu tanımlar.

My voice is me.

Benim sesim, benim benliğim.

Your voice is you.

Sizin sesiniz ise sizsiniz.

Voice is our main means of communication, evolved over millennia.

Binlerce yıldır gelişen sesimiz, bizim ana iletişim kaynağımızdır.

And I want to argue today

Bugün sizlere insanlar için

that there are three vocal resiliences for humans.

üç ses dayanıklılığı olduğundan bahsedeceğim.

We need our voices for all kinds of things.

Sesimiz hayatın her anında bize gerekli.

We transmit verbal information, ideas, feelings, emotions.

Bilgilerimizi, fikirlerimizi, duygularımızı,

bu şekilde sesli ifade ederiz.

But more to the point, our identity.

Ama her şeyden önemlisi, kişiliğimiz.

You answer the phone,

Telefonu açtığınızda,

and very often you recognize somebody

bazen insanlar adını söylemeden

before they've even said what their name is.

onları seslerinden tanırsınız.

It's also the way we call for attention if we're in trouble.

Aynı zamanda başımız beladayken dikkat çekme yöntemimiz de sesimizdir.

And of course,

Ve tabii ki

it also provides the lyrics in singing.

şarkı söylerken sözleri de bu şekilde dile getiriyoruz.

So voice is fundamental to human living.

Ses, insan yaşamı için önemli yere sahiptir.

In speech,

Binlerce yıldır konuşurken,

in different acoustic situations,

yankılanırken,

in the presence of competing sounds

birden fazla sesin olduğu ortamlarda

and in song,

ve şarkılarda

over millennia.

yer alır.

And part of what I want to say today reflects on the millennial part of this.

Bugün bahsetmek istediklerimin bir kısmı bu bin yıllık kısma dayanıyor.

But first, let's look at the three resiliencies.

İlk başta üç dayanıklılığı ele alalım.

And before we do,

Ama bundan önce,

I want just briefly to think about the role of hearing,

duyma yetisinin, özellikle insanların

particularly the role of mankind's creation of devices

yüksek ses çıkarabilen aletleri oluşturmasındaki rolü hakkında

that can play very loud sounds.

kısaca düşünmek istiyorum.

Sounds that are louder than any human voice can produce

Elektronik aletler sayesinde, insan sesinden daha yüksek

through the application of electronics.

sesler üretilebilir.

So over roughly the last 130 years,

Yani neredeyse son 130 yıldır,

we have the potential

binlerce yıldır gelişmekte olan

to break the human communication voice-to-ear train

iletişim sistemimizi

because we are damaging hearing over just a century and a bit,

sesten-kulağa zincirini kırıp

having evolved over millennia, our communication system.

insan iletişimine zarar verme potansiyeline sahibiz.

So these are my three resiliences.

Benim 3 ses dayanıklılığı maddem şunlar;

The first is resilience to other sounds in the environment.

Birincisi, ortamdaki diğer seslere karşı dayanıklılık.

The second is allowing us one-to-many communication.

İkincisi, bir ya da birden çok kişi ile iletişimde olabilmemiz.

And the third is to preserve the voice over millennia.

Üçüncüsü, binlerce yıl boyunca sesin korunması.

But I want us to remember,

Ama şunu unutmayın, insan yapımı

there is little resistance to loud human-made sounds.

seslere karşı direnç çok azdır.

And that, I would argue, is an issue that's getting worse.

Bunun gitgide daha da kötüleşen bir problem olduğunu düşünüyorum.

We need to act to both understand the problem

Hem sorunu anlamak için hem de

and to protect our hearing.

duyma yetimizi korumak için harekete geçmeliyiz.

Many of us carry devices around which can cause hearing difficulty

Çoğumuzun yanında, yüksek sesle çalıştığında duyma zorluğu

if you play them too loud.

yaşayabileceğimiz aletler taşıyoruz.

And hearing issues, of course,

Ve duyma sorunları, elbette ki

these are not on an evolutionary time scale.

evrimsel bir süreçte oluşmuyor.

These are on a very short time scale.

Bunlar çok kısa zamanda oluşan sorunlar.

So here's the first one,

İşte, bunlardan ilki

other sounds in the environment,

doğadaki diğer sesler,

sounds of nature.

doğa sesleri.

We have evolved a redundancy in our speech specifically

Konuşmamızda, özellikle doğal seslerin olduğu zamanlarda

that allows us to hear speech in the presence of natural sound.

konuşmayı daha iyi duymamızı sağlayan bir özellik geliştirdik.

So if, for example, there's a thunderstorm

Mesela, fırtına varken

or there's heavy rain,

veya şiddetli yağmur yağdığında

then there is what we call masking in the sound.

ses maskeleme dediğimiz şey ortaya çıkar.

And I'm going to do a little experiment.

Küçük bir deney yapalım.

I want to demonstrate that you can understand my voice

Sesimi boğuklaştırsam da, tizleştirsem de

even if we cut the high end off or cut the low end off.

anlayabileceğinizi göstermek istiyorum.

So the way we're going to do this

İlk başta sesimi daha boğuk

is we're going to listen to the low end first.

duyacağız.

And I'm hoping that my microphone is connected now to a filter

Umuyorum size boğuk sesi gösterirken

as I give you a demonstration of just the low end.

mikrofonum bir ses filtresine bağlanmış olacak.

And I hope you can still understand me.

(Filtreyle) Umarım hala anlayabiliyorsunuzdur.

And now would you switch it so we only hear the high end,

Şimdi de tiz sesli olan,

a so-called high-pass filter?

yüksek geçişli filtreye geçebilir miyiz?

And now, I hope you can still understand me,

(Filtreyle) Sesim ıslık gibi çıkıyor olsa da

even though I sound a bit sibilant.

umarım beni hala anlayabiliyorsunuzdur.

I hope you all understood what I was saying.

Hepinizin ne dediğimi anladığını düşünüyorum.

Now, that means

Bu da demek oluyor ki

that if you're only able to hear the low end

ortamda olan daha yüksek frekanslı sesler yüzünden

because of some high frequency noise that's in the environment,

yalnızca alt sesleri duyabiliyorsanız

we can still communicate as human beings.

yine de insanlar olarak iletişim kurabiliriz.

And vice versa.

Ve aksine,

If you can only hear the high end because there's rumbles of thunder

gök gürültüsü ve başka şeylerin gürültüsü varken, yalnızca

and other things going on,

tiz sesi duyabiliyorsanız

we can still communicate.

yine iletişim kurabiliriz.

It's a wonder of vocal evolution.

Bu ses evriminin bir mucizesi.

Resilience two.

İkinci dayanıklılık

Now, I have to admit, I'm cheating.

İtiraf edeyim, hile yapıyorum.

I am talking one-to-many,

Birçok kişiye konuşuyorum

and I'm wearing this thing

ve mikrofon takıyorum.

and you can hear me because of the loudspeakers.

Beni yüksek sesli hoparlörler sayesinde duyabiliyorsunuz.

But if I was an opera singer on this stage,

Ama eğer bir opera sanatçısı olsaydım,

I wouldn't have a microphone,

mikrofonum olmazdı,

I'd have an orchestra between me and you

sizinle aramda bir orkestra,

and loads of people in the auditorium.

ve salonda birçok insan olurdu.

And yet, you can hear the words of the opera singer without a microphone,

Ama yine de, opera sanatçısının ne dediğini mikrofon

without loudspeakers.

ve hoparlör olmadan duyabilirsiniz.

And the way they do it

Ve bunu, benim

is they engage that aspect of the human voice,

mikrofon ile yapamayacağım

which I won't use over a microphone.

bir şekilde yapıyorlar.

And the way that works is this.

Şu şekilde oluyor;

The voice box or the larynx, the picture in the middle,

Gırtlak ya da soluk borusu, ortadaki resimdeki,

is here in the neck, it's where the Adam's apple is.

boynumuzda, adem elmasının olduğu yerde.

And of course, we have two ears.

Ve tabii ki, iki tane kulağımız var.

When I do that kind of sound,

Böyle ses çıkardığımda,

I create a narrow tube,

gırtlak bölgesinde mavi okla gösterildiği gibi

as shown by the light blue arrow in the larynx area.

dar bir tüp oluşturuyorum.

And that tube matches in dimensions

Ve bu tüpün boyutları, buradaki

the tube here and the tube here.

ve buradaki tüplerle eşleşiyor.

So in engineering terms,

Mühendislik terimleriyle;

we set up a transmitter and a receiver

birlikte çalışacak şekilde ayarlanmış

that are tuned to work together.

bir alıcı ve verici kurduk.

And again, that is an evolved way

Ve tekrardan bu, gırtlağın bunu yapabilmemiz için

in which the larynx has developed to allow us to do it.

evrimleştiği bir yoldur.

And you don't have to be a trained opera singer.

Ve eğitimli bir opera sanatçısı olmanıza gerek yoktur.

If you're in danger,

Eğer tehlike anındaysanız,

you know how to do this

bunu nasıl yapacağınızı zaten bilirsiniz.

because it's a natural,

Çünkü bu beynin

something that's stored in the brain from evolution,

gerçek bir ihtiyaç anında evrimden

which you can switch in in time of real need.

depoladığı doğal bir şeydir.

Let me go to the third one.

Üçüncü dayanıklılık şu:

Now, this is the one that's been alluded to,

Şimdi, grubumuzun sorduğu

was the question that our group asked:

bir soru şuydu; 3,000 yaşındaki

Can we recreate the sound of a 3,000-year-old mummy?

bir mumyanın sesini yeniden yaratabilir miyiz?

It's an interesting question,

İlginç bir soru, ve cevabı;

and the answer is that we can

evet, yaratabiliriz.

if we can recreate the tube between the larynx and the lips,

Ses yolu denen gırtlak ve dudak arasındaki

because that's the tube, the so-called vocal tract,

tüpü, şu an sizinle

the mouth and throat,

konuşurken kullandığım

that I'm using now as I speak to you.

ağız ve gırtlağı tekrardan yaratmamız gerekir.

And here is the very image.

İşte tam görüntüsü bu.

This is a 3D plastic vocal tract.

3 boyutlu plastik bir ses yolu.

And if I put it next to mine, you can see it’s about the right shape.

Ve yan yana getirdiğimde neredeyse aynı olduğunu görüyorsunuz.

And we then put this on an artificial larynx,

Ve sonra bunu resimdeki hoparlör olan

which is the loudspeaker in the picture, that's two in from the top.

yapay gırtlağın yanına koyuyoruz, üstten iki içerde.

We can then play a sound through the loudspeaker.

Sonrasında hoparlörden bir ses açabiliriz.

And we get the sound of this vowel.

Ve bu sesli harfin sesini alıyoruz.

(Sound)

(Ses)

Of course, it's not speech

Tabii ki bu bir konuşma değil.

because to speak, I have to move my vocal tract,

Çünkü konuşmak için ses yolumun hareket etmesi gerekiyor.

I have to move the articulators.

Artikülatörleri hareket ettirmem gerekiyor.

And this, of course, is solid.

Ve elbette, bu sağlam.

But in this particular case, Nesyamun,

Ama bu özel durumda, sağdaki hiyerogliflerde

the hieroglyphics shown on the right there,

gösterilen Nesyamun,

in English, that hieroglyphic means true of voice.

İngilizcede gerçek ses anlamına gelir.

And Nesyamun wrote

Nesyamun,

that he expected his voice to be heard in the afterlife.

sesinin öbür dünyada duyulmasını beklediğini yazdı.

So this work was not just a technical “Can we make the sound?”

Yani bu çalışma sadece ‘Bu sesi çıkarabilir miyiz?’ çalışması değildi.

It also had a message, particularly to Egyptologists,

Aynı zamanda özellikle mumyaları inceleyen

who study mummies,

Mısır bilimcilere

of something rather special.

özel bir mesaj da veriyordu.

So we are hearing a voice from three millennia ago.

Yani, 3 bin yıl öncesinden bir ses duyuyoruz.

So as I started, my voice is me.

Başlangıçta dediğim gibi benim sesim benim benliğim.

Your voice is you.

Sizin sesiniz ise sizsiniz.

Our modern, noisier world is a challenge.

Bizim modern, gürültülü dünyamız bizim için bir meydan okumadır.

And it's a challenge from the last 100 to 150 years.

Bu son 100-150 yılın meydan okuması.

And it's something that we need to think about.

Bu düşünmemiz gereken bir şey.

We need to think about it in terms of the numbers of humans

Bunu, etrafımızda gürültü yüzünden işitme problemi yaşayan

who are getting hearing problems because of the noise around us.

insanların sayısı açısından düşünmemiz gerekiyor.

And if we're going to thrive as humans,

Eğer insan olarak gelişeceksek

we need to communicate with each other

birbirimizle iletişim halinde olmamız gerekiyor.

and we need our voices to do that.

Bunun içinde sesimize ihtiyacımız var.

And I've suggested three areas of vocal resilience.

Ben ses direncinin üç alanını önerdim.

So please, look after yours.

O yüzden lütfen, kendinize iyi bakın.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)