Living sculptures that stand for history's truths | Sethembile Msezane

Çeviri: Burcu Uluçay Gözden geçirme: Cihan Ekmekçi

I'd like for you to take a moment to imagine this with me.

Benimle bir an için şunu hayal etmenizi istiyorum.

You're a little girl of five years old.

Beş yaşında küçük bir kız çocuğusunuz,

Sitting in front of a mirror,

aynanın karşısında oturuyorsunuz,

you ask yourself,

kendi kendinize soruyorsunuz:

"Do I exist?"

"Var mıyım?"

In this space, there is very little context,

Bu ortamda pek bir bağlam yok;

and so you move into a different one,

o yüzden başka bir ortama geçiyorsunuz,

one filled with people.

insanlarla dolu bir ortama.

Surely, now you know you're not a figment of your own imagination.

Hayal gücünüzün bir ürünü olmadığınıza artık eminsiniz.

You breathe their air.

Onların havasını soluyorsunuz.

You see them,

Onları görüyorsunuz.

so they must see you.

Öyleyse onlar da sizi görüyordur.

And yet, you still can't help but wonder:

Yine de düşünmeden edemiyorsunuz:

Do I only exist when people speak to me?

Sadece insanlar benimle konuştuğunda mı varım?

Pretty heavy thoughts for a child, right?

Bir çocuk için epey ağır düşünceler, değil mi?

But through various artworks that reflect upon our society,

Toplumumuzu yansıtan birçok sanat eseri aracılığıyla anladım ki

I came to understand how a young black girl can grow up

küçük siyahi bir kız çocuğu, görünmediğini,

feeling as if she's not seen, and perhaps she doesn't exist.

belki de var olmadığını hissederek büyüyebilir.

You see, if young people don't have positive images of themselves

Gençlerin kendileriyle ilgili imajları olumlu değilse,

and all that remains are negative stereotypes,

çevrelerinde olumsuz klişeler dışında bir şey yoksa

this affects their self-image.

bu onların benlik saygılarını etkiler.

But it also affects the way that the rest of society treats them.

Ama bu, aynı zamanda, toplumun onlara olan tavrını da etkiler.

I discovered this

Bunu fark ettiğimde

having lived in Cape Town for about five years at the time.

yaklaşık beş yıldır Cape Town'da yaşıyordum.

I felt a deep sense of dislocation and invisibility.

Çok derinden bir yerini bilememe ve görünmezlik hissediyordum.

I couldn't see myself represented.

Beni anlatan hiçbir yer yoktu.

I couldn't see the women who've raised me,

Ne beni büyüten kadınları görüyordum,

the ones who've influenced me,

ne de bana ilham veren

and the ones that have made South Africa what it is today.

veya Güney Afrika'yı bugünkü hâline getiren kadınları.

I decided to do something about it.

Bir şeyler yapmaya karar verdim.

What do you think when you see this?

Bunu gördüğünüzde ne düşünürsünüz?

If you were a black girl,

Siyahi bir kız olsaydınız,

how would it make you feel?

kendinizi nasıl hissederdiniz?

Walking down the street,

Yürüdüğünüz cadde,

what does the city you live in say to you?

yaşadığınız şehir size ne anlatıyor?

What symbols are present?

Hangi semboller var?

Which histories are celebrated?

Hangi tarihi olaylar kutlanıyor?

And on the other hand,

Öte yandan,

which ones are omitted?

hangileri göz ardı ediliyor?

You see, public spaces are hardly ever as neutral as they may seem.

Bakın, halka açık alanlar hiç de göründüğü gibi tarafsız değildir.

I discovered this when I made this performance in 2013 on Heritage Day.

Bunu 2013'teki Miras Günü için yaptığım performansla keşfettim.

Cape Town is teeming with masculine architecture,

Cape Town anıtları ve heykelleriyle maskulen mimarinin

monuments and statues,

dolup taştığı bir yer.

such as Louis Botha in that photograph.

Fotoğraftaki Louis Botha mesela.

This overt presence of white colonial and Afrikaner nationalist men

Kolonyal ve Hollanda asıllı Afrika milliyetçisi erkeklerin baskın varlığı,

not only echoes a social, gender and racial divide,

toplum, cinsiyet ve ırk arasındaki bölünmüşlüğü yansıttığı kadar

but it also continues to affect the way that women --

kamu alanlarındaki baskın erkek figürlere karşı

and the way, particularly, black women --

kadınların ve özellikle siyahi kadınların

see themselves in relation to dominant male figures

kendilerini nasıl gördüğünü

in public spaces.

etkilemeye de devam ediyor.

For this reason, among others,

Bu yüzden ve başka sebeplerle de

I don't believe that we need statues.

heykellere ihtiyacımız olduğunu düşünmüyorum.

The preservation of history and the act of remembering

Hatırlanmaya daha değer ve daha etkili yollarla da

can be achieved in more memorable and effective ways.

tarihi koruyabilir, geçmişi hatırlatabiliriz.

As part of a year-long public holiday series,

Performans sanatını, yıl içindeki resmi tatillerde

I use performance art as a form of social commentary

bir çeşit toplum eleştirisi amacıyla kullanıyorum.

to draw people's attention to certain issues,

İnsanların dikkatini hem belli meselelere çekmek için,

as well as addressing the absence of the black female body

hem de siyahi kadın bedeninin anmaya ayrılmış kamu alanlarında

in memorialized public spaces,

yadsınmasına karşı özellikle resmi tatillerde

especially on public holidays.

kullandığım bir yol.

Women's Day was coming up.

Kadınlar Günü yaklaşıyordu.

I looked at what the day means --

Günün anlamına baktım:

the Women's March to the union buildings in 1956,

Kadınların "geçiş yasalarına" karşı 1956'da sendika binalarına yürüyüşü.

petitioning against the pass laws.

Juxtaposed with the hypocrisy of how women are treated,

Özellikle günümüzün kamu alanlarında,

especially in public spaces today,

kadınlara yapılan ikiyüzlü muameleyi de düşününce

I decided to do something about it.

bu konuda bir şeyler yapmaya karar verdim.

Headline:

Manşet:

[Women in miniskirt attacked at taxi rank]

[Mini etekli kadınlara taksi sırasında saldırı]

How do I comment on such polar opposites?

Böylesine kutuplaşmış tarafları sanatımla nasıl yorumlayacaktım?

In the guise of my great-grandmother,

Büyük büyük annemin kılığında,

I performed bare-breasted,

göğüslerimi açıkta bırakarak

close to the taxi rank in KwaLanga.

KwaLanga'daki taksi durağının oradaydım.

This space is also called Freedom Square,

Kadınlar, "Özgürlük Meydanı" olarak bilinen bu yerde,

where women were a part of demonstrations against apartheid laws.

ırk ayrımı yasalarına karşı yapılan gösterilere katılmıştı.

I was not comfortable with women being seen as only victims in society.

Kadınların yalnızca toplumun kurbanları gibi gösterilmesi beni rahatsız ediyordu.

You might wonder how people reacted to this.

İnsanların buna tepkilerini merak ediyor olabilirsiniz.

(Video) Woman: (Cheering)

(Video) Kadın: (Neşeyle bağırıyor)

Woman 2 (offscreen): Yes!

Kadın 2 (ekran dışında): İşte bu!

Sethembile Msezane: Pretty cool, huh?

Sethembile Msezane: Çok iyi, ha?

(Applause)

(Alkışlar)

So I realized that through my performances,

Fark ettim ki sanatıma devam ederek

I've been able to make regular people reflect upon their society,

sokaktaki insanları toplumları üzerine kafa yormaya,

looking at the past as well as the current democracy.

geçmiş ve günümüz demokrasisi hakkında düşünmeye teşvik edebilirim.

(Video) Man (offscreen): She's been there since three o'clock.

(Video) Adam (ekran dışı): Saat üçten beri orada duruyor.

Man 2 (offscreen): Just before three. About an hour still?

İkinci adam (ekran dışı): Üç olmamıştı. Bir saattir dikiliyor mu?

Man 1: Yeah. It's just a really hot day.

Birinci adam: Evet. Bugün de nasıl sıcak.

Man 1: It's very interesting.

Birinci adam: Çok ilginç.

It's very powerful.

Çok etkileyici.

I think it's cool.

Harika görünüyor.

I think a lot of people are quick to join a group

İnsanların çoğu hemen bir gruba katılabiliyor,

that's a movement towards something,

bir harekette yer alabiliyor;

but not many people are ready to do something as an individual.

ama herkes bu kadar bireysel bir şey yapmaya yanaşmaz.

Man 2: So it's the individual versus the collective.

İkinci adam: İşte, bireysel ile kolektifin farkı.

Man 1: Yeah.

Birinci adam: Aynen.

So I think her pushing her own individual message in performance ...

Bence, kendi kişisel mesajını performansıyla öne çıkarması...

it's powerful.

oldukça güçlü bir şey.

Yeah, I think it's quite powerful that she's doing it on her own.

Aynen. Bunu kendi başına yapması oldukça etkileyici.

I'd be interested to know why she's using hair extensions as wings,

O postişleri neden kanat olarak kullandığını bilmek isterdim doğrusu

or whatever those things are meant to be.

veya başka ne amaçla kullanılıyorsa.

They are wings, yes?

Demek onlar kanat, ha?

Woman 3: With her standing there right now,

Üçüncü kadın: Onu tam orada dikilirken görünce

I think it's just my interpretation

bunun bana düşündürdüğü,

that we are bringing the statue down

bir heykeli yıkıyoruz

and bringing up something

ama yerine yeni bir şey doğuyor.

that's supposed to represent African pride, I think.

Bu şeyin temsil ettiği şey, Afrika'nın onuru sanırım.

Or something like that.

Ya da bunun gibi bir şey.

Something should stand while Rhodes falls,

Rhodes düşerken başka bir şeyin ayakta durması gerekiyor.

I think that's what it's saying. Yeah.

Anlatmaya çalıştığı bu, evet bu olabilir.

Yes. Thank you.

Peki. Teşekkürler.

Man 3: What is behind me represents the African culture.

Üçüncü adam: Arkamdaki Afrika kültürünü temsil ediyor.

We can't have the colonialist law,

Kolonyal yasalarına bağlı olamayız,

so we need to remove all these colonial statues.

bu yüzden kolonyal heykellerin kaldırılması gerekiyor.

We have have our own statues now,

Artık kendi anıtlarımız var;

our African leaders -- Bhambatha, Moshoeshoe, Kwame Nkrumah --

Afrikalı liderlerimiz olan Bhambatha, Moshoeshoe, Kwame Nkrumah...

all those who paid their lives for our liberation.

özgürlüğümüz için hayatlarını ortaya koyan liderlerimiz.

We can't continue in the 21st century,

21. yüzyılda buna devam edemeyiz;

and after 21 years of democracy,

21 yıllık demokrasiden sonra,

have the colonizers in our own country.

kendi ülkemizde sömürgecileri tutamayız.

They belong somewhere. Maybe in a museum; not here.

Başka bir yere aitler. Müze olabilir; ama burası değil.

I mean learning institutions, places where young people,

Yani bilgi kurumları diyorum.

Gençlerin, genç beyinlerin şekillendiği yerler.

young minds are being shaped.

So we cannot continue to have Louis Botha, Rhodes, all these people,

Artık Louis Botha, Rhodes ve tüm o insanları burada tutamayız,

because they're representing the colonialism.

çünkü hepsi sömürgeciliği temsil ediyor.

(Applause)

(Alkışlar)

Sethembile Msezane: On April 9, 2015,

Sethembile Msezane: Destek veren ya da karşı çıkan tarafların

the Cecil John Rhodes statue was scheduled to be removed

bir ay süren tartışmalarından sonra,

after a month of debates for and against its removal

Cecil John Rhodes heykelinin 9 Nisan 2015'te

by various stakeholders.

kaldırılması planlandı.

This caused a widespread interest in statues in South Africa.

Bu, Güney Afrika'daki anıtların daha fazla dikkat çekmesine neden oldu.

Opinions varied, but the media focused on problematizing

Farklı fikirler vardı ama medyada anıtların kaldırılması daha çok

the removal of statues.

bir sorun olarak ele alındı.

On that -- well, that year, I had just begun my master's

O sırada - aynı yıl, Cape Town Üniversitesi'nde

at the University of Cape Town.

yüksek lisansa yeni başlamıştım.

During the time of the debate of the statue,

Anıtla ilgili tartışmalar devam ederken

I had been having reoccurring dreams

rüyalarımda tekrar tekrar gördüğüm bir şey vardı:

about a bird.

Bir kuş.

And so I started conjuring her

Onu tasarlamaya başladım;

mentally, spiritually and through dress.

zihinsel, ruhsal olarak ve kıyafetler içinde.

On that day,

O gün,

I happened to be having a meeting with my supervisors,

tez danışmanlarımla görüşmem vardı.

and they told me that the statue was going to fall on that day.

Bana anıtın o gün yıkılacağını söylediler.

I told them that I'd explain later,

Nedenini daha sonra açıklayacağımı,

but we had to postpone the meeting

ama gitmek zorunda olduğumu söyledim.

because I was going to perform her as the statue came down.

Gitmeliydim çünkü anıt kaldırılırken onu sergileyecektim.

Her name was Chapungu.

Adı Chapungu'ydu.

She was a soapstone bird that was looted from Great Zimbabwe

Sabun taşından yapılmış bu kuş, 1800'lerin sonlarında Büyük Zimbabve'den

in the late 1800s,

yağmalanarak alınmıştı.

and is still currently housed in Cecil John Rhodes's estate

Bugün hâlâ Cecil John Rhodes'un Cape Town'daki mülkünde duruyor.

in Cape Town.

On that day,

O gün,

I embodied her existence using my body,

kendi vücudumda onun varlığını somutlaştırdım;

while standing in the blazing sun for nearly four hours.

kızgın güneşte neredeyse dört saat boyunca dikildim.

As the time came,

Saat geldi,

the crane came alive.

vinç boynunu uzattı.

The people did, too --

İnsanlar da canlandı;

shouting,

bağıranlar,

screaming,

çığlık atanlar,

clenching their fists

yumruklarını kaldıranlar,

and taking pictures of the moment on their phones and cameras.

telefon ve kameralarıyla o anları kaydedenler.

Chapungu's wings,

Chapungu'nun kanatları,

along with the crane,

vinçle birlikte,

rose to declare the fall of Cecil John Rhodes.

Cecil John Rhodes'un düşüşünü duyururcasına yükseldi.

(Applause)

(Alkışlar)

Euphoria filled the air as he became absent from his base,

Anıt kaidesinden ayrılırken havayı büyük bir coşku sardı.

while she remained still,

Bu sırada Chapungu hâlâ oradaydı,

very present,

tüm varlığıyla dikiliyordu -

half an hour after his removal.

anıtın kaldırılmasından yarım saat sonra bile.

Twenty-three years after apartheid,

Irk ayrımı politikasından yirmi üç yıl sonra,

a new generation of radicals has arisen in South Africa.

Güney Afrika'da yeni bir radikal nesil yetişmişti.

The story of Chapungu and Rhodes in the same space and time

Chapungu ve Rhodes'un aynı yer ve zamandaki bu öyküsü,

asks important questions

önemli sorular soruyor.

related to gender,

Cinsiyet hakkında,

power,

güç,

self-representation,

öz temsil,

history making

tarih yazımı,

and repatriation.

ülkeye dönüş hakkında sorular.

From then on,

O günden sonra,

I realized that my spiritual beliefs and dreams

somut gerçekliğimin dokusunu ruhsal inanç ve rüyalarımın

texture my material reality.

oluşturduğunu fark ettim.

But for me, Chapungu's story felt incomplete.

Ama Chapungu'nun öyküsü yarım kalmış gibi hissediyordum.

This soapstone bird,

Bu sabun taşı kuşunun,

a spiritual medium and messenger of God and the ancestors,

Tanrı ve atalar arasındaki bu ruhsal aracı ve habercinin,

needed me to continue her story.

öyküsünü tamamlamak için bana ihtiyacı vardı.

And so I dabbled in the dream space a little bit more,

Hayal aleminde biraz daha didindim,

and this is how "Falling" was born.

bunun sonunda "Düşüş" doğdu.

[A film by Sethembile Msezane]

[Bir Sethembile Msezane filmi]

(Video) (A capella singing)

[Video] (Akapella seslendiriliyor)

[FALLING]

[DÜŞÜŞ - FALLING]

(Applause)

(Alkışlar)

In the film,

Filmde,

Zimbabwe, South Africa and Germany share a common story

Zimbabve, Güney Afrika ve Almanya arasında ortak bir öykü işleniyor.

about the soapstone birds that were looted from Great Zimbabwe.

Büyük Zimbabve'den zorla alınan sabun taşı kuşları hakkında bir öykü.

After Zimbabwe gained its independence,

Zimbabve bağımsızlığını kazanınca

all the birds except for one were returned to the monument.

bir tanesi hariç tüm kuşların anıtları iade edildi.

"Falling" explores the mythological belief that there will be unrest

"Düşüş", son kuş geri gelene kadar huzursuzluğun bitmeyeceğini söyleyen

until the final bird is returned.

mitolojik inanışı keşfediyor.

Through my work,

Sanatım sayesinde,

I have realized a lot about the world around me:

etrafımda olup bitenleri çok daha iyi fark etmeye başladım:

how we move through spaces,

Mekânlar arasında nasıl dolaşıyoruz,

who we choose to celebrate

kutlamak için kimleri,

and who we remember.

hatırlamak için kimleri seçiyoruz.

Now I look in the mirror and not only see an image of myself,

Artık aynaya baktığımda sadece kendi görüntümü değil,

but of the women who have made me who I am today.

beni ben yapan kadınları da görüyorum.

I stand tall in my work,

Sanatımla dimdik duruyorum,

celebrating women's histories,

kadınların tarihlerini kutluyorum;

in the hope that perhaps one day,

bu sayede umuyorum ki belki bir gün,

no little black girl has to ever feel

hiçbir siyahi kız çocuğu kendisine,

like she doesn't exist.

"var mıyım?" diye sormayacak.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)