An economic case for protecting the planet | Naoko Ishii

Çeviri: Alp Eren Yılmaz Gözden geçirme: Cihan Ekmekçi

Good evening, everyone.

Herkese iyi akşamlar.

I am from Japan,

Japon olduğum için

so I'd like to start with a story about Japanese fishing villages.

Japon balıkçı köylerinden bir hikâyeyle başlamak istiyorum.

In the past, every fisherman was tempted to catch as many as fish as possible,

Geçmişte, tüm balıkçılar olabildiğince fazla balık yakalamak isterlerdi

but if everybody did that,

ama herkes öyle yapsaydı

the fish, common shared resource in the community, would disappear.

balık, toplumun ortak kaynağı, tükenirdi.

The result would be hardship and poverty for everyone.

Sonuç herkes için yoksulluk olurdu.

This happened in some cases,

Bu olay bazen gerçekleşti

but it did not happen in other cases.

ama bazı toplumlarda gerçekleşmedi.

In these communities,

Bu toplumlarda,

the fishermen developed a kind of social contract

Balıkçılar, sosyal bir sözleşme geliştirdiler.

that told each one of them to hold back a bit to prevent overfishing.

Bu sözleşme, balıkçıların gereğinden fazla balık yakalamasını önlüyordu.

The fisherman would keep an eye on each other.

Balıkçılar sürekli birbirlerini gözlediler.

There would be a penalty if you were caught cheating.

Eğer biri hakkını aşarsa o kişiye ceza verilirdi.

But once the benefit of a social contract became clear to everyone,

Bu sözleşmenin yararı herkes tarafından anlaşıldığı zaman

the incentive to cheat dramatically dropped.

açgözlülüğe olan yönelim fazlasıyla düştü.

We find the same story around the world.

Tüm dünyada aynı hikâyeyi görüyoruz.

This is how villagers in medieval Europe

Bu hikâye, orta Avrupa'daki köylülerin

managed pasture and forests.

ormanları ve otlakları nasıl yönettiğini anlatıyor.

This is how communities in Asia managed water,

Aynı hikâye Asya'da suyun nasıl kullanıldığını,

and this is how indigenous peoples in the Amazon managed wildlife.

Amazon'daki yerlilerin vahşi hayatını anlatıyor.

These communities realized they relied on a finite, shared resource.

Bu toplumlar sınırlı, ortak bir kaynağa bağlı olduklarını fark ettiler.

They developed rules and practices on how to manage those resources,

Bu kaynakları kullanmak için kurallar geliştirdiler.

and they changed their behavior

Ayrıca davranışlarını değiştirdiler.

so that they could continue to rely on those shared resources tomorrow

Böylece paylaşılan kaynakların yarınlara

by not overfishing,

aşırı avlanma,

not overgrazing,

aşırı otlatma,

not polluting or depleting water streams today.

kirlenme veya tükenme tehlikesi olmadan aktarılmasını sağladılar.

This is a story of the commons,

Bu, paylaşılan kaynakların

and also how to avoid the so-called tragedy of the commons.

ve bu kaynakların tükenmesinden nasıl kaçınılacağının bir hikayesi.

But this is also a story of an economy

Ayrıca bu ağırlıklı olarak yerel olan

that was mainly local,

herkesin güçlü bir aitlik hissettiği

where everybody had a very strong sense of belonging.

bir ekonomiye dönüştü.

Our economies are no longer local.

Bizim ekonomilerimiz artık yerel değil.

When we moved away from being local,

Yerel olmaktan uzaklaştığımızda

we started to lose our connection to the commons.

Bu ortak kaynaklarla olan bağlantımızı kaybetmeye başladık.

We carried economic objectives, goals and systems beyond the local,

Yerel olmanın ötesinde ekonomik hedefler, sistemler koyduk

but we did not carry the notion of taking care of the commons.

ama bu kaynakları önemsemedik.

So our oceans, forests,

Bu yüzden, bir zamanlar bize ortak kaynaklarımız gibi

once very close to us as our local commons,

çok yakın olan okyanuslarımız, ormanlarımız

moved very far away from us.

bizden çok uzaklaştılar.

So today, we pump millions of tons of greenhouse gases into the air,

Bugün milyonlarca ton sera gazını havaya salıyoruz.

we dump plastics, fertilizers and industrial waste

Plastikleri, suni gübreleri, endüstriyel atıkları

into the rivers and oceans,

nehirlere ve okyanuslara döküyoruz

and we cut down forests that absorb CO2.

ve karbondioksit emen ormanları kesiyoruz.

We make the wild biodiversity much more fragile.

Biyolojik çeşitliliği çok daha kırılgan hale getirdik.

We seem to have totally forgotten

Küresel kaynaklar olan

that there is such a thing as global commons:

bazı şeyleri tamamen unutmuş haldeyiz:

air, water, forests and biodiversity.

hava, su, orman ve biyolojik çeşitlilik.

Now, it is modern science

Modern bilim

that reminds us how vital the global commons are.

bize bu küresel kaynakların ne kadar önemli olduğunu hatırlatıyor.

In 2009, a group of scientists proposed

2009'da bir grup bilim insanı

how to assess the health of the global commons.

bu kaynakların sağlığını ölçen bir yöntem önerdiler.

They defined nine planetary boundaries vital to our survival,

Bizim hayatta kalmamız için hayati 9 gezegensel sınır belirlediler.

then they measured how far we could go

Sonra bizim için geri dönülemez bir felaket niteliğindeki

before we cross over the tipping points or thresholds

bu limitleri aşmadan

that would lead us to the irreversible or even catastrophic change.

ne kadar ileri gidebileceğimizi ölçtüler.

This is where we were in the 1950s.

1950'lerde bu durumdaydık.

We broadly remained within safe operating space,

Büyük oranda, yeşil ile belirtilmiş

marked by the green line.

güvenli alandaydık.

But look at where we are now.

Bir de şimdi nerede olduğumuza bakın.

We have crossed four of those boundaries,

Bu sınırlardan dördünü aştık.

and we will be crossing others in the future.

Gelecekte de geri kalanları aşacağız.

How did we end up in this situation?

Peki bu durumu nasıl önleyebiliriz?

Well, my personal story may tell us something.

Belki benim hikâyem size bir şey söyler.

Five years ago, I was appointed

5 yıl önce Küresel Çevre Örgütü'nün

as CEO of the GEF, Global Environment Facility,

CEO'su olarak atandım

but I am not a conservationist

ama ben bir doğacı

or an environmental activist.

veya çevreci aktivisti değilim.

I am an economist,

Ben bir ekonomistim,

and for the last 30 years,

ve 30 yıldır,

I had worked for public finance in my home country and around the world.

ülkemde ve dünyada kamu maliyesi için çalıştım.

I can tell you one thing for sure:

Ve sizi temin ederim ki

during these 30 years,

bu 30 sene içinde,

the notion of the global commons never crossed my mind.

bu küresel kaynaklar aklımın ucundan bile geçmedi

I didn't have a single conversation about the global commons

İş arkadaşlarımla hiçbir zaman bu küresel kaynaklar hakkında

with my colleagues.

konuşmadım.

This tells me that the notion of the global commons

Burdan anlaşılıyor ki küresel kaynaklarımızı koruma fikri

was not really entering into the big money decisions

devlet bütçesi veya yatırım planları kadar

like state budgets or investment plans.

maddi değeri yok.

And I'm wondering, why do we have this sheer ignorance

Merak ediyorum, acaba neden kaynaklarımız hakkında

about the global commons,

ben de dahil olmak üzere,

including me, myself?

böyle düpedüz bir bilgisizlik içindeyiz?

One possible explanation might be

Belki de şu bir açıklama olabilir;

that until recently, it didn't really matter too much.

son zamanlara kadar bu çok da önemli değildi.

Even if we mess up some part of the environment,

Çevremizin bazı parçalarına zarar versek bile

we were not fundamentally changing the functions of the earth system.

Temelde dünyanın sistemini değiştirmiyorduk.

The global commons had still enough capacity

Bu kaynaklar hâlâ, bizim onlara verdiğimiz zararları

to take the punches we gave them.

def edecek kapasiteye sahipler.

In fact, the fish were still plentiful,

Aslında, balıklar hala çoklar,

the fields for grazing were still vast.

Otlak alanları hala uçsuz bucaksız.

Our mistake was to assume

Bizim hatamız,

that the capacity of the earth for self-repair

dünyanın kendini tamir etme kapasitesinin sınırı olmadığını

had no limits.

varsaymamızdı.

It does have limits.

Tabii ki bir sınırı var.

The message from the science is very clear:

Bilimin mesajı çok net:

we humans have become an overwhelming force

Biz insanlar, dünyanın yaşam koşullarını

to determine the future living conditions on earth,

belirleyecek ezici güç olduk

and what's more, we are running out of time.

ve aynı zamanda, zamanımızı tüketiyoruz.

If we don't act on them,

Eğer harekete geçmezsek

we will be losing the global commons.

küresel kaynaklarımızı kaybedeceğiz.

It's only our generation who are able to preserve it --

Sadece bizim neslimiz küresel kaynaklarımızın

preserve the commons as we know them.

bildiğimiz gibi kalmasını sağlayabilir.

Now is the time we start managing the global commons

Şimdi bu kaynaklarımızı büyüklerimizin yaptığı gibi

as our parents or our grandparents managed their local commons.

idare etmenin zamanı.

The first thing we need to do

Yapmamız gereken ilk şey

is to simply recognize that we do have the global commons

bu kaynaklara sahip olduğumuzun

and they are very, very important.

ve onların çok önemli olduğunun farkına varmak.

Then we need to build the stewardship of the global commons

Sonra, bütün düşüncelerimizde, işlerimizde

into all of our thinking,

ekonomimizde, politikalarımızda

our business, our economy,

bütün eylemlerimizde

our policy-making --

bu kaynakların

in all of our actions.

bir idaresini kurmalıyız.

We need to recreate the social contract of the fishing villages

Balıkçı köylerindeki sosyal sözleşmeyi küresel bir çapta

on the global scale.

yeniden oluşturmamız gerekiyor.

But what does it mean in practice?

Peki bu pratikte ne anlama geliyor?

Where to start with?

Nereden başlayabiliriz?

I see there are four key economic systems

Ben temelden değişmesi gereken

that fundamentally need to change.

4 anahtar ekonomik sistem görüyorum.

First, we need to change our cities.

Öncelikle, şehirlerimizi değiştirmemiz gerekiyor.

By 2050, two thirds of our population will live in cities.

2050'de nüfusun 3'te 2'si şehirlerde yaşayacak.

We need green cities.

Yeşil şehirlere ihtiyacımız var.

Second, we need to change our energy system.

İkinci olarak, enerji sistemimizi değiştirmemiz gerekiyor.

The world economy must sharply decarbonize,

Dünya ekonomisi özellikle bu nesilde

essentially in one generation.

dekarbonize olmak zorunda.

Third, we need to change our production-consumption system.

Üçüncü olarak, üretim-tüketim sistemimizi değiştirmeliyiz.

We need to break away from current take-make-waste consumption patterns.

Şu an var olan al-yap-tüket modelinden uzaklaşmalıyız.

And finally, we need to change our food system,

Son olarak, ne yediğimizi ve onu nasıl ürettiğimizi,

what to eat and how to produce it.

yani gıda sistemimizi değiştirmeliyiz.

And all of those four systems

Tüm bu 4 sistem

are putting enormous pressure on the global commons,

küresel kaynaklara müthiş bir baskı uyguluyor

and it's also very difficult to flip them.

ve ayrıca bu sistemleri düzeltmek çok zor.

They are extremely complex,

Birçok karar alma mekanizmasının

with many decision-makers, actors involved.

dahil olmasıyla fazlasıyla karmaşıklar.

Let's take the example of the food system.

Gıda sisteminden bir örnek verelim.

Food production is currently responsible

Gıda üretimi şu an sera gazı

for one quarter of greenhouse gas emissions.

salınımının 1/4'ünden sorumlu.

It is also a main user of the world's water resources.

Ayrıca dünya su kaynaklarının en büyük tüketicisi.

In fact, 70 percent of today's water is used to grow crops.

Bugün suyun %70'i ekinler için kullanılıyor.

Vast areas of tropical forest are used for agriculture.

Tropik ormanların geniş alanları tarım için kullanılıyor.

This deforestation drives extinction.

Ağaçların böyle yok edilmesi soy tükenmelerine neden oluyor.

In fact, we are losing species 1,000 times faster

Şu anda, türler doğal oranından

than the natural rate.

1000 kat daha hızlı yok oluyorlar.

And on top of all of that bad news,

Tüm bu kötü haberlerin yanısıra,

one third of food produced today globally

bugün üretilen gıdanın 3'te 1'i

is not eaten.

tüketilmiyor.

It's wasted.

İsraf ediliyor.

But there is the good news,

Ama iyi haberler,

good signs.

iyi işaretler de var.

Coalitions of stakeholders

Paydaşların koalisyonları,

are now coming together to try to transform the food system

gıda sistemini dönüştürmek için bir araya geliyorlar.

with one shared goal:

Ortak bir hedefleri var:

how to produce enough healthy food for everyone,

Herkese yetecek kadar sağlıklı gıdayı nasıl üretebiliriz.

at the same time,

Aynı zamanda,

to try to cut, to sharply reduce,

Gıda sisteminin

the footprint from the food system on the global commons.

küresel kaynaklarımız içindeki etkisini azaltmak.

I had an opportunity

Bir keresinde

to fly over the Indonesian island of Sumatra,

Endonezya'daki Sumatra Adası'nın üstünden uçma fırsatım olmuştu

and I saw with my own eyes

ve kendi gözlerimle

the massive deforestation

palmiye yağı fidanlıkları için

to make room for palm oil plantations.

yok edilen ormanları gördüm.

By the way, palm oil is included in thousands of food products

Bu arada, palmiye yağı binlerce yiyecek ürününde bulunuyor.

we eat every day.

Her gün yiyoruz.

The global demand for palm oil is just increasing.

Palmiye yağı için küresel talep sürekli artıyor.

In Sumatra, I met smallholder farmers

Sumatra'da,

who need to make a day-to-day living from growing oil palm.

gündelik işçilerle tanıştım.

I met global food companies,

Küresel gıda şirketleriyle,

financial institutions

finansal kurumlarla

and local government officials.

ve yerel hükümet görevlileriyle tanıştım.

All of them told me that they can't make the change by themselves,

Hepsi bana değişimi kendi başlarına yapamayacaklarını söylediler.

and only by working together under a kind of new contract,

Sadece beraber çalışarak yeni bir sözleşme

or a new practice,

ya da bir uygulama altında,

do they have a chance to protect tropical forests.

tropik ormanları koruma şansları var.

So it's so encouraging to see, at least for the last few years,

En azından son birkaç yıldır, tedarik zincirindeki aktörlerin

this new coalition among these committed actors along the supply chain

bu özverili aktörlerin gıda sistemini değiştirmek için

come together to try to transform the food system.

bir araya geldiklerini görmek cesaret verici.

In fact, what they are trying to do

Yapmaya çalıştıkları şey

is to create a new kind of social contract to manage the global commons.

küresel kaynakları yönetmek için bir tür sosyal sözleşme oluşturmak.

All changes start at home,

Tüm değişiklikler evde,

at your place and at my place.

sizin yerinizde ve benim yerimde başlar.

At GEF, Global Environment Facility,

Küresel Çevre Örgütü olarak

we have now a new strategy,

artık yeni bir stratejimiz var.

and we put the global commons at its center.

Küresel kaynaklarımızı merkeze koyduk.

I hope we won't be the only ones.

Umarım ki tek biz olmayacağız.

If everybody stays on the sidelines, waiting for others to step in,

Eğer herkes kenarda kalmayı tercih ederse, diğerlerinin adım atmasını beklerse,

the global commons will continue to deteriorate,

küresel kaynaklarımız bozulmaya devam edecek

and everybody will be much worse off.

ve bu herkes için daha kötü olacak.

We need to save ourselves from the tragedy of the commons.

Kendimizi küresel kaynakların tükenmesinden korumalıyız.

So, I invite all of you to embrace the global commons.

Bu yüzden, hepinizi küresel kaynaklarımızı kucaklamaya davet ediyorum.

Please do remember that global commons do exist

Lütfen küresel kaynaklarımızın var olduğunu

and are waiting for your stewardship.

ve sizin idarenizi beklediğini unutmayın.

We all share one planet in common.

Hepimiz bir gezegeni paylaşıyoruz.

We breathe the same air,

Aynı havayı soluyoruz,

we drink the same water,

aynı suyu içiyoruz.

we depend on the same oceans, forests, and biodiversity.

Aynı okyanuslara, denizlere, biyolojik çeşitliliğe bağımlıyız.

There is no space left on earth for egoism.

Dünyada bencilliğe yer yok.

The global commons must be kept within their safe operating space,

Küresel kaynaklar güvenli kullanılma sınırlarında kalmak zorunda

and we can only do it together.

ve bunu sadece beraber yapabiliriz.

Thank you so much.

Çok teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)