The Crime-Fighting Power of Cross-Border Investigative Journalism | Bektour Iskender | TED

28,474 views ・ 2022-06-01

TED


Videoyu oynatmak için lütfen aşağıdaki İngilizce altyazılara çift tıklayınız.

Çeviri: Naz Gursel Gözden geçirme: Ramazan Şen
00:04
What makes organized crime strong?
0
4209
1960
Organize suçu güçlü yapan şey nedir?
00:06
It is very well-connected across borders.
1
6711
2753
Sınırlar arasında çok iyi bağlantılıdır.
00:10
Criminal leaders can cooperate over long distances,
2
10090
2961
Suçlu liderler, uzun mesafelerde işbirliği yapabilir,
00:13
build efficient logistics
3
13051
2002
verimli lojistik oluşturabilir
00:15
and hide their wealth across many jurisdictions.
4
15053
3170
ve birçok yargı alanında servetlerini gizleyebilir.
00:18
How do we know about this?
5
18640
1251
Bunu nasıl biliyoruz?
00:20
One of the reasons is journalists.
6
20767
1710
Nedenlerinden biri gazeteciler.
00:22
We are often the first ones
7
22686
1293
Organize suç şebekelerinin
00:23
to reveal the enormous schemes of organized crime networks.
8
23979
2836
devasa planlarını ilk ortaya çıkaran genellikle biziz.
00:28
At some point, journalists started connecting across borders, too.
9
28149
3712
Bir noktada, gazeteciler de sınırlar arasında bağlantı kurmaya başladı.
00:32
During the last decade,
10
32696
1126
Son on yılda,
00:33
there was a number of groundbreaking, cross-border investigations
11
33822
3128
düzinelerce medya kuruluşunun birlikte çalıştığı bir dizi,
00:36
that had dozens of media organizations working together.
12
36950
2669
çığır açan sınır ötesi soruşturma yapıldı.
00:41
“Panama Papers” is probably one of the most famous
13
41329
2336
“Panama Belgeleri” muhtemelen bu sınır ötesi,
00:43
of such cross-border journalism collaborations.
14
43665
2836
gazetecilik işbirliklerinin en ünlülerindendir.
00:46
It had more than 100 media working on it;
15
46585
2877
Üzerinde çalışan 100′den fazla medya vardı;
00:49
it affected countries on every continent.
16
49462
2002
her kıtadaki ülkeleri etkiledi.
00:52
More importantly, it led to more than one billion dollars
17
52007
3169
Daha da önemlisi, çalındıkları ülkelerin ekonomilerine
00:55
to be recovered to the economies of the countries they were stolen from.
18
55176
3421
bir milyar dolardan daha fazlasının geri kazanılmasına yol açtı.
01:00
Now let’s take a look at maps that show which countries were featured
19
60390
3962
Şimdi 2016′dan 2021′e kadar üç büyük küresel soruşturmada
01:04
in three major global investigations from 2016 to 2021.
20
64352
4630
hangi ülkelerin yer aldığını gösteren haritalara bir göz atalım.
01:09
So this is “Panama Papers,”
21
69816
3086
İşte bu “Panama Belgeleri,”
01:12
“Paradise Papers,”
22
72902
2795
“Cennet Belgeleri,”
01:15
“Pandora Papers.”
23
75697
1001
“Pandora Belgeleri.”
01:18
As you can see, some countries keep being blank spots on these maps,
24
78033
4629
Görüldüğü gibi bazı ülkeler bu haritalarda sürekli boş kalıyor
01:22
and one of them is Kyrgyzstan,
25
82662
2086
ve bunlardan biri de benim ana vatanım Kırgızistan.
01:24
my home country.
26
84748
1209
01:26
And does it mean there is no organized crime in Kyrgyzstan
27
86875
3295
Ve bu Kırgızistan’da organize suç veya
01:30
or maybe no corruption?
28
90170
1460
yolsuzluk olmadığı anlamına mı geliyor? Mümkün değil.
01:32
No way.
29
92505
1001
01:33
There is a lot of corruption in my country,
30
93506
2169
Ülkemde çok fazla yolsuzluk var
01:35
and organized crime is a pretty powerful force.
31
95675
2294
ve organize suç oldukça güçlü bir faktör.
01:38
Kyrgyzstan was just not covered in major global investigations
32
98345
4004
Kırgızistan, çok uzun bir süre büyük küresel soruşturmalarda ele alınmadı.
01:42
for a very long time.
33
102349
1126
01:45
I’m one of the founders of Kloop,
34
105518
1836
2007 yılında arkadaşım Rinat ile
01:47
a very unusual media organization
35
107354
2043
Kırgızistan’da ortaklaşa kurduğum
01:49
that I co-founded in Kyrgyzstan back in 2007 with my friend, Rinat.
36
109397
4213
çok sıra dışı bir medya kuruluşu olan Kloop’un kurucularından biriyim.
01:54
Initially it was just a news website and a journalism school.
37
114319
3378
Başlangıçta sadece bir haber sitesi ve bir gazetecilik okuluydu.
01:57
We would train journalists as young as 15 or 16
38
117697
3295
Siyaseti, insan hakları ihlallerini ve ülkemizde yaşanan
02:00
to cover politics,
39
120992
1168
daha birçok hikâyeyi haber yapmak için
02:02
human rights violations
40
122160
1293
02:03
and many, many other stories that happened in our country.
41
123453
2711
15-16 yaşlarındaki gazetecileri eğitirdik.
02:06
Throughout the years our journalists grew up,
42
126873
3003
Yıllar boyunca gazetecilerimiz büyüdüler
02:09
and by the time they were in their early 20s,
43
129876
3253
ve 20′li yaşlarının başındayken,
02:13
they thought they were too experienced to just cover daily news.
44
133129
4421
sadece günlük haberleri yazamayacak kadar deneyimli olduklarını düşündüler.
02:18
They wanted to take on more involved stories,
45
138426
3003
Daha kapsamlı hikâyeler üstlenmek istediler
02:21
and they were eager to make a difference in Kyrgyzstan.
46
141429
2586
ve Kırgızistan’da bir fark yaratmaya hevesliydiler.
02:24
So we started publishing bigger investigations
47
144182
3629
Bu yüzden genç ve ilgili gazetecilerimizle
02:27
with our young and engaged journalists,
48
147811
2294
daha büyük araştırmaları yayınlamaya başladık
02:30
but there were some difficulties though.
49
150105
1918
ama yine de bazı zorluklar vardı.
02:32
In some cases, we did not have enough resources or experience
50
152399
3670
Bazı vakalarda, çok karmaşık hikâyeler üzerinde çalışmak için yeterli kaynağa
02:36
to work on very complicated stories,
51
156069
2210
veya deneyime sahip değildik ve bazen bu çok korkutucuydu.
02:38
and sometimes it was just too scary.
52
158279
1752
02:40
For example, once we even received a death threat
53
160281
2294
Örneğin, o zamanki cumhurbaşkanının oğlunun
02:42
for trying to investigate criminal activities of the then-president’s son.
54
162575
3712
suç faaliyetlerini soruşturmaya çalıştığımız için ölüm tehdidi bile aldık.
02:46
And the problem was we didn’t know who could protect us,
55
166287
3879
Ve sorun şu ki, bizi kimin koruyabileceğini bilmiyorduk
02:50
and we eventually had to drop this investigation.
56
170166
2294
ve bu soruşturmayı bırakmak zorunda kaldık.
02:53
But then something important happened in 2017
57
173002
2878
Ancak 2017′de OCCRP,
02:55
when we joined the network of OCCRP,
58
175880
3212
Organize Suç ve Yolsuzluk Raporlama Projesi ağına katıldığımızda
02:59
Organized Crime and Corruption Reporting Project.
59
179092
2294
önemli bir şey oldu.
03:01
It is an organization based in Bosnia.
60
181761
1835
Bosna merkezli bir kuruluştur.
03:03
It was initially formed to unite the best investigative media outlets
61
183888
3963
Başlangıçta Balkanlar’daki en iyi araştırmacı medya kuruluşlarını
03:07
from the Balkans,
62
187851
1251
birleştirmek için kuruldu ve daha sonra ağını Avrupa’daki birçok ülkeye
03:09
and later it expanded its network to many other countries in Europe
63
189102
3170
03:12
and then to Central Asia,
64
192272
2461
ve ardından Orta Asya, Orta Doğu, Afrika, Latin Amerika’ya genişletti.
03:14
Middle East, Africa, Latin America.
65
194733
2502
03:17
And the goal of this organization is in its name:
66
197527
2461
Ve bu örgütün amacı kendi adındadır:
03:19
to fight organized crime and corruption with journalism.
67
199988
2961
gazetecilikle organize suç ve yolsuzlukla mücadele etmek.
03:24
We were the first Central Asian member of this network,
68
204117
2878
Bu ağın ilk Orta Asya üyesiydik
03:26
and oh, how many changes it has brought.
69
206995
2377
ve bu da ne çok değişiklik getirdi.
03:30
We turned Kyrgyzstan from a blank spot on the map
70
210081
3003
Kırgızistan’ı haritada boş bir noktadan
03:33
into a country where organized crime and corruption are investigated
71
213084
3420
organize suç ve yolsuzluğun hiç olmadığı kadar soruşturulduğu
03:36
as never before.
72
216504
1001
bir ülke yaptık.
03:38
In 2019, we joined our efforts with OCCRP and also with Radio Liberty,
73
218965
4588
2019′da OCCRP ve ayrıca Çek Cumhuriyeti merkezli bir medya kuruluşu Radio Liberty
03:43
a media organization based in Czech Republic,
74
223553
2127
ve İngiltere’den bir Araştırma Merkezi Bellingcat ile güçlerimizi birleştirdik.
03:45
and Bellingcat, an Investigative Center from the UK.
75
225680
2544
03:49
And together we published a series of investigations
76
229017
2753
Ve birlikte bir yeraltı kargo imparatorluğu hakkında
03:51
about an underground cargo empire.
77
231770
2669
bir dizi araştırma yayınladık.
03:54
A secretive family clan that transported goods from China to Central Asia
78
234689
6048
Çin’den Orta Asya’ya mal taşıyan ve hiçbir vergiyi ve tarifeyi ödemeyen
04:00
and didn’t pay all the taxes and tariffs,
79
240737
2961
gizli bir aile klanı, bilmem anlatabildim mi?
04:03
if you know what I mean.
80
243698
1168
04:05
In order to do that,
81
245909
1042
Bunu yapmak için,
04:06
they bribed the Kyrgyzstan Customs Service,
82
246951
3754
Kırgızistan Gümrük Servisi’ne rüşvet verdiler
04:10
and a significant chunk of this bribe went to this person:
83
250705
3504
ve bu rüşvetin önemli bir kısmı şu kişiye gitti:
04:14
Raimbek Matraimov,
84
254209
1126
Raimbek Matraimov,
04:15
the Deputy Head of Kyrgyzstan’s Customs.
85
255335
1918
Kırgızistan Gümrük Başkan Yardımcısı.
04:18
Our investigations revealed
86
258505
1710
Soruşturmalarımız,
04:20
that even high-ranking officials in Kyrgyzstan are involved in corruption,
87
260215
4546
Kırgızistan’daki üst düzey yetkililerin bile yolsuzluğa karıştığını
04:24
poisoning their whole institutions with the worst possible practices.
88
264761
3503
ve tüm kurumları olabilecek en kötü uygulamalarla zehirlediğini gösterdi.
04:29
People in Kyrgyzstan were outraged when they read this,
89
269599
3837
Kırgızistan’da insanlar bunu okuyunca çok öfkelendi,
04:33
and this led to an unprecedented chain reaction.
90
273436
3712
ve bu eşi benzeri görülmemiş bir zincirleme reaksiyona yol açtı.
04:38
So first there were protests in Kyrgyzstan
91
278191
2336
Bu yüzden ilk önce Kırgızistan’da
soruşturmanın içinde yayınlananlar nedeniyle protestolar oldu.
04:40
because of what was published in the investigation itself.
92
280527
2794
04:44
A year later, in 2020, even larger protests happened
93
284072
4421
Bir yıl sonra, 2020′de,
soruşturmalarımızda yer alan bazı politikacıların, Parlamento seçimlerinde
04:48
when some of the politicians who were featured in our investigations
94
288493
3795
04:52
had their party taking second place in the Parliament elections.
95
292288
3504
partilerini ikinci sıraya düşürmesi daha da büyük protestolara neden oldu.
04:56
As a result of these larger protests,
96
296835
2544
Bu büyük protestolar sonucunda,
04:59
Parliament election results were annulled,
97
299379
2252
meclis seçim sonuçları iptal edildi,
05:01
government was changed
98
301631
1793
hükümet değiştirildi
05:03
and eventually the president of the country was forced to resign.
99
303424
3129
ve sonunda ülkenin cumhurbaşkanı istifaya zorlandı.
05:07
(Applause)
100
307136
5423
(Alkış)
05:12
But this investigation was important not only for Kyrgyzstan.
101
312600
3462
Ancak bu soruşturma sadece Kırgızistan için önemli değildi.
05:16
Remember I told you about this family clan
102
316271
2210
Bu planı ilk başlatan aile klanından bahsettiğimi hatırlıyor musunuz?
05:18
that started this scheme in the first place?
103
318481
2544
05:21
They earned a lot of money in Central Asia.
104
321943
2336
Orta Asya’da çok para kazandılar.
05:24
We revealed and had evidence of at least 800 million dollars
105
324404
4337
Şirketlerinden en az 800 milyon doların geçtiğini ortaya çıkardık
05:28
that went through their business,
106
328741
1836
ve kanıtladık
05:30
and the real figure might be even higher.
107
330577
1960
ve gerçek rakam daha da yüksek olabilir.
05:32
And where exactly did they spend their money?
108
332662
2461
Peki paralarını tam olarak nerede harcadılar?
05:35
Well, they bought this house in Los Angeles, California,
109
335999
3545
Los Angeles, California’daki bu evi
ve Birleşik Krallık’taki bu malikaneyi satın aldılar;
05:39
and this mansion in the UK;
110
339544
2044
05:41
they started a construction project in Augsburg, Germany;
111
341588
3086
Almanya, Augsburg’da bir inşaat projesine başladılar;
05:44
they bought many apartments in Dubai.
112
344674
1835
Dubai’de birçok daire satın aldılar.
05:47
In other words,
113
347552
1001
Başka bir deyişle,
05:48
there is probably no such thing as local organized crime investigation.
114
348553
4087
muhtemelen yerel organize suç soruşturması diye bir şey yoktur.
05:52
Because of how organized crime is structured,
115
352640
2127
Organize suçun yapılandırılması yüzünden,
05:54
almost every investigative story about it has at least a regional significance,
116
354767
4713
onunla ilgili neredeyse her soruşturma hikâyesinin
en azından bölgesel bir önemi vardır
05:59
and in many cases it has a global significance.
117
359480
2837
ve çoğu durumda küresel bir önemi vardır.
06:03
So now there are several messages that I want to deliver today.
118
363359
3462
Şimdi bugün iletmek istediğim birkaç mesaj var.
06:07
Message number one:
119
367196
1210
Bir numaralı mesaj:
06:08
journalism networks are actually very efficient and important.
120
368406
3504
gazetecilik ağları aslında çok etkili ve önemlidir.
06:12
You don’t need 100 media organizations for every investigation.
121
372327
3587
Her soruşturma için 100 medya kuruluşuna ihtiyacınız yok.
06:16
You know, like in our case, we only had four,
122
376331
2377
Mesela, biz sadece dört kişiydik ve
06:18
and it was already a huge game-changer.
123
378708
1877
bu hâlihazırda çok büyük ezberleri bozdu.
06:21
And for local media organizations like Kloop,
124
381252
2211
Ve Kloop gibi yerel medya kuruluşları için bu, aynı zamanda bir güvenlik önlemidir.
06:23
this is also a safety measure.
125
383463
1501
06:25
As I mentioned before,
126
385298
1084
Belirttiğim gibi,
06:26
working on investigations alone is scary.
127
386382
3128
tek başına soruşturmalar üzerinde çalışmak korkutucudur.
06:29
Within our network we not only share knowledge or resources,
128
389928
3378
Ağımız içinde yalnızca bilgi veya kaynakları paylaşmakla kalmıyor,
06:33
but we also care about each other, and we keep each other secure.
129
393306
3211
aynı zamanda birbirimizi önemsiyor ve birbirimizi güvende tutuyoruz.
06:37
Message number two:
130
397393
1001
İki numaralı mesaj:
06:38
support local media organizations all around the world.
131
398394
3087
Dünyanın her yerindeki yerel medya kuruluşlarını destekleyin.
06:41
When global journalism collaborations first began,
132
401940
2585
Küresel gazetecilik işbirlikleri ilk başladığında,
06:44
it was mostly media from Europe or the Americas
133
404525
2211
en büyük kaynaklara sahip oldukları için
06:46
that would have a leading role
134
406736
1460
başrolde çoğunlukla Avrupa veya Amerikan medyası vardı.
06:48
as they had the greatest resources.
135
408196
2461
06:50
But media organizations from other continents are very important too.
136
410657
3920
Ama diğer kıtalardaki medya kuruluşları da çok önemli.
06:55
We have unique expertise, insights and connections.
137
415119
4046
Eşsiz uzmanlığa, içgörülere ve bağlantılara sahibiz.
07:00
Before I move to the third and final message,
138
420583
2961
Üçüncü ve son mesaja geçmeden önce
07:03
I want to share something personal with you.
139
423544
2086
sizinle kişisel bir şey paylaşmak istiyorum.
07:06
Last year I moved to Ukraine
140
426464
1960
Geçen yıl Kloop’un yeni bir bölgesel medya projesi için Ukrayna’ya taşındım
07:08
because Kloop planned to start a new regional media project there,
141
428424
3420
07:11
and we are now forced to do it in another country
142
431844
2920
ve şimdi bunu başka bir ülkede yapmak zorunda kaldık
07:14
because this man was belligerent enough to invade Ukraine,
143
434764
4171
çünkü bu adam ikinci evim olan Ukrayna’yı,
07:18
the country that became my second home.
144
438935
1877
işgal edecek kadar savaşçıydı.
07:22
But I want to highlight a role of another country in this war:
145
442063
3128
Ancak savaşta başka bir ülkenin rolünün altını çizmek istiyorum:
07:25
Belarus.
146
445191
1168
Belarus.
07:26
Belarus is very corrupt.
147
446859
1627
Belarus çok yozlaşmış.
07:28
It has been run by Alyaksandr Lukashenka,
148
448695
2377
1990′lardan beri ülke diktatör Alyaksandr Lukashenka tarafından yönetiliyor.
07:31
a dictator that has been ruling this country since the 1990s.
149
451072
3670
07:35
Lukashenka did something unthinkable.
150
455284
2086
Lukashenka düşünülemez bir şey yaptı.
07:37
He provided the territory of Belarus to the Russian army
151
457662
3295
Kuzeyden Ukrayna’ya saldırması için Belarus topraklarını Rus ordusuna verdi.
07:40
to attack Ukraine from the north.
152
460957
1793
07:43
One of the similarities between Belarus and Kyrgyzstan
153
463751
2544
Belarus ve Kırgızistan arasında benzerliklerden biri,
07:46
is that both our countries are small
154
466295
1961
her iki ülkemizin de küçük olması ve küresel medyadan çok az ilgi görmesidir.
07:48
and get little attention from global media.
155
468256
2002
07:50
At the same time,
156
470800
1168
Aynı zamanda, yıllardır,
07:51
for decades, local media in Belarus did not have enough resources
157
471968
3253
Belarus’taki medya, Lukashenka ve etrafındaki yozlaşmış yetkililerle
07:55
or safety measures to thoroughly investigate Lukashenka
158
475221
3295
kapsamlı bir soruşturma yapmak için yeterli kaynağa
07:58
and corrupt officials around him.
159
478516
1668
veya güvenliğe sahip değildi.
08:00
The thing is, Lukashenka is not really a super powerful leader
160
480810
2920
Mesele şu ki, Lukashenka gerçekten küresel büyüklükte süper güçlü bir lider değil.
08:03
of global magnitude.
161
483730
1001
08:05
Unlike Putin, he could [have been] weakened years ago.
162
485023
3378
Putin’in aksine, yıllar önce zayıflatılabilirdi.
08:08
What helped him stay in power was massive pressure on civil society,
163
488818
4463
İktidarda kalmasına, sivil toplum, yerel medya üzerindeki yoğun baskı
08:13
on local media
164
493281
1084
08:14
and lack of financial measures from other countries.
165
494365
3212
ve diğer ülkelerden gelen finansal önlemlerin eksikliği yardımcı oldu.
08:18
If the global community took stronger action against Lukashenka,
166
498161
3962
Küresel topluluk Lukashenka’ya karşı daha güçlü bir eylemde bulunsaydı,
08:22
if local media were stronger and better linked with global networks,
167
502123
3962
yerel medya daha güçlü ve küresel ağlarla daha iyi bağlantılı olsaydı,
08:26
I believe Russia could have lost its key ally a long, long time ago.
168
506085
4296
Rusya’nın kilit müttefikini çok uzun zaman önce kaybetmiş olabileceğine inanıyorum.
08:31
A better-timed collaborative journalism investigation could save many lives.
169
511382
4213
Daha iyi zamanlanan işbirlikçi gazetecilik araştırması birçok hayatı kurtarabilir.
08:36
So here I come to my final message.
170
516679
1710
İşte son mesajıma geliyorum.
08:38
Let's leave criminals and corrupt officials without access to their money
171
518806
4255
Suçluları ve rüşvetçi yetkilileri çok geç olmadan paralarına
08:43
before it’s [too late].
172
523061
1835
erişemeyecek şekilde bırakalım.
08:45
This is where journalists need help from activists,
173
525688
2503
Bu yerde gazetecilerin sadece birbirlerinden değil,
08:48
politicians
174
528191
1042
aktivistlerden, politikacılardan ve hatta bankacılardan
08:49
and even bankers,
175
529233
1585
08:50
not just from each other.
176
530818
1210
yardıma ihtiyaç duyuyor.
08:52
We must expand our cross-border networks outside of the media world too,
177
532278
6089
Sınır ötesi ağlarımızı medya dünyasının dışında da genişletmeliyiz,
08:58
because every exposed, corrupt official,
178
538367
2670
çünkü ifşa olmuş, yozlaşmış her yetkili,
09:01
every arrested organized crime leader
179
541037
2252
tutuklanan her organize suç lideri,
09:03
is a chance to protect our world not only from smugglers and thieves,
180
543289
4588
dünyamızı sadece kaçakçılar, hırsızlardan değil, aynı zamanda diktatörlerden
09:07
but also from dictators and warmongers.
181
547877
2586
ve savaş çığırtkanlarından da korumak için bir şanstır.
09:10
Thank you.
182
550838
1001
Teşekkürler.
09:11
(Applause and cheers)
183
551923
6882
(Alkış ve tezahürat)
Bu web sitesi hakkında

Bu site size İngilizce öğrenmek için yararlı olan YouTube videolarını tanıtacaktır. Dünyanın dört bir yanından birinci sınıf öğretmenler tarafından verilen İngilizce derslerini göreceksiniz. Videoyu oradan oynatmak için her video sayfasında görüntülenen İngilizce altyazılara çift tıklayın. Altyazılar video oynatımı ile senkronize olarak kayar. Herhangi bir yorumunuz veya isteğiniz varsa, lütfen bu iletişim formunu kullanarak bizimle iletişime geçin.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7