The Crime-Fighting Power of Cross-Border Investigative Journalism | Bektour Iskender | TED

Çeviri: Naz Gursel Gözden geçirme: Ramazan Şen

What makes organized crime strong?

Organize suçu güçlü yapan şey nedir?

It is very well-connected across borders.

Sınırlar arasında çok iyi bağlantılıdır.

Criminal leaders can cooperate over long distances,

Suçlu liderler, uzun mesafelerde işbirliği yapabilir,

build efficient logistics

verimli lojistik oluşturabilir

and hide their wealth across many jurisdictions.

ve birçok yargı alanında servetlerini gizleyebilir.

How do we know about this?

Bunu nasıl biliyoruz?

One of the reasons is journalists.

Nedenlerinden biri gazeteciler.

We are often the first ones

Organize suç şebekelerinin

to reveal the enormous schemes of organized crime networks.

devasa planlarını ilk ortaya çıkaran genellikle biziz.

At some point, journalists started connecting across borders, too.

Bir noktada, gazeteciler de sınırlar arasında bağlantı kurmaya başladı.

During the last decade,

Son on yılda,

there was a number of groundbreaking, cross-border investigations

düzinelerce medya kuruluşunun birlikte çalıştığı bir dizi,

that had dozens of media organizations working together.

çığır açan sınır ötesi soruşturma yapıldı.

“Panama Papers” is probably one of the most famous

“Panama Belgeleri” muhtemelen bu sınır ötesi,

of such cross-border journalism collaborations.

gazetecilik işbirliklerinin en ünlülerindendir.

It had more than 100 media working on it;

Üzerinde çalışan 100′den fazla medya vardı;

it affected countries on every continent.

her kıtadaki ülkeleri etkiledi.

More importantly, it led to more than one billion dollars

Daha da önemlisi, çalındıkları ülkelerin ekonomilerine

to be recovered to the economies of the countries they were stolen from.

bir milyar dolardan daha fazlasının geri kazanılmasına yol açtı.

Now let’s take a look at maps that show which countries were featured

Şimdi 2016′dan 2021′e kadar üç büyük küresel soruşturmada

in three major global investigations from 2016 to 2021.

hangi ülkelerin yer aldığını gösteren haritalara bir göz atalım.

So this is “Panama Papers,”

İşte bu “Panama Belgeleri,”

“Paradise Papers,”

“Cennet Belgeleri,”

“Pandora Papers.”

“Pandora Belgeleri.”

As you can see, some countries keep being blank spots on these maps,

Görüldüğü gibi bazı ülkeler bu haritalarda sürekli boş kalıyor

and one of them is Kyrgyzstan,

ve bunlardan biri de benim ana vatanım Kırgızistan.

my home country.

And does it mean there is no organized crime in Kyrgyzstan

Ve bu Kırgızistan’da organize suç veya

or maybe no corruption?

yolsuzluk olmadığı anlamına mı geliyor? Mümkün değil.

No way.

There is a lot of corruption in my country,

Ülkemde çok fazla yolsuzluk var

and organized crime is a pretty powerful force.

ve organize suç oldukça güçlü bir faktör.

Kyrgyzstan was just not covered in major global investigations

Kırgızistan, çok uzun bir süre büyük küresel soruşturmalarda ele alınmadı.

for a very long time.

I’m one of the founders of Kloop,

2007 yılında arkadaşım Rinat ile

a very unusual media organization

Kırgızistan’da ortaklaşa kurduğum

that I co-founded in Kyrgyzstan back in 2007 with my friend, Rinat.

çok sıra dışı bir medya kuruluşu olan Kloop’un kurucularından biriyim.

Initially it was just a news website and a journalism school.

Başlangıçta sadece bir haber sitesi ve bir gazetecilik okuluydu.

We would train journalists as young as 15 or 16

Siyaseti, insan hakları ihlallerini ve ülkemizde yaşanan

to cover politics,

daha birçok hikâyeyi haber yapmak için

human rights violations

and many, many other stories that happened in our country.

15-16 yaşlarındaki gazetecileri eğitirdik.

Throughout the years our journalists grew up,

Yıllar boyunca gazetecilerimiz büyüdüler

and by the time they were in their early 20s,

ve 20′li yaşlarının başındayken,

they thought they were too experienced to just cover daily news.

sadece günlük haberleri yazamayacak kadar deneyimli olduklarını düşündüler.

They wanted to take on more involved stories,

Daha kapsamlı hikâyeler üstlenmek istediler

and they were eager to make a difference in Kyrgyzstan.

ve Kırgızistan’da bir fark yaratmaya hevesliydiler.

So we started publishing bigger investigations

Bu yüzden genç ve ilgili gazetecilerimizle

with our young and engaged journalists,

daha büyük araştırmaları yayınlamaya başladık

but there were some difficulties though.

ama yine de bazı zorluklar vardı.

In some cases, we did not have enough resources or experience

Bazı vakalarda, çok karmaşık hikâyeler üzerinde çalışmak için yeterli kaynağa

to work on very complicated stories,

veya deneyime sahip değildik ve bazen bu çok korkutucuydu.

and sometimes it was just too scary.

For example, once we even received a death threat

Örneğin, o zamanki cumhurbaşkanının oğlunun

for trying to investigate criminal activities of the then-president’s son.

suç faaliyetlerini soruşturmaya çalıştığımız için ölüm tehdidi bile aldık.

And the problem was we didn’t know who could protect us,

Ve sorun şu ki, bizi kimin koruyabileceğini bilmiyorduk

and we eventually had to drop this investigation.

ve bu soruşturmayı bırakmak zorunda kaldık.

But then something important happened in 2017

Ancak 2017′de OCCRP,

when we joined the network of OCCRP,

Organize Suç ve Yolsuzluk Raporlama Projesi ağına katıldığımızda

Organized Crime and Corruption Reporting Project.

önemli bir şey oldu.

It is an organization based in Bosnia.

Bosna merkezli bir kuruluştur.

It was initially formed to unite the best investigative media outlets

Başlangıçta Balkanlar’daki en iyi araştırmacı medya kuruluşlarını

from the Balkans,

birleştirmek için kuruldu ve daha sonra ağını Avrupa’daki birçok ülkeye

and later it expanded its network to many other countries in Europe

and then to Central Asia,

ve ardından Orta Asya, Orta Doğu, Afrika, Latin Amerika’ya genişletti.

Middle East, Africa, Latin America.

And the goal of this organization is in its name:

Ve bu örgütün amacı kendi adındadır:

to fight organized crime and corruption with journalism.

gazetecilikle organize suç ve yolsuzlukla mücadele etmek.

We were the first Central Asian member of this network,

Bu ağın ilk Orta Asya üyesiydik

and oh, how many changes it has brought.

ve bu da ne çok değişiklik getirdi.

We turned Kyrgyzstan from a blank spot on the map

Kırgızistan’ı haritada boş bir noktadan

into a country where organized crime and corruption are investigated

organize suç ve yolsuzluğun hiç olmadığı kadar soruşturulduğu

as never before.

bir ülke yaptık.

In 2019, we joined our efforts with OCCRP and also with Radio Liberty,

2019′da OCCRP ve ayrıca Çek Cumhuriyeti merkezli bir medya kuruluşu Radio Liberty

a media organization based in Czech Republic,

ve İngiltere’den bir Araştırma Merkezi Bellingcat ile güçlerimizi birleştirdik.

and Bellingcat, an Investigative Center from the UK.

And together we published a series of investigations

Ve birlikte bir yeraltı kargo imparatorluğu hakkında

about an underground cargo empire.

bir dizi araştırma yayınladık.

A secretive family clan that transported goods from China to Central Asia

Çin’den Orta Asya’ya mal taşıyan ve hiçbir vergiyi ve tarifeyi ödemeyen

and didn’t pay all the taxes and tariffs,

gizli bir aile klanı, bilmem anlatabildim mi?

if you know what I mean.

In order to do that,

Bunu yapmak için,

they bribed the Kyrgyzstan Customs Service,

Kırgızistan Gümrük Servisi’ne rüşvet verdiler

and a significant chunk of this bribe went to this person:

ve bu rüşvetin önemli bir kısmı şu kişiye gitti:

Raimbek Matraimov,

Raimbek Matraimov,

the Deputy Head of Kyrgyzstan’s Customs.

Kırgızistan Gümrük Başkan Yardımcısı.

Our investigations revealed

Soruşturmalarımız,

that even high-ranking officials in Kyrgyzstan are involved in corruption,

Kırgızistan’daki üst düzey yetkililerin bile yolsuzluğa karıştığını

poisoning their whole institutions with the worst possible practices.

ve tüm kurumları olabilecek en kötü uygulamalarla zehirlediğini gösterdi.

People in Kyrgyzstan were outraged when they read this,

Kırgızistan’da insanlar bunu okuyunca çok öfkelendi,

and this led to an unprecedented chain reaction.

ve bu eşi benzeri görülmemiş bir zincirleme reaksiyona yol açtı.

So first there were protests in Kyrgyzstan

Bu yüzden ilk önce Kırgızistan’da

soruşturmanın içinde yayınlananlar nedeniyle protestolar oldu.

because of what was published in the investigation itself.

A year later, in 2020, even larger protests happened

Bir yıl sonra, 2020′de,

soruşturmalarımızda yer alan bazı politikacıların, Parlamento seçimlerinde

when some of the politicians who were featured in our investigations

had their party taking second place in the Parliament elections.

partilerini ikinci sıraya düşürmesi daha da büyük protestolara neden oldu.

As a result of these larger protests,

Bu büyük protestolar sonucunda,

Parliament election results were annulled,

meclis seçim sonuçları iptal edildi,

government was changed

hükümet değiştirildi

and eventually the president of the country was forced to resign.

ve sonunda ülkenin cumhurbaşkanı istifaya zorlandı.

(Applause)

(Alkış)

But this investigation was important not only for Kyrgyzstan.

Ancak bu soruşturma sadece Kırgızistan için önemli değildi.

Remember I told you about this family clan

Bu planı ilk başlatan aile klanından bahsettiğimi hatırlıyor musunuz?

that started this scheme in the first place?

They earned a lot of money in Central Asia.

Orta Asya’da çok para kazandılar.

We revealed and had evidence of at least 800 million dollars

Şirketlerinden en az 800 milyon doların geçtiğini ortaya çıkardık

that went through their business,

ve kanıtladık

and the real figure might be even higher.

ve gerçek rakam daha da yüksek olabilir.

And where exactly did they spend their money?

Peki paralarını tam olarak nerede harcadılar?

Well, they bought this house in Los Angeles, California,

Los Angeles, California’daki bu evi

ve Birleşik Krallık’taki bu malikaneyi satın aldılar;

and this mansion in the UK;

they started a construction project in Augsburg, Germany;

Almanya, Augsburg’da bir inşaat projesine başladılar;

they bought many apartments in Dubai.

Dubai’de birçok daire satın aldılar.

In other words,

Başka bir deyişle,

there is probably no such thing as local organized crime investigation.

muhtemelen yerel organize suç soruşturması diye bir şey yoktur.

Because of how organized crime is structured,

Organize suçun yapılandırılması yüzünden,

almost every investigative story about it has at least a regional significance,

onunla ilgili neredeyse her soruşturma hikâyesinin

en azından bölgesel bir önemi vardır

and in many cases it has a global significance.

ve çoğu durumda küresel bir önemi vardır.

So now there are several messages that I want to deliver today.

Şimdi bugün iletmek istediğim birkaç mesaj var.

Message number one:

Bir numaralı mesaj:

journalism networks are actually very efficient and important.

gazetecilik ağları aslında çok etkili ve önemlidir.

You don’t need 100 media organizations for every investigation.

Her soruşturma için 100 medya kuruluşuna ihtiyacınız yok.

You know, like in our case, we only had four,

Mesela, biz sadece dört kişiydik ve

and it was already a huge game-changer.

bu hâlihazırda çok büyük ezberleri bozdu.

And for local media organizations like Kloop,

Ve Kloop gibi yerel medya kuruluşları için bu, aynı zamanda bir güvenlik önlemidir.

this is also a safety measure.

As I mentioned before,

Belirttiğim gibi,

working on investigations alone is scary.

tek başına soruşturmalar üzerinde çalışmak korkutucudur.

Within our network we not only share knowledge or resources,

Ağımız içinde yalnızca bilgi veya kaynakları paylaşmakla kalmıyor,

but we also care about each other, and we keep each other secure.

aynı zamanda birbirimizi önemsiyor ve birbirimizi güvende tutuyoruz.

Message number two:

İki numaralı mesaj:

support local media organizations all around the world.

Dünyanın her yerindeki yerel medya kuruluşlarını destekleyin.

When global journalism collaborations first began,

Küresel gazetecilik işbirlikleri ilk başladığında,

it was mostly media from Europe or the Americas

en büyük kaynaklara sahip oldukları için

that would have a leading role

başrolde çoğunlukla Avrupa veya Amerikan medyası vardı.

as they had the greatest resources.

But media organizations from other continents are very important too.

Ama diğer kıtalardaki medya kuruluşları da çok önemli.

We have unique expertise, insights and connections.

Eşsiz uzmanlığa, içgörülere ve bağlantılara sahibiz.

Before I move to the third and final message,

Üçüncü ve son mesaja geçmeden önce

I want to share something personal with you.

sizinle kişisel bir şey paylaşmak istiyorum.

Last year I moved to Ukraine

Geçen yıl Kloop’un yeni bir bölgesel medya projesi için Ukrayna’ya taşındım

because Kloop planned to start a new regional media project there,

and we are now forced to do it in another country

ve şimdi bunu başka bir ülkede yapmak zorunda kaldık

because this man was belligerent enough to invade Ukraine,

çünkü bu adam ikinci evim olan Ukrayna’yı,

the country that became my second home.

işgal edecek kadar savaşçıydı.

But I want to highlight a role of another country in this war:

Ancak savaşta başka bir ülkenin rolünün altını çizmek istiyorum:

Belarus.

Belarus.

Belarus is very corrupt.

Belarus çok yozlaşmış.

It has been run by Alyaksandr Lukashenka,

1990′lardan beri ülke diktatör Alyaksandr Lukashenka tarafından yönetiliyor.

a dictator that has been ruling this country since the 1990s.

Lukashenka did something unthinkable.

Lukashenka düşünülemez bir şey yaptı.

He provided the territory of Belarus to the Russian army

Kuzeyden Ukrayna’ya saldırması için Belarus topraklarını Rus ordusuna verdi.

to attack Ukraine from the north.

One of the similarities between Belarus and Kyrgyzstan

Belarus ve Kırgızistan arasında benzerliklerden biri,

is that both our countries are small

her iki ülkemizin de küçük olması ve küresel medyadan çok az ilgi görmesidir.

and get little attention from global media.

At the same time,

Aynı zamanda, yıllardır,

for decades, local media in Belarus did not have enough resources

Belarus’taki medya, Lukashenka ve etrafındaki yozlaşmış yetkililerle

or safety measures to thoroughly investigate Lukashenka

kapsamlı bir soruşturma yapmak için yeterli kaynağa

and corrupt officials around him.

veya güvenliğe sahip değildi.

The thing is, Lukashenka is not really a super powerful leader

Mesele şu ki, Lukashenka gerçekten küresel büyüklükte süper güçlü bir lider değil.

of global magnitude.

Unlike Putin, he could [have been] weakened years ago.

Putin’in aksine, yıllar önce zayıflatılabilirdi.

What helped him stay in power was massive pressure on civil society,

İktidarda kalmasına, sivil toplum, yerel medya üzerindeki yoğun baskı

on local media

and lack of financial measures from other countries.

ve diğer ülkelerden gelen finansal önlemlerin eksikliği yardımcı oldu.

If the global community took stronger action against Lukashenka,

Küresel topluluk Lukashenka’ya karşı daha güçlü bir eylemde bulunsaydı,

if local media were stronger and better linked with global networks,

yerel medya daha güçlü ve küresel ağlarla daha iyi bağlantılı olsaydı,

I believe Russia could have lost its key ally a long, long time ago.

Rusya’nın kilit müttefikini çok uzun zaman önce kaybetmiş olabileceğine inanıyorum.

A better-timed collaborative journalism investigation could save many lives.

Daha iyi zamanlanan işbirlikçi gazetecilik araştırması birçok hayatı kurtarabilir.

So here I come to my final message.

İşte son mesajıma geliyorum.

Let's leave criminals and corrupt officials without access to their money

Suçluları ve rüşvetçi yetkilileri çok geç olmadan paralarına

before it’s [too late].

erişemeyecek şekilde bırakalım.

This is where journalists need help from activists,

Bu yerde gazetecilerin sadece birbirlerinden değil,

politicians

aktivistlerden, politikacılardan ve hatta bankacılardan

and even bankers,

not just from each other.

yardıma ihtiyaç duyuyor.

We must expand our cross-border networks outside of the media world too,

Sınır ötesi ağlarımızı medya dünyasının dışında da genişletmeliyiz,

because every exposed, corrupt official,

çünkü ifşa olmuş, yozlaşmış her yetkili,

every arrested organized crime leader

tutuklanan her organize suç lideri,

is a chance to protect our world not only from smugglers and thieves,

dünyamızı sadece kaçakçılar, hırsızlardan değil, aynı zamanda diktatörlerden

but also from dictators and warmongers.

ve savaş çığırtkanlarından da korumak için bir şanstır.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause and cheers)

(Alkış ve tezahürat)