The Crime-Fighting Power of Cross-Border Investigative Journalism | Bektour Iskender | TED

Translator: Vy Truong Reviewer: 24 Anh

What makes organized crime strong?

Điều gì khiến tội phạm có tổ chức phát triển mạnh mẽ?

It is very well-connected across borders.

Do chúng liên kết rất chặt chẽ xuyên biên giới.

Criminal leaders can cooperate over long distances,

Những tên thủ lĩnh phạm tội hình sự có thể hợp tác bất chấp khoảng cách,

build efficient logistics

xây dựng hậu cần hiệu quả

và che giấu sự giàu có của chúng trong trên nhiều khu vực khác nhau.

and hide their wealth across many jurisdictions.

How do we know about this?

Làm sao để ta biết về điều này?

One of the reasons is journalists.

Một trong các lý do là nhờ vào nhà báo.

We are often the first ones

Chúng tôi là người đầu tiên

to reveal the enormous schemes of organized crime networks.

tiết lộ những âm mưu to lớn của mạng lưới tội phạm có tổ chức.

At some point, journalists started connecting across borders, too.

Và dường như, các nhà báo cũng bắt đầu kết nối xuyên biên giới.

During the last decade,

Trong vòng thập kỷ qua,

there was a number of groundbreaking, cross-border investigations

có một số các cuộc điều tra xuyên biên giới mang tính đột phá,

that had dozens of media organizations working together.

có sự kết hợp giữa hàng tá tổ chức truyền thông.

“Panama Papers” is probably one of the most famous

“Hồ sơ Panama” có lẽ là một trong những vụ nổi tiếng nhất

of such cross-border journalism collaborations.

có sự kết hợp xuyên biên giới trong giới báo chí.

It had more than 100 media working on it;

Trên 100 kênh truyền thông điều tra về nó;

it affected countries on every continent.

nó ảnh hưởng đến các quốc gia trên mọi lục địa.

Quan trọng hơn, nó dẫn đến việc thu hồi hơn một tỷ đô la cho nền kinh tế

More importantly, it led to more than one billion dollars

to be recovered to the economies of the countries they were stolen from.

của các quốc gia mà chúng đã bị đánh cắp.

Now let’s take a look at maps that show which countries were featured

Giờ, hãy nhìn vào bản đồ cho thấy các quốc gia nào

có mặt trong ba cuộc điều tra lớn trên toàn cầu từ 2016 đến 2021

in three major global investigations from 2016 to 2021.

So this is “Panama Papers,”

Đây là vụ “Hồ sơ Panama”,

“Paradise Papers,”

“Hồ sơ Paradise”,

“Pandora Papers.”

“Hồ sơ Pandora”.

Như mọi người thấy, nhiều quốc gia không có trong các vụ này

As you can see, some countries keep being blank spots on these maps,

and one of them is Kyrgyzstan,

và trong đó có Kyrgyzstan,

my home country.

quê hương của tôi.

And does it mean there is no organized crime in Kyrgyzstan

Liệu điều này có đồng nghĩa tội phạm có tổ chức không xuất hiện ở đây

or maybe no corruption?

hoặc không có tham nhũng?

No way.

Không thể nào.

There is a lot of corruption in my country,

Có rất nhiều vụ tham nhũng ở nước tôi

and organized crime is a pretty powerful force.

và tội phạm có tổ chức là một thế lực có uy quyền khá lớn.

Kyrgyzstan was just not covered in major global investigations

Kyrgyzstan không được đề cập trong các cuộc điều tra toàn cầu lớn

for a very long time.

trong một thời gian dài.

I’m one of the founders of Kloop,

Tôi là một trong những nhà sáng lập Kloop,

a very unusual media organization

một tổ chức truyền thông khác biệt

that I co-founded in Kyrgyzstan back in 2007 with my friend, Rinat.

mà tôi đồng sáng lập tại Kyrgyzstan vào năm 2007 với bạn tôi Rinat.

Initially it was just a news website and a journalism school.

Ban đầu nó chỉ là trang tin tức và là nơi dạy về báo chí.

We would train journalists as young as 15 or 16

Chúng tôi đào tạo các nhà báo trẻ ở độ tuổi 15 hoặc 16

to cover politics,

theo dõi về chính trị

human rights violations

vi phạm nhân quyền

and many, many other stories that happened in our country.

và vô số câu chuyện khác diễn ra ở nước tôi.

Throughout the years our journalists grew up,

Qua năm tháng, các nhà báo trẻ ấy trưởng thành

and by the time they were in their early 20s,

và thời điểm ở độ tuổi đôi mươi,

they thought they were too experienced to just cover daily news.

họ nghĩ bản thân đã quá dày dặn kinh nghiệm

để mà chỉ đưa tin tức hàng ngày.

They wanted to take on more involved stories,

họ muốn đảm nhận các tin bao quát hơn,

and they were eager to make a difference in Kyrgyzstan.

và tham vọng tạo nên khác biệt ở Kyrgyzstan.

So we started publishing bigger investigations

Và rồi chúng tôi bắt đầu công bố các cuộc điều tra lớn hơn

with our young and engaged journalists,

với sự tham gia của đội ngũ nhà báo trẻ,

nhưng có những khó khăn nhất định.

but there were some difficulties though.

In some cases, we did not have enough resources or experience

Trong vài vụ, chúng tôi không có đủ nguồn lực hoặc kinh nghiệm

to work on very complicated stories,

để đào sâu các vấn đề phức tạp,

and sometimes it was just too scary.

và đôi khi đáng sợ.

For example, once we even received a death threat

Chẳng hạn, chúng tôi từng nhận được lời hăm dọa giết

for trying to investigate criminal activities of the then-president’s son.

vì cố điều tra sai phạm của con trai tổng thống đương thời.

And the problem was we didn’t know who could protect us,

Và vấn đề là chúng tôi không biết ai có thể bảo vệ chúng tôi,

and we eventually had to drop this investigation.

và chúng tôi phải từ bỏ cuộc điều tra này.

Nhưng rồi một sự kiện trọng yếu diễn ra vào năm 2017

But then something important happened in 2017

when we joined the network of OCCRP,

khi chúng tôi tham gia mạng lưới OCCRP,

Dự án Báo cáo Tội phạm có Tổ chức và Tham nhũng.

Organized Crime and Corruption Reporting Project.

It is an organization based in Bosnia.

Đây là một tổ chức có trụ sở tại Bosnia.

It was initially formed to unite the best investigative media outlets

Ban đầu nó được thành lập để hợp nhất các phương tiện báo chí điều tra tốt nhất

from the Balkans,

từ các nước vùng Balkan,

and later it expanded its network to many other countries in Europe

sau đó mạng lưới mở rộng đến nhiều quốc gia Châu Âu khác,

and then to Central Asia,

rồi đến khu vực Trung Á,

Middle East, Africa, Latin America.

Trung Đông, Châu Phi, Mỹ Latinh.

And the goal of this organization is in its name:

Và mục tiêu của tổ chức này đã thể hiện qua cái tên,

to fight organized crime and corruption with journalism.

đó là chống lại tội phạm có tổ chức và tham nhũng với báo chí.

We were the first Central Asian member of this network,

Chúng tôi là thành viên Trung Á đầu tiên của mạng lưới,

and oh, how many changes it has brought.

và ôi, biết bao thay đổi bắt đầu từ đó.

We turned Kyrgyzstan from a blank spot on the map

Chúng tôi đưa Kyrgyzstan từ điểm mù trên bản đồ

thành quốc gia nơi tội phạm có tổ chức và tham nhũng được điều tra

into a country where organized crime and corruption are investigated

as never before.

hơn bao giờ hết.

In 2019, we joined our efforts with OCCRP and also with Radio Liberty,

Năm 2019, chúng tôi nỗ lực cùng OCCRP và Radio Liberty,

a media organization based in Czech Republic,

tổ chức báo chí có trụ sở tại Cộng hòa Séc,

and Bellingcat, an Investigative Center from the UK.

và Bellingcat - một Trung tâm Điều tra đến từ Vương quốc Anh.

And together we published a series of investigations

Chúng tôi cùng nhau công bố chuỗi những cuộc điều tra

about an underground cargo empire.

về một đế chế hàng hóa ngầm.

A secretive family clan that transported goods from China to Central Asia

Một gia tộc bí mật vận chuyển hàng hóa từ Trung Quốc đến Trung Á

and didn’t pay all the taxes and tariffs,

mà không trả bất kỳ sắc thuế và thuế hải quan nào,

if you know what I mean.

nếu bạn hiểu ý tôi.

In order to do that,

Để làm được điều đó,

they bribed the Kyrgyzstan Customs Service,

họ đã hối lộ Cục Hải quan Kyrgyzstan,

and a significant chunk of this bribe went to this person:

và phần lớn tiền hối lộ đổ về người này:

Raimbek Matraimov,

ông Raimbek Matraimov,

the Deputy Head of Kyrgyzstan’s Customs.

Phó Cục trưởng Cục Hải quan Kyrgyzstan.

Our investigations revealed

Chúng tôi vạch trần sự thật

that even high-ranking officials in Kyrgyzstan are involved in corruption,

rằng kể cả những quan chức cấp cao ở Kyrgyzstan cũng tham nhũng,

poisoning their whole institutions with the worst possible practices.

đầu độc toàn bộ thể chế của họ bằng những mưu đồ tồi tệ nhất.

People in Kyrgyzstan were outraged when they read this,

Người dân Kyrgyzstan phẫn nộ khi họ đọc tin này,

and this led to an unprecedented chain reaction.

và điều này dẫn đến một chuỗi phản ứng chưa hề có tiền lệ.

So first there were protests in Kyrgyzstan

Trước tiên, nhiều cuộc biểu tình diễn ra ở Kyrgyzstan

because of what was published in the investigation itself.

vì chính những điều được công bố từ cuộc điều tra.

A year later, in 2020, even larger protests happened

Một năm sau đó, vào 2020, các cuộc biểu tình quy mô lớn hơn diễn ra

when some of the politicians who were featured in our investigations

khi đảng phái của vài chính khách có tên trong cuộc điều tra của chúng tôi

had their party taking second place in the Parliament elections.

giữ vị trí thứ hai trong cuộc bầu cử Quốc hội.

As a result of these larger protests,

Và kết quả của các cuộc biểu tình lớn hơn này là

Parliament election results were annulled,

kết quả bầu cử Quốc hội bị hủy bỏ,

government was changed

chính phủ bị thay thế

and eventually the president of the country was forced to resign.

và Tổng thống đương nhiệm bị buộc từ chức.

(Applause)

(Vỗ tay)

But this investigation was important not only for Kyrgyzstan.

Nhưng cuộc điều quan không chỉ quan trọng đối với Kyrgyzstan.

Remember I told you about this family clan

Mọi người còn nhớ về gia tộc mà tôi đã nhắc đến

that started this scheme in the first place?

những kẻ khởi xướng âm mưu này không?

They earned a lot of money in Central Asia.

Họ kiếm kha khá tiền ở Trung Á.

We revealed and had evidence of at least 800 million dollars

Chúng tôi phát hiện và có chứng cứ ít nhất 800 triệu đô

that went through their business,

đã đổ vào hoạt động kinh doanh của họ,

and the real figure might be even higher.

và con số thực tế có thể còn cao hơn.

And where exactly did they spend their money?

Vậy thực tế số tiền này được dùng vào đâu?

Well, they bought this house in Los Angeles, California,

Chà, họ dùng để mua căn nhà này ở Los Angeles, California,

and this mansion in the UK;

và biệt thự này ở Anh;

they started a construction project in Augsburg, Germany;

họ bắt đầu dự án thi công ở Augsburg, Đức;

they bought many apartments in Dubai.

và mua nhiều căn hộ ở Dubai.

In other words,

Đồng nghĩa là

there is probably no such thing as local organized crime investigation.

không có thứ gọi là điều tra tội phạm có tổ chức mang tính địa phương.

Because of how organized crime is structured,

Bởi cách mà tội phạm có tổ chức vận hành,

almost every investigative story about it has at least a regional significance,

hầu như mọi cuộc điều tra đều mang tính khu vực

and in many cases it has a global significance.

và trong nhiều vụ khác thì mang tính quốc tế.

So now there are several messages that I want to deliver today.

Có một vài thông điệp mà tôi muốn truyền tải đến mọi người hôm nay.

Message number one:

Thông điệp thứ nhất:

journalism networks are actually very efficient and important.

mạng lưới báo chí thật sự rất hiệu quả và quan trọng.

You don’t need 100 media organizations for every investigation.

Bạn không thật sự cần tất cả 100 đơn vị truyền thông cho mỗi cuộc điều tra.

You know, like in our case, we only had four,

Như vụ của chúng tôi, chỉ có bốn đơn vị

and it was already a huge game-changer.

mà đã thay đổi cục diện rất nhiều.

And for local media organizations like Kloop,

Và với các tổ chức địa phương như Kloop,

this is also a safety measure.

đây thật sự là biệp pháp an toàn.

As I mentioned before,

Như đã đề cập từ trước,

working on investigations alone is scary.

việc đơn độc điều tra rất đáng sợ.

Within our network we not only share knowledge or resources,

Trong mạng lưới này, chúng tôi không chỉ chia sẻ kiến ​​thức hoặc tài nguyên,

but we also care about each other, and we keep each other secure.

mà còn quan tâm và đảm bảo sự an toàn cho nhau.

Message number two:

Thông điệp thứ hai:

support local media organizations all around the world.

hãy ủng hộ các tổ chức báo chí địa phương trên toàn thế giới.

When global journalism collaborations first began,

Ban đầu, hợp tác báo chí mới diễn ra,

it was mostly media from Europe or the Americas

hầu như ở Châu Âu hoặc Châu Mỹ,

that would have a leading role

các nước có vai trò dẫn dắt

as they had the greatest resources.

bởi lẽ họ giàu nguồn lực nhất.

But media organizations from other continents are very important too.

Nhưng các tổ chức báo chí ở các châu lục khác cũng rất quan trọng.

We have unique expertise, insights and connections.

Chúng tôi có chuyên môn, hiểu biết sâu sắc và kết nối độc nhất.

Before I move to the third and final message,

Trước khi đi đến thông điệp thứ ba và cũng là thông điệp cuối cùng,

I want to share something personal with you.

tôi muốn chia sẻ một điều riêng tư với mọi người.

Last year I moved to Ukraine

Năm ngoái, tôi chuyển đến Ukraine

because Kloop planned to start a new regional media project there,

bởi vì Kloop dự kiến khởi động một dự án tin tức địa phương ở đó,

and we are now forced to do it in another country

và chúng tôi buộc phải thực hiện nó ở một nước khác

because this man was belligerent enough to invade Ukraine,

bởi vì “người đàn ông” này đủ hiếu chiến để tấn công Ukraine,

the country that became my second home.

đất nước đã trở thành quê hương thứ hai của tôi.

Nhưng tôi muốn nhấn mạnh vai trò của quốc gia khác ở cuộc chiến này

But I want to highlight a role of another country in this war:

Belarus.

Đó là Belarus.

Belarus is very corrupt.

Belarus rất mục nát.

It has been run by Alyaksandr Lukashenka,

Dẫn đầu bởi Alyaksandr Lukashenka,

a dictator that has been ruling this country since the 1990s.

một kẻ độc tài đã lãnh đạo đất nước này từ những năm 90.

Lukashenka did something unthinkable.

Lukashenka đã làm một điều không tưởng.

He provided the territory of Belarus to the Russian army

Hắn giao lãnh thổ Belarus cho quân đội Nga

to attack Ukraine from the north.

để tấn công Ukraine từ phía Bắc.

One of the similarities between Belarus and Kyrgyzstan

Một điểm chung giữa Belarus và Kyrgyzstan

is that both our countries are small

là cả hai đều là quốc gia nhỏ

and get little attention from global media.

và ít được truyền thông toàn cầu chú ý.

At the same time,

Đồng thời,

for decades, local media in Belarus did not have enough resources

trong nhiều thập kỷ, báo chí Belarus không nhận được đủ nguồn lực

or safety measures to thoroughly investigate Lukashenka

hay biện pháp an toàn để điều tra tường tận về Lukashenka

and corrupt officials around him.

và các quan chức tham nhũng quanh hắn.

The thing is, Lukashenka is not really a super powerful leader

Có điều, Lukashenka không thực sự là một lãnh đạo siêu quyền lực tầm cỡ toàn cầu.

of global magnitude.

Không giống như Putin, ông ấy có thể [đã bị] thất thế từ nhiều năm trước.

Unlike Putin, he could [have been] weakened years ago.

What helped him stay in power was massive pressure on civil society,

Điều giữ cho ông ta tại vị là áp lực lớn trong xã hội dân sự,

on local media

báo chí địa phương

and lack of financial measures from other countries.

và thiếu hụt các biện pháp tài chính từ các nước khác.

If the global community took stronger action against Lukashenka,

Nếu cộng đồng toàn cầu có hành động mạnh mẽ hơn chống lại Lukashenka,

if local media were stronger and better linked with global networks,

nếu báo chí địa phương đủ mạnh và liên kết với mạng lưới toàn cầu,

I believe Russia could have lost its key ally a long, long time ago.

tôi tin rằng Nga đã mất đồng minh then chốt này từ rất lâu về trước.

A better-timed collaborative journalism investigation could save many lives.

Một cuộc hợp tác điều tra giữa báo chí đúng thời điểm hơn có thể cứu nhiều người.

So here I come to my final message.

Vậy nên tôi đi đến thông điệp cuối cùng.

Let's leave criminals and corrupt officials without access to their money

Hãy ngăn tội phạm và những quan chức tham những động đến tiền của họ

before it’s [too late].

trước khi quá trễ.

This is where journalists need help from activists,

Lúc này nhà báo cần sự hỗ trợ từ nhà hoạt động xã hội,

politicians

các chính trị gia,

and even bankers,

thậm chí là các chủ ngân hàng,

not just from each other.

chứ không chỉ cần lẫn nhau.

We must expand our cross-border networks outside of the media world too,

Ta cũng cần mở rộng các mạng lưới xuyên biên giới

ra ngoài ngành truyền thông,

because every exposed, corrupt official,

bởi lẽ mỗi quan chức tham nhũng bị vạch trần,

mỗi thủ lĩnh nhóm tội phạm bị bắt

every arrested organized crime leader

is a chance to protect our world not only from smugglers and thieves,

là cơ hội để chúng ta bảo vệ thế giới

không chỉ khỏi những kẻ buôn lậu và trộm cắp,

but also from dictators and warmongers.

mà còn khỏi những kẻ độc tài và hiếu chiến.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause and cheers)

(Vỗ tay và reo hò)