The powerful stories that shaped Africa | Gus Casely-Hayford

Çeviri: Ramazan Şen Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

Now, Hegel -- he very famously said

Hegel'in meşhur bir sözü var:

that Africa was a place without history,

"Afrika tarihi, geçmişi,

without past, without narrative.

öyküsü olmayan bir yerdi."

Yet, I'd argue that no other continent has nurtured, has fought for,

Ancak, iddia ederim ki başka hiçbir kıta tarihi ile bu kadar ilgilenmiş,

has celebrated its history more concertedly.

tarihi için savaşmış, tarihini daha uyumlu bir şekilde kutlamış değildir.

The struggle to keep African narrative alive

Afrika anlatılarını hayatta tutmak için verilen mücadele

has been one of the most consistent

Afrika insanının en istikrarlı ve

and hard-fought endeavors of African peoples,

canla başla uğraştığı mücadelelerinden biridir

and it continues to be so.

ve böyle olmaya da devam ediyor.

The struggles endured and the sacrifices made to hold onto narrative

Öykülere tutunmak için esaret, sömürgecilik, ırkçılık, savaşlar

in the face of enslavement, colonialism, racism, wars and so much else

karşısında zorluklara göğüs gerildi ve kurbanlar verildi

ve pek çok başka şey tarihimizin temelini oluşturan

has been the underpinning narrative

of our history.

öyküler olmuştur.

And our narrative has not just survived the assaults

Ve öykülerimiz sadece tarihin saldırılarına karşı

that history has thrown at it.

hayatta kalmış değildir.

We've left a body of material culture,

Maddi bir kültürü, artistik majistrali

artistic magistery and intellectual output.

ve düşünsel üretimi terk ettik.

We've mapped and we've charted and we've captured our histories

Haritaladık, grafiğe döktük ve tarihlerimizi

in ways that are the measure of anywhere else on earth.

yeryüzünün herhangi bir yerinde ölçü olacak şekilde zapt ettik.

Long before the meaningful arrival of Europeans --

Avrupalıların manidar varışlarından çok önce

indeed, whilst Europe was still mired in its Dark Age --

- aslında, Avrupa hâlâ Karanlık Çağı içinde boğuşuyordu -

Africans were pioneering techniques in recording, in nurturing history,

Afrikalılar tarihi kaydetme, koruma tekniklerine öncülük ediyor,

forging revolutionary methods for keeping their story alive.

hikâyelerini canlı tutmak için devrimsel metodlar üretiyorlardı.

And living history, dynamic heritage --

Ve yaşayan tarih, dinamik miras

it remains important to us.

bizim için önemini koruyor.

We see that manifest in so many ways.

Bu manifestoyu çok çeşitli şekillerde görüyoruz.

I'm reminded of how, just last year -- you might remember it --

Geçen sene hatırlatmıştım, belki hatırlarsınız,

the first members

El-Kaide'ye bağlı

of the al Qaeda-affiliated Ansar Dine

Ansar Dine'nin ilk üyeleri

were indicted for war crimes and sent to the Hague.

savaş suçu işlemekle suçlandı ve Lahey'e gönderildi.

And one of the most notorious was Ahmad al-Faqi,

Ve en kötü şöhretlilerinden olan genç bir Malili,

who was a young Malian,

Ahmad Al-Faqi

and he was charged, not with genocide,

suçlu bulundu fakat soykırım

not with ethnic cleansing,

veya etnik temizlikten değil,

but with being one of the instigators of a campaign

Mali'nin en önemli kültürel miraslarından bazılarının

to destroy some of Mali's most important cultural heritage.

yok edilmesini azmettirenlerden biri olmasından dolayı.

This wasn't vandalism;

Bu vandalizm değildi;

these weren't thoughtless acts.

bunlar düşüncesizce yapılan şeyler değildi.

One of the things that al-Faqi said

Kendisini mahkemeye tanıtması istendiğinde

when he was asked to identify himself in court

Al-Faqi'nin söylediği şeylerden biri

was that he was a graduate, that he was a teacher.

bir üniversite mezunu olduğu, bir öğretmen olduğuydu.

Over the course of 2012, they engaged in a systematic campaign

2012 yılı boyunca, Mali'nin kültürel mirasını yok etme gibi

to destroy Mali's cultural heritage.

sistematik bir eyleme giriştiler.

This was a deeply considered waging of war

Bu, derinlemesine düşünülmüş bir savaştı

in the most powerful way that could be envisaged:

ve planlanan şuydu:

in destroying narrative, in destroying stories.

öyküleri yok etmek, hikayeleri yok etmek.

The attempted destruction of nine shrines,

Dokuz tapınağı, merkez camiyi

the central mosque

ve belki de

and perhaps as many as 4,000 manuscripts

4.000 kadar el yazmasını yok etme teşebbüsü

was a considered act.

planlı bir fiildi.

They understood the power of narrative to hold communities together,

Toplumları bir arada tutan öykülerin gücünü anlamışlardı

and they conversely understood that in destroying stories,

ve buna karşılık hikayeleri yok ederek

they hoped they would destroy a people.

bir insanı yok etmeyi umdular.

But just as Ansar Dine and their insurgency

Fakat tıpkı Ansar Dine gibi onların ayaklanmaları da

were driven by powerful narratives,

güçlü öykülerle yönlendiriliyor,

so was the local population's defense of Timbuktu and its libraries.

aynı şekilde Timbuktu yerel nüfusunun savunması ve kütüphaneleri de.

These were communities who've grown up with stories of the Mali Empire;

Bunlar Mali İmparatorluğu hikayeleriyle büyüyen toplumlardı;

lived in the shadow of Timbuktu's great libraries.

Timbuktu'nun büyük kütüphanelerinin gölgesinde yaşadılar.

They'd listened to songs of its origin from their childhood,

Çocukluklarında kökenlerine ait şarkılarını dinlediler

and they weren't about to give up on that

ve savaşmadan bundan vazgeçecek

without a fight.

değillerdi.

Over difficult months of 2012,

2012'nin zorlu aylarında,

during the Ansar Dine invasion,

Ansar Dine istilası sırasında

Malians, ordinary people, risked their lives

Malililer, sıradan insanlar, hayatlarını riske atarak

to secrete and smuggle documents to safety,

belgeleri güvenli bir yere kaçırdılar,

doing what they could to protect historic buildings

tarihi binalarını korumak için ellerinden geleni yaptılar

and defend their ancient libraries.

ve antik kütüphanelerini savundular.

And although they weren't always successful,

Ve her zaman başarılı olamasalar da,

many of the most important manuscripts were thankfully saved,

şükür ki, en önemli el yazmalarının çoğu kurtarıldı.

and today each one of the shrines that was damaged during that uprising

Ve bugün, başkaldırı sırasında zarar gören tapınakların her biri

have been rebuilt,

tekrar inşa edildi.

including the 14th-century mosque that is the symbolic heart of the city.

Kentin sembolik kalbi olan 14. yüzyıl camisi de

It's been fully restored.

tamamen restore edildi.

But even in the bleakest periods of the occupation,

Fakat işgalin en kasvetli sıralarında bile

enough of the population of Timbuktu simply would not bow

Timbuktu'nun büyük çoğunluğu al-Faqi gibi adamlara

to men like al-Faqi.

öylece boyun eğmemiştir.

They wouldn't allow their history to be wiped away,

Tarihlerinin silinmesine izin vermemişlerdir

and anyone who has visited that part of the world,

ve dünyanın o kısmını ziyaret edenler

they will understand why,

neden hikâyelerin, öykülerin,

why stories, why narrative, why histories are of such importance.

tarihin bu kadar önemli olduğunu anlayacaktır.

History matters.

Tarih önemlidir.

History really matters.

Tarih gerçekten önemlidir.

And for peoples of African descent,

Ve yüzyıllar boyunca öykülerinin

who have seen their narrative systematically assaulted over centuries,

sistematik olarak saldırıya uğradığını gören Afrika kökenli insanlar için

this is critically important.

bu son derece önemlidir.

This is part of a recurrent echo across our history

Bu, tarihimiz boyunca hikâyeleri, tarihleri için direnen

of ordinary people making a stand for their story, for their history.

sıradan insanların tekrar eden yankılarının bir parçası.

Just as in the 19th century,

Tıpkı 19. yüzyılda olduğu gibi,

enslaved peoples of African descent in the Caribbean

Karayiplerde esir edilen Afrika kökenli insanlar

fought under threat of punishment,

cezalandırılma tehdidi altında,

fought to practice their religions, to celebrate Carnival,

inançlarını yaşamak, bayramlarını kutlamak,

to keep their history alive.

tarihlerini hayatta tutmak için savaştı.

Ordinary people were prepared to make great sacrifices,

Sıradan insanlar büyük fedakârlıklar yapmak için hazırdı

some even the ultimate sacrifice,

ve hatta bazısı tarihleri için

for their history.

bu uğurda canını verdi.

And it was through control of narrative

Ve öykülerin kontrolü ile

that some of the most devastating colonial campaigns were crystallized.

en yıkıcı sömürge mücadelelerinin bazıları sonuç elde etti.

It was through the dominance of one narrative over another

Bir öykünün diğerine üstünlüğü ile

that the worst manifestations of colonialism became palpable.

sömürgeciliğin en kötü alametleri belirgin hale geldi.

When, in 1874, the British attacked the Ashanti,

1874'te İngilizler Ashanti'ye saldırdığında,

they overran Kumasi and captured the Asantehene.

Kumasi'yi istila ettiler ve Ashanti hükümdarını esir aldılar.

They knew that controlling territory and subjugating the head of state --

Bölgeyi kontrol etmenin ve devletin başına boyun eğdirmenin

it wasn't enough.

yeterli olmadığını biliyorlardı.

They recognized that the emotional authority of state

Devletin duygusal otoritesinin öykülerinde

lay in its narrative

ve onu temsil eden

and the symbols that represented it,

sembollerde yattığının farkında varmışlardı,

like the Golden Stool.

Altın Tabure gibi.

They understood that control of story was absolutely critical

Bir kişiyi gerçekten kontrol etmede hikâyenin kontrolünün

to truly controlling a people.

çok önemli olduğunu anladılar.

And the Ashanti understood, too,

Ashanti de bunu anladı ve

and they never were to relinquish the precious Golden Stool,

değerli Altın Tabureden asla vazgeçmediler,

never to completely capitulate to the British.

ve İngilizlere asla tamamen teslim olmadılar.

Narrative matters.

Öyküler önemlidir.

In 1871, Karl Mauch, a German geologist working in Southern Africa,

1871'de, Güney Afrika'da çalışan Alman Jeolog Karl Mauch,

he stumbled across an extraordinary complex,

sıradışı bir kompleks ile karşılaştı,

a complex of abandoned stone buildings.

terk edilmiş bir taş bina kompleksi.

And he never quite recovered from what he saw:

Ve gördüğü şeyi asla unutamadı:

a granite, drystone city,

bir granit, kuru duvar şehri,

stranded on an outcrop above an empty savannah:

boş bir bozkırın üstündeki bir mostraya gömülmüş halde:

Great Zimbabwe.

Büyük Zimbabwe.

And Mauch had no idea who was responsible

Ve insanı hayrette bırakan mimari bir başarıdan

for what was obviously an astonishing feat of architecture,

kimin sorumlu olduğuna dair Mauch'un en ufak bir fikri yoktu,

but he felt sure of one single thing:

ama kendini bir şeyden emin hissediyordu:

this narrative needed to be claimed.

bu öyküye sahip çıkılmalıydı.

He later wrote that the wrought architecture of Great Zimbabwe

Daha sonra Büyük Zimbabve mimarisinin

was simply too sophisticated,

çok sofistike olduğunu,

too special to have been built by Africans.

Afrikalılar tarafından inşa edilemeyecek kadar özel olduğunu yazdı.

Mauch, like dozens of Europeans that followed in his footsteps,

Mauch, onun ayak izini takip eden onlarca Avrupalı gibi

speculated on who might have built the city.

şehri kimin inşa etmiş olabileceğine kafa yordu.

And one went as far as to posit,

Ve birisi ileri giderek şunları söyledi:

"I do not think that I am far wrong if I suppose that that ruin on the hill

"Tepedeki harabenin Kral Süleyman'ın Mabedinin bir kopyası olduğunu düşünerek

is a copy of King Solomon's Temple."

çok yanılmış olacağımı sanmıyorum."

And as I'm sure you know, Mauch,

Ve eminim ki, Mauch

he hadn't stumbled upon King Solomon's Temple,

Kral Süleyman'ın Mabedine değil

but upon a purely African complex of buildings

11. yüzyıldan sonra bütünüyle bir Afrika uygarlığı tarafından inşa edilmiş

constructed by a purely African civilization

bütünüyle bir Afrika bina kompleksinde

from the 11th century onward.

bulunuyordu.

But like Leo Frobenius, a fellow German anthropologist

Fakat Leo Frobenius gibi bir Alman antropolog

who speculated some years later,

birkaç yıl sonra Nijerya Ife Başlarını ilk defa gördüğünde

upon seeing the Nigerian Ife Heads for the very first time,

şöyle düşündü:

that they must have been artifacts from the long-lost kingdom of Atlantis.

"Bunlar uzun süredir kayıp olan Atlantis krallığının kalıntıları olmalı."

He felt, just like Hegel,

O da, tıpkı Hegel gibi

an almost instinctive need to rob Africa of its history.

içgüdüsel olarak Afrika'yı tarihinden mahrum bırakma ihtiyacını hissetti.

These ideas are so irrational,

Bu fikirler o kadar mantıksız

so deeply held,

ve bağnazca ki,

that even when faced with the physical archaeology,

fiziksel arkeolojiyle yüzleştirilseler bile

they couldn't think rationally.

mantıklı düşünemiyorlardı.

They could no longer see.

Artık göremiyorlardı.

And like so much of Africa's relationship with Enlightenment Europe,

Afrika'nın Aydınlanmış Avrupa ile ilişkilerinde olduğu gibi,

it involved appropriation, denigration and control of the continent.

işin içinde el koyma, aşağılama ve kıtanın kontrolü vardı.

It involved an attempt to bend narrative to Europe's ends.

İşin içinde anlatıları Avrupa'nın çıkarlarına göre bükmek de vardı.

And if Mauch had really wanted to find an answer to his question,

Ve eğer Mauch "Büyük Zimbabve veya büyük taş bina nereden geldi?"

"Where did Great Zimbabwe or that great stone building come from?"

sorusuna gerçekten bir cevap bulmak isteseydi,

he would have needed to begin his quest

arayışına Büyük Zimbabve'nin

a thousand miles away from Great Zimbabwe,

1.600 km uzağından, kıtanın doğu ucu olan,

at the eastern edge of the continent, where Africa meets the Indian Ocean.

Afrika'nın Hint Okyanusu ile buluştuğu yerden başlaması gerekirdi.

He would have needed to trace the gold and the goods

Bu gizemli kültürün büyüklük algısını ve etkisini anlamak,

from some of the great trading emporia of the Swahili coast to Great Zimbabwe,

kontrol altına alınan krallıklar ve medeniyetler üzerinden Büyük Zimbabve'yi

to gain a sense of the scale and influence

siyasi, kültürel bir varlık olarak

of that mysterious culture,

resmetmek için,

to get a picture of Great Zimbabwe as a political, cultural entity

Svahili sahilinden Büyük Zimbabve'ye kadar

through the kingdoms and the civilizations

bazı büyük pazar yerlerindeki altın ve eşyanın

that were drawn under its control.

izini süremesi gerekirdi.

For centuries, traders have been drawn to that bit of the coast

Yüzyıllardır, tüccarlar Hindistan, Çin ve Orta Doğu gibi uzak yerlerden

from as far away as India and China and the Middle East.

sahilin o parçasına çekilmiştir.

And it might be tempting to interpret,

Bu cazip olabilir --

because it's exquisitely beautiful, that building,

çünkü o bina o kadar zarif bir güzellik ki --

it might be tempting to interpret it

onu zarif, sembolik bir mücevher,

as just an exquisite, symbolic jewel,

taştan muazzam bir ayin heykeli olarak

a vast ceremonial sculpture in stone.

yorumlamak cazip olabilir.

But the site must have been a complex

Fakat bu alan, bin yıllar boyunca

at the center of a significant nexus of economies

bu bölgeyi tanımlayan önemli bir ekonomik ilişkinin

that defined this region for a millennium.

merkezinde bir kompleks olmalıydı.

This matters.

Bu önemlidir.

These narratives matter.

Bu öyküler önemli.

Even today, the fight to tell our story is not just against time.

Bugün bile, hikâyemizi anlatma mücadelesi sadece zamana karşı değildir.

It's not just against organizations like Ansar Dine.

Sadece Ansar Dine gibi örgütlere karşı değildir.

It's also in establishing a truly African voice

Yüzyıllar boyu dayatılan tarihlerden sonra

after centuries of imposed histories.

gerçek bir Afrika sesi tesis etme meselesidir.

We don't just have to recolonize our history,

Tarihimizi sadece yeniden kolonileştirmek değil

but we have to find ways to build back the intellectual underpinning

Hegel'in olduğunu inkar ettiği düşünsel desteği

tekrar inşa etmenin yollarını bulmak zorundayız.

that Hegel denied was there at all.

We have to rediscover African philosophy,

Afrika felsefesini, Afrika bakış açısını,

African perspectives, African history.

Afrika tarihini tekrar keşfetmek zorundayız.

The flowering of Great Zimbabwe -- it wasn't a freak moment.

Büyük Zimbabve'nin çiçek açması garip bir an değildi.

It was part of a burgeoning change across the whole of the continent.

Kıtanın tamamında gelişen değişimin bir parçasıydı.

Perhaps the great exemplification of that was Sundiata Keita,

Muhtemelen Batı Afrika'nın gördüğü en büyük imparatorluk olan

the founder of the Mali Empire,

Mali İmparatorluğu'nun kurucusu Sundiata Keita,

probably the greatest empire that West Africa has ever seen.

belki de bunun en büyük örneğini oluşturmuştur.

Sundiata Keita was born about 1235,

Sundiata Keita 1235 yılında doğdu,

growing up in a time of profound flux.

müthiş bir değişim zamanında büyüdü.

He was seeing the transition between the Berber dynasties to the north,

Kuzeydeki Berberi hanedanları arasındaki geçişi görüyor,

he may have heard about the rise of the Ife to the south

güneyde Ife'nin doğuşunu ve belki hatta batıdaki

and perhaps even the dominance of the Solomaic Dynasty

Etiyopya Solomon hanedanının egemenliğini

in Ethiopia to the east.

duymuş olmalı.

And he must have been aware that he was living through a moment

Ve kıtamızda artan bir güvenin, hızlı bir değişimin

of quickening change,

olduğu bir dönemde

of growing confidence in our continent.

yaşadığının farkında olmalıydı.

He must have been aware of new states

Büyük Zimbabve ve Swahili sultanlıklarına kadar

that were building their influence

etkilerini geliştiren,

from as far afield as Great Zimbabwe and the Swahili sultanates,

her biri doğrudan veya dolaylı olarak kıtanın ötesini hedefleyen

each engaged directly or indirectly beyond the continent itself,

ve entelektüel ve kültürel miraslarını güvence altına almak adına

each driven also to invest in securing their intellectual and cultural legacy.

yatırım yapan yeni devletlerin farkında olmalıydı.

He probably would have engaged in trade with these peer nations

Muhtemelen büyük orta çağ Afrika ekonomilerinin

as part of a massive continental nexus

büyük bir kıta bağlantısının parçası olarak

of great medieval African economies.

bu akran uluslarla ticaret yapmakla ilgilenirdi.

And like all of those great empires,

Ve tüm bu büyük imparatorluklar gibi,

Sundiata Keita invested in securing his legacy through history

Sundiata Keita hikâyeyi kullanarak mirasını tarihle güvence altına almaya

by using story --

yatırım yaptı.

not just formalizing the idea of storytelling,

Sadece öykü anlatma fikrini şekillendirmekle kalmayıp,

but in building a whole convention

imparatorluğu için bir anlatı tesis etmenin

of telling and retelling his story

anahtarı olarak

öyküsünü anlatan ve tekrarlayan

as a key to founding a narrative

for his empire.

tam bir düzen kurmaya.

And these stories, in musical form,

Ve bu hikâyeler, müzikal formda,

are still sung today.

bugün hâlâ söyleniyor.

Now, several decades after the death of Sundiata,

Sundiata'nın ölümünden birkaç on yıl sonra

a new king ascended the throne,

tahta yeni bir kral oturdu,

Mansa Musa, its most famous emperor.

en meşhur hükümdar olan Mansa Musa.

Now, Mansa Musa is famed for his vast gold reserves

Mansa Musa, büyük altın rezervleri ve elçilerini

and for sending envoys to the courts of Europe and the Middle East.

Avrupa ve Orta Doğu saraylarına göndermekle ünlüdür.

He was every bit as ambitious as his predecessors,

O, tam da ataları kadar hırslıydı,

but saw a different kind of route of securing his place in history.

ama tarihteki yerini güvenceye almada farklı bir yol seçti.

In 1324, Mansa Musa went on pilgrimage to Mecca,

1324'te, Mansa Musa Mekke'ye hacca gitti

and he traveled with a retinue of thousands.

ve beraberindeki binlerce kişiyle seyahat etti.

It's been said that 100 camels each carried 100 pounds of gold.

Her biri 45 kilo altın taşıyan 100 deve olduğu söyleniyor.

It's been recorded that he built a fully functioning mosque

Kayıtlara göre seyahati sırasında

every Friday of his trip,

her Cuma tam teçhizatlı bir cami yaptırıyormuş

and performed so many acts of kindness,

ve o kadar izzet-i ikramda bulunmuş ki

that the great Berber chronicler, Ibn Battuta, wrote,

büyük Berberi tarihçi İbn Batuta şöyle yazmış:

"He flooded Cairo with kindness,

"Kahire'ye nezaketle sel gibi aktı,

spending so much in the markets of North Africa and the Middle East

Kuzey Afrika ve Orta Doğu pazarlarında çok fazla harcama yaptı,

that it affected the price of gold into the next decade."

öyle ki bu, sonraki on yılın altın değerini etkiledi."

And on his return,

Ve geri dönüş yolunda

Mansa Musa memorialized his journey

Mansa Musa, seyahatini

by building a mosque at the heart of his empire.

imparatorluğun kalbinde bir cami inşa ettirerek anıtlaştırmıştır.

And the legacy of what he left behind,

Ve arkasında bıraktığı miras,

Timbuktu,

Timbuktu,

it represents one of the great bodies of written historical material

Afrikalı bilginler tarafından üretilen

yazılı tarihi malzemelerinden birini temsil eder:

produced by African scholars:

about 700,000 medieval documents,

ilmi çalışmalar ve mektupların bulunduğu

ranging from scholarly works to letters,

daha çok aileler tarafından korunan

which have been preserved often by private households.

yaklaşık 7.000 ortaçağ belgesi.

And at its peak, in the 15th and 16th centuries,

Ve zirve zamanlar olan 15. ve 16. yüzyılda

the university there was as influential

oradaki üniversite

Avrupa'daki herhangi bir eğitim kuruluşu kadar etkiliydi

as any educational establishment in Europe,

attracting about 25,000 students.

ve 25.000 öğrenci orada eğitim almak için geliyordu.

This was in a city of around 100,000 people.

Burası yaklaşık 100.000 kişilik bir şehirdi.

It cemented Timbuktu as a world center of learning.

Bu Timbuktu'yu eğitimin merkezi olarak pekiştirdi.

But this was a very particular kind of learning

Fakat bu İslam odaklı ve güdümlü

that was focused and driven by Islam.

çok özel bir tür eğitimdi.

And since I first visited Timbuktu,

Ve Timbuktu'yu ilk ziyaretimden beri

I've visited many other libraries across Africa,

Afrika genelinde birçok kütüphaneyi ziyaret ettim

and despite Hegel's view that Africa has no history,

ve Hegel'in Afrika'nın tarihi olmadığı görüşüne rağmen

not only is it a continent with an embarrassment of history,

tarihinden utanç duyan değil,

it has developed unrivaled systems for collecting and promoting it.

onu toplama ve bunu tanıtma konusunda eşsiz bir sistem geliştiren bir kıtadır.

There are thousands of small archives,

Ortada binlerce küçük arşiv,

textile drum stores,

el yazmaları ve maddi kültürün saklandığı kaplardan fazlası olan

that have become more than repositories of manuscripts and material culture.

kumaş davul satılan mağazalar var.

They have become fonts of communal narrative,

Onlar halk öykülerinin kaynağı,

symbols of continuity,

sürekliliğin sembolleri oldular

and I'm pretty sure that many of those European philosophers

ve oldukça eminim ki Afrika düşünsel geleneğini sorgulayan

who questioned an African intellectual tradition

Avrupa'lı filizofların çoğu

must have, beneath their prejudices,

önyargılarının altında,

been aware of the contribution of Africa's intellectuals

Afrikalı fikir adamlarının Batı ilmine katkılarının

to Western learning.

farkında olmalılar.

They must have known

Akdeniz'i yönlendiren

of the great North African medieval philosophers

büyük Kuzey Afrika ortaçağ filozoflarını

who had driven the Mediterranean.

biliyor olmalılar.

They must have known about and been aware of

Hristiyanlığın bir parçası olan bu geleneği,

that tradition that is part of Christianity, of the three wise men.

üç müneccim kralı biliyor ve onların farkında olmalılardı.

And in the medieval period, Balthazar, that third wise man,

Ve ortaçağ döneminde, üçüncü müneccim olan Baltazar,

was represented as an African king.

Afrika kralı olarak temsil edildi.

And he became hugely popular

Ve o, Eski Dünya ilminin

as the third intellectual leg of Old World learning,

üçüncü düşünsel ayağı olarak son derece popüler oldu,

alongside Europe and Asia, as a peer.

Avrupa ve Asya'nın yanı sıra, bir eş olarak.

These things were well-known.

Bunların hepsi iyi biliniyordu.

These communities did not grow up in isolation.

Bu topluluklar fanusta büyümediler.

Timbuktu's wealth and power developed because the city became

Timbuktu'nun serveti ve gücü büyüdü

çünkü şehir kazançlı kıtalar arası ticaret yollarının merkezi oldu.

a hub of lucrative intercontinental trade routes.

This was one center

Bu, sınırsız,

in a borderless, transcontinental,

kıtalar arası, iddialı,

ambitious, outwardly focused, confident continent.

dışa odaklanmış, kendine güvenen kıtanın bir merkeziydi.

Berber merchants, they carried salt and textiles

Berberi tüccarlar tuz ve tekstil ürünleri

and new precious goods and learning down into West Africa

ve çölden Batı Afrika'ya yeni, değerli eşyalar

from across the desert.

ve bilgi taşıyorlardı.

But as you can see from this map

Fakat Mansa Musa'dan kısa bir süre sonra

that was produced a little time after the life of Mansa Musa,

üretilen bu haritada görebileceğiniz gibi,

there was also a nexus of sub-Saharan trade routes,

Afrika'nın fikirleri ve geleneklerinin

along which African ideas and traditions

Timbuktu'nun düşünsel değerine eklendiği

added to the intellectual worth of Timbuktu

ve çöllerden Avrupa'ya uzanan

and indeed across the desert to Europe.

Sahra altı ticaret yolları birliği de vardı.

Manuscripts and material culture,

El yazmaları ve maddi kültür,

they have become fonts of communal narrative,

onlar halk öykülerinin kaynağı,

symbols of continuity.

sürekliliğin sembolleri oldular.

And I'm pretty sure that those European intellectuals

Ve oldukça eminim ki, tarihimizi hor gören

who cast aspersions on our history,

bu Avrupalı fikir adamları

they knew fundamentally about our traditions.

esasında geleneklerimizi biliyorlardı.

And today, as strident forces like Ansar Dine and Boko Haram

Ve bugün, Ansar Dine ve Boko Haram gibi katı güçlerin

grow popular in West Africa,

Batı Afrika'da popüler olmasının nedeni

it's that spirit of truly indigenous, dynamic, intellectual defiance

kadim geleneğin işine yarayan

yerli, dinamik, düşünsel başkaldırı ruhudur.

that holds ancient traditions in good stead.

When Mansa Musa made Timbuktu his capital,

Mansa Musa Timbuktu'yu başkent yaparken,

he looked upon the city as a Medici looked upon Florence:

şehre Medici'nin Floransa'ya baktığı gibi baktı,

as the center of an open, intellectual, entrepreneurial empire

yani, çeşitli yerlerden gelen büyük fikirlerin geliştiği

that thrived on great ideas wherever they came from.

açık, düşünsel, girişimci bir imparatorluğun merkezi.

The city, the culture,

Bu bölgenin kenti, kültürü

the very intellectual DNA of this region

ve düşünsel DNA'sı

remains so beautifully complex and diverse,

o kadar güzel bir şekilde karmaşık ve çeşitli kalmıştır ki,

that it will always remain, in part,

kısmen İslam öncesi, yerli geleneklerden türeyen

located in storytelling traditions that derive from indigenous,

hikâye anlatım geleneklerinde

pre-Islamic traditions.

kain olacaktır.

The highly successful form of Islam that developed in Mali became popular

Mali'de gelişen İslam'ın son derece başarılı biçimi,

bu özgürlükleri ve bu özünde olan

because it accepted those freedoms

and that inherent cultural diversity.

kültürel çeşitliliği kabul ettiği için rağbet gördü.

And the celebration of that complexity,

Ve bu karmaşıklığın kutlanması,

that love of rigorously contested discourse,

sert bir şekilde tartışılan söylemin sevgisi,

that appreciation of narrative,

anlatının takdir edilmesi,

was and remains, in spite of everything,

her şeye rağmen Batı Afrika'nın kalbindeydi

the very heart of West Africa.

ve hâlâ mevcut.

And today, as the shrines and the mosque vandalized by Ansar Dine

Ve bugün, Ansar Dine tarafından tahrip edilen türbeler ve camiler

have been rebuilt,

yeniden inşa edildiği gibi,

many of the instigators of their destruction have been jailed.

yıkımları azmettirenlerin birçoğu hapsedildi.

And we are left with powerful lessons,

Ve güçlü dersler edindik.

reminded once again of how our history and narrative

Bir kez daha tarih ve öykülerimizin

have held communities together for millennia,

toplumları nasıl binlerce yıldır bir arada tuttuğu,

how they remain vital in making sense of modern Africa.

modern Afrika'yı anlamada nasıl hayati önem taşıdıklarını hatırladık.

And we're also reminded

Ayrıca bu kendine güvenen,

of how the roots of this confident, intellectual, entrepreneurial,

entelektüel, girişimci, dışa dönük,

outward-facing, culturally porous, tariff-free Africa

kültürel açıdan geçişken, gümrüksüz Afrika'nın köklerinin

bir zamanlar dünya için nasıl gıpta nedeni olduğunu hatırladık.

was once the envy of the world.

But those roots, they remain.

Fakat bu kökler, hâlâ mevcut.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)