Kim Stanley Robinson: Remembering climate change ... a message from the year 2071 | TED Countdown

Çeviri: Ayşe Açıkgöz Gözden geçirme: Cihan Ekmekçi

The 2020s were a crux in human history.

2020′ler insanlık tarihi için bir dönüm noktasıydı.

They began with the first pandemic,

İlk olarak pandemi ile başladılar,

a slap to the face of everyone,

herkesin yüzüne tokat gibi inen,

as they had to acknowledge that they were a single civilization

çünkü tek bir biyosfer üzerinde tek bir medeniyet olduklarını

on a single biosphere,

ve onları hayatta tutmak için

utterly dependent on science to keep them alive.

tamamen bilime bağlı olduklarını kabul etmek zorundaydılar.

Civilization is a fragile thing.

Medeniyet çok kırılgan bir şeydir.

And although people started the '20s hoping to ignore that profound truth,

İnsanlar 20′li yıllara bu derin gerçeği görmezden gelmeyi umarak başlasa da

even after the first pandemic,

ilk pandemiden sonra bile

the great heat waves of 2023 torched any such hope.

2023′ün büyük sıcak dalgaları böyle bir umudu ateşe verdi.

Humans cannot survive combinations of high heat and high humidity

İnsanlar, “yaş termometre 35” olarak adlandırılan bir endeks sıcaklığının

that rise above an index temperature called "wet-bulb 35."

üzerine çıkan yüksek ısı ve yüksek nem kombinasyonlarında hayatta kalamazlar.

And that year, the wet-bulb 36 events in India, in Southeast Asia

Ve o yıl, Hindistan’da, Güneydoğu Asya’da ve Amerika’nın Orta Batı’sında

and in the American Midwest

meydana gelen yaş termometre 36 olayları

killed so many more people than the first pandemic

ilk pandemiden çok daha fazla insanı öldürdü

that it was made clear to everyone things simply had to change.

ve herkesçe bir şeylerin değişmesi gerektiği açığa çıktı.

The arrival of the second pandemic put an exclamation mark on all that.

İkinci pandeminin gelişi tüm bunlara bir ünlem işareti koydu.

The question at that desperate point was: Could things change?

Bu çaresiz noktada soru şuydu: Bir şeyler değişebilir mi?

Could humanity stop its destructive ways

İnsanlık yıkıcı yolları durdurarak

and restore balance to its relationship to its biosphere?

kendi biyosferi ile aradaki ilişkiyi dengede tutabilir mi?

Crucially, could it lower the global average temperature of the earth

Daha da önemlisi, küresel ortalama sıcaklığı zamanında düşürebilir mi,

in time to avoid killing millions more people,

daha fazla insanı,

more animals

daha fazla hayvanı

and indeed entire species?

ve tüm türleri öldürmekten kaçınarak?

Looking back from our perspective 60 years later, this of course looks possible,

60 yıl sonra bizim açımızdan geriye dönüp baktığımızda elbette mümkün görünüyor,

because they did it.

çünkü onlar başardılar.

But it was by no means a sure thing.

Ama hiçbir şekilde kesin değildi.

You have to imagine what it felt like at the time, when panic filled the air,

O zamanlar nasıl olduğunu hayal etmeniz gerekir, panik havayı sarmıştı

and no one could be sure success was even physically possible.

ve hiç kimse başarının fiziksel olarak dahi mümkün olduğundan emin değildi.

Many declared that humanity was doomed.

Birçokları insanlığın lanetlendiğini ilan etti.

This is why that decade gets called "the turbulent 20s"

Bu yüzden bu on yıl “çalkantılı 20′ler”

or "the terrifying 20s."

ya da “korkunç 20′ler” diye adlandırıldı.

Only much later did some historians begin to call it "the terrific 20s"

Ancak çok daha sonra bazı tarihçiler “müthiş 20′ler” demeye başladı

or even "the roaring 20s,"

veya hatta “kükreyen 20′ler”,

although that's a historian's joke and as usual, a bad one.

yine de bu bir tarihçinin şakası ve her zamanki gibi kötü.

It was not at all like the roaring twenties of a century before.

Yüzyılın kükreyen yirmili yıllarına hiç benzemiyordu.

It was much stranger than that.

Ondan daha da garipti.

In these critical years, lessons learned in the first pandemic got put to use.

Bu kritik yıllarda, ilk pandemiden öğrenilen dersler kullanılmaya başlandı.

The scientific community had rallied to meet that crisis

Bilimsel topluluk bu krizi karşılamak için toplandı,

in an unprecedented way,

benzeri görülmemiş bir şekilde,

unleashing a burst of cooperation and creativity never seen before.

daha önce görülmemiş bir iş birliği ve yaratıcılık patlaması ortaya çıkararak.

And now they did it again.

Şimdi tekrar yaptılar.

Things that had once seemed impossible became the new normal,

Daha önceleri imkansız görünen şeyler şimdi yeni normal olmuştu.

and the heat waves of 2023 spurred an all-hands-on-deck mentality,

ve 2023′ün ısı dalgaları, herkesi sıkı sıkıya görev başına getirdi,

in which almost every solution ever proposed to help solve the climate crisis

iklim krizini çözmek için önerilen neredeyse her çözüm

got accelerated to roll out and given a try.

hızlandırıldı ve denendi.

The diversity of this effort makes any study of the 20s

Bu çabanın çeşitliliği, 20′li yıllar çalışmalarını

a very multidisciplinary affair -- which I like -- involving all of science,

çok disiplinli bir hale getiriyor -ki bu hoşuma gidiyor-

technology, engineering and medicine,

tüm bilim, teknoloji, mühendislik ve tıp

STEM yes, our great tool kit,

ve STEM, evet, harika araç kitimiz

but also, crucially:

ama aynı zamanda çok önemli olan

governance, law, justice, diplomacy, philosophy and the arts,

yönetişim, hukuk, adalet, diplomasi, felsefe ve sanat

and most of all, finance.

ve hepsinden önemlisi, finans.

Rapid changes in civilization software

Medeniyet yazılımındaki ani değişiklikler

were what allowed for the rapid changes in its hardware.

donanımındaki ani değişikliklere izin veren şeydi.

Crucially, the people of that time had to arrange to pay themselves

En önemlisi, o zamanın insanları biyosferi iyileştirmek için

to do the things necessary to heal the biosphere.

gerekli şeyleri yapmak için kendilerine ödeme yapmak zorundaydılar.

Money had to go to good work rather than bad.

Kötüden ziyade para iyi işlere gitmek zorundaydı.

This was the crux.

Bu işin dönüm noktasıydı.

With that change enacted,

Yapılan bu düzenlemeyle,

there was all manner of good work ready to be performed.

gerçekleştirilmeye hazır her türlü iyi iş vardı.

It has to be understood that before the 20s,

Şu anlaşılmalıdır ki, 20′li yıllardan önce

capital always went to the highest rate of return.

para her zaman getirisi yüksek olan şeye gitmiştir.

That was the law of capital,

Sermayenin kanunu buydu,

often literally the law.

hatta kelimenin tam anlamıyla yasaydı.

Restoring damage done to the biosphere,

Biyosfere verilen hasarı onarmak,

taking carbon dioxide back out of the atmosphere --

karbondioksiti atmosferden geri almak --

these did not yield the highest rate of return,

bunlar getirisi en yüksek olan şeyler değildi

so money went elsewhere,

bu yüzden para başka yerlere gitti

and thus the catastrophe struck home.

ve böylece felaket evimizi vurdu.

Strange as it seems now, the funding of destruction might even have continued

Şimdi garip görünüyor ama yıkımın finansmanı hâlâ devam ediyor olabilirdi,

were it not for a basic change in the global political economy,

eğer küresel siyasal iktisatta basit bir değişiklik olmasaydı,

a change oriented by science,

değişim bilimden yönlendirilmeseydi,

organized under the Paris Agreement

Paris Anlaşması altında organize edilmeseydi

and then enacted by all the nations on earth.

ve bu yasalaştırılmasaydı.

The mechanism for this transformation

Bu dönüşümün mekanizmasına,

was called the Network for Greening the Financial System,

dünyanın 89 merkez bankasından oluşan bir organizasyon,

an organization of 89 of the world's central banks.

Finansal Sistemi Yeşillendirme Ağı adı verildi.

Under the direction and encouragement of their governments,

Hükûmet yönlendirmesi ve teşviki altında merkez bankaları,

these central banks shifted the world to what some now call the carbon standard.

dünyayı şu anda bazılarının karbon standardı dediği şeye kaydırdı.

It also gets called "carbon quantitative easing" or "the carbon coin."

Aynı zamanda “karbon niceliksel azalma” veya “karbon para” olarak adlandırılır.

The idea was this:

Fikir şuydu:

that new fiat money should be created precisely in proportion

yeni yasal paranın tam olarak atmosferden alınan ve bitkilerde,

to the amount of carbon dioxide taken out of the atmosphere

toprakta veya ayaklarımızın altındaki kayalarda tutulan

and sequestered in plants, soil or the rocks under our feet.

karbondioksit miktarıyla orantılı olarak yaratılması gerektiğidir.

And that new money was to be given to anyone

Ve böylece yeni para,

who drew carbon back out of the air

ilk etapta karbonu havadan çeken

or demonstrably and over the long term

veya uzun vadede onu yakmaktan kaçınan

refrained from burning it in the first place.

herkese verilecekti.

This monetary and fiscal policy

Bu para ve maliyet politikası,

reoriented a huge proportion of human work to decarbonizing projects,

insan emeğinin büyük bir bölümünü karbon arındırma projelerine yönlendirdi

and there were a lot of them ready to go.

ve birçoğu da yapmaya hazırdı.

Regenerative agriculture was one giant area,

Rejeneratif tarım dev bir alandı,

very important, as people still needed to eat while saving the world.

çok önemliydi, çünkü insanlar dünyayı kurtarırken hâlâ yemeğe ihtiyaç duyuyordu.

Reforestation, where appropriate, was also a rapid method of carbon drawdown.

Uygun yerlerde yeniden ağaçlandırma da hızlı bir karbon azaltma yöntemiydi.

So was direct air capture,

Doğrudan hava yakalama da öyleydi,

which required an entirely new physical infrastructure,

tamamen yeni bir fiziksel altyapı gerektiriyordu,

all paid for by carbon coins.

tamamı karbon parasıyla ödendi.

Some captured carbon got rendered into replacements for concrete and steel,

Yakalanan bazı karbonlar, beton ve çeliğin ikameleri hâline getirildi

and that, too, earned carbon coins.

ve bu da karbon paraları kazandırdı.

Habitat restoration also helped, usually.

Habitat restorasyonu da genellikle yardımcı oldu.

Once people were getting paid to take care of the earth's land and animals,

İnsanlar dünyanın toprak ve hayvanlarına bakmak için para almaya başlayınca

carbon drawdown then joined the effort to stop the mass extinction event

içine sızdığımız kitlesel yok olma olayını durdurma çabalarına

that we had been slipping into.

karbon azaltma da katıldı.

Of course, clean energy is fundamental to powering all of this good work,

Tabii ki, temiz enerji, tüm bu iyi işlere güç sağlamak için esastır

and installing thousands of gigawatts of clean energy production

ve binlerce gigawatt temiz enerji üretimi kurmak

was a mammoth task.

devasa bir görevdi.

Millions of people spent their careers

Milyonlarca insan kariyerlerini

in this great infrastructural transformation.

bu büyük altyapısal dönüşüme harcadılar.

Indeed, there was so much work to be done in the 20s

20′lerde yapılması gereken o kadar iş vardı ki

that governments funding it were able to create full employment.

hükûmetler tam istihdam yaratabilmek için fon sağlıyorlardı.

"Create full employment," which of course means an end to poverty.

“Tam istihdam yaratmak” tabii ki yoksulluğa bir son demekti.

That there wouldn't be enough work for people,

İnsanlar için yeterli iş olmayacağı,

that there was a contradiction between people's health

insan sağlığı ve biyosferin sağlığı arasında

and the biosphere's health --

bir çelişkinin varlığı --

these were confusions so ingrained in the era before the 20s,

bu karışıklıklar 20′ler öncesi çağda o kadar yerleşmişti ki

they're now hard to understand.

şimdi anlaşılması zor.

But hindsight is 20/20, if you'll excuse me saying so.

Fakat bunu anlamak geç oldu, eğer bu sözümü affederseniz.

And as for keeping fossil fuels in the ground,

Fosil yakıtları yer altında tutmaya gelince

this, too, had to be compensated,

bunun da telafi edilmesi gerekiyordu,

as many nations were literally banking on these resources,

çünkü pek çok ulus tam olarak bu kaynaklara güveniyordu

the burning of which would ironically have destroyed them.

ve yakılması ironik bir şekilde onları yok edecekti.

When petrostates like Venezuela, Saudi Arabia, Canada and Russia

Venezuela, Suudi Arabistan, Kanada ve Rusya gibi petrol ülkelerine,

declared they were going to keep it in the ground,

petrolü yer altında tutacaklarını açıkladıklarında

they were paid in carbon coins,

bu yakıtları ne kadar hızlı

on a timetable matched to how quickly

çıkaracaklarına ve satacaklarına

they would have extracted and sold these fuels.

uygun zaman çizelgesine göre karbon para ödendi.

At the level of cities,

Şehir düzeyinde,

infrastructure changes got paid for as they reduced carbon burn.

karbon yakımını azalttıkça altyapı değişiklik bedelleri ödendi.

Mass transit projects, electric car recharging stations,

Toplu taşıma projeleri, elektrikli araç şarj istasyonları,

infill construction, city agriculture, clean power generation --

dolgu inşaatı, şehir tarımı, temiz enerji üretimi --

all these actions earned carbon coins at the city level.

tüm bu eylemler şehir düzeyinde karbon paralar kazandırdı.

And individuals could earn the coins as well,

Ve bireyler de bu paraları kazanabiliyordu,

by efforts such as no-till agriculture or green ranching,

mesela toprak işlemesiz tarım veya yeşil çiftçilik,

peat bog creation, kelp farming

turba bataklığı oluşturma, yosun yetiştirme

and also swapping out dirty machines for clean ones.

kirli makineleri temizleriyle değiştirme gibi çabalarla.

All such decarbonizing efforts now made money rather than cost money.

Tüm bu karbonsuzlaştırma çabaları artık maliyet yerine para kazandırdı.

Well, of course, there were many problems created by this shift in value.

Tabii ki, bu değer kaymasının yarattığı birçok sorun vardı.

Certifying carbon drawdown became a huge industry in itself,

Karbon düşürme sertifikalandırması devasa bir sanayi oldu

and anything that gets measured gets gamed.

ve ölçülen her şey dikkate alınıyor.

So this was not a simple matter.

Yani bu basit bir mesele değildi.

But it got done.

Ama yapıldı.

And then ...

Ve sonra...

the heat waves of 2027 made it seem

2027′deki sıcak hava dalgaları, tüm güzel işleri

as if all their good work had come too late,

çok geç kalınmış gibi gösterdi,

the people could no longer stop a slide into catastrophe.

insanlar artık felakete sürüklenmeyi durduramadılar.

Things could have fallen apart that year,

O yıl işler dağılabilirdi

and there was enough turmoil to make it seem like that was what was happening.

ve olan bitenin bu olduğunu gösterecek kadar kargaşa vardı.

The countries that cast dust into the atmosphere the next summer

Gelecek yaz, güneş ışığını uzaya saptırmak

to deflect sunlight into space and cool things off for a while --

ve etrafı serinletmek için atmosfere toz atan ülkeler --

these countries were excoriated by many,

bu ülkeler birçokları tarafından kınandı

but thanked by many more.

ama birçokları da teşekkür etti.

The sense of emergency grew strong,

Aciliyet duygusu daha da büyüdü

and political instability spread like wildfire.

ve politik istikrarsızlık orman yangını gibi saçıldı.

The creation of a dozen new countries by way of divorces, velvet or otherwise,

Kazançlı veya tam tersi boşanmalar yoluyla bir düzine yeni ülkenin yaratılması,

was hard to reconcile with the climate emergency work.

iklim acil durumu çalışmasıyla uzlaştırmak zordu.

And for some years, history seemed to fall into chaos.

Ve bazı yıllarda, tarih kaosun içine düşmüş gibiydi.

Often seems that way.

Hep böyle görünür.

The global temperatures cooled for a few years after that,

Küresel sıcaklıklar bundan sonra birkaç yıllığına azaldı,

and political temperatures cooled as well.

politik hararetler de aynı şekilde tabii.

Indigenous people took an active role in managing the lands

Yerli insanlar toprakların yönetiminde aktif rol oynadı,

that they knew the best,

en iyi bildikleri şeydi,

bringing back much-needed values of long-term care.

uzun süreli bakımın çok ihtiyaç duyulan değerlerini getirdiler.

Women's empowerment continued to expand

Kadınların güçlenmesi, kadınların sürekli

by way of the continuous and undeniable work of women.

ve inkar edilemez çalışmaları yoluyla genişlemeye devam etti.

And when the world's population then began to level off,

Ve dünya nüfusu daha sonra dengelenmeye başladığında,

pressures of all kinds were reduced accordingly.

buna bağlı olarak her türlü baskı da azaldı.

The project also of leaving a big percentage of the earth's surface

Dünya yüzeyinin büyük bir kısmını kuzen türlerimize bırakma projesi de

to our cousin species

hız kazandı,

gained momentum, with large reserves of wildland connected by habitat corridors

göçleri tekrar mümkün kılmak için habitat koridorlarıyla bağlanmış

to make migrations possible again.

geniş vahşi toprak rezervleriyle birlikte.

And the mass extinction event that had looked inevitable

Kaçınılmaz gibi görünen toplu yok olma olayı

began to shift into a global project of mutual care.

küresel bir karşılıklı bakım projesine dönüşmeye başladı.

Although the sunlight deflection of 2028

2028′deki güneş ışınları sapma olayı

remains by far the most famous act of geofinessing,

her ne kadar en bilinen jeo-mahvolma olarak kalsa da,

it's important to recall the effort in Antarctica and Greenland

Antarktika ve Grönland’daki, o zamanlar daha hızlıca

to pump meltwater out from under the great glaciers

denize kayan büyük buzulların altından eriyen suyu

that were then sliding faster and faster into the sea.

pompalamak için gösterilen çabayı unutmamak önemlidir.

Sea level rise could have been a catastrophe for everybody,

Deniz seviyesinin yükselmesi, sadece kıyı şeridi yakınındakileri için değil,

not just near the coastlines, but everybody.

herkes için bir felaket olabilirdi.

But removing that meltwater beneath the glaciers

Fakat buzul altındaki eriyen suyun çıkarılması,

caused their ice to bottom out on rock again,

buzun, kaya üzerinde dibe çökmesine yol açtı,

slowed the ice back to its historical norms.

buzu tarihsel normlarına geri döndürdü.

Sea level rise is still a concern, of course,

Deniz yükselmesi hâlâ endişe sebebi,

but in this matter, as in so many,

birçok konuda olduğu gibi, bu konuda da

carbon drawdown is a huge help.

karbon düşürülmesinin büyük yardımı dokundu.

It's the clear signal indicating that we have taken up our responsibility

Bu açık bir işarettir ki

for keeping the biosphere in balance,

biyosferi dengede tutma sorumluluğunu üstlendiğimizi,

that the parts per million of CO2 in the atmosphere

atmosferdeki ppm CO2 miktarı

is now under our control

artık kontrolümüz altında

and a matter of international treaty negotiation.

ve uluslararası anlaşma müzakerelerinin konusu.

This is really the great accomplishment of our time.

Zamanımızın en büyük başarılarından biriydi bu.

It means we can put sea level, along with everything else,

Diğer her şeyle, deniz seviyesini uzun süreli istikrar için

onto a shared path towards long-term stability.

ortak yola koyacağımız anlamına gelir.

It's another way in which we can say we now live on the carbon standard.

Bu artık karbon standardında yaşadığımızı söylemenin başka bir yoludur.

We take that for granted now.

Bunu şimdi doğal karşılıyoruz.

But 60 years ago, it was a challenge no generation had had to beat.

Ancak 60 yıl önce, hiçbir neslin aşmak zorunda olmadığı bir meydan okumaydı.

That they did it is something we should be grateful for,

Minnettar olmamız gereken bir şey yaptılar

and indeed, the more historians like me look at the 20s,

ve gerçekten, benim gibi tarihçiler 20′li yıllara baktıkça

the more amazing they become.

daha da muhteşem hâle geliyorlar.

Those people really stepped up.

Onlar, ellerinden geleni yaptılar.

Thank you.

Teşekkürler.