Climate change is becoming a problem you can taste | Amanda Little

Transcriber: Ivana Korom Reviewer: Joanna Pietrulewicz

Çeviri: Ivana Korom Gözden geçirme: Esra Çakmak

Pandeminin ilk aylarında şef José Andrés,

günümüz Amerikan yemek krizini simgeleyen iki fotoğraf paylaştı.

In the early months of the pandemic,

İlki, Idaho’daki bir tarlada çürümeye bırakılmış

chef José Andrés circulated two photos

patates yığınlarını göstermekte.

that have come to symbolize a modern American food crisis.

Salgın sırasında bunları tüketen restorant kafeterya ve stadyumlar kapatıldı.

The first shows mountains of potatoes

that have been left to rot in a field in Idaho.

İkincisi ise, San Antonio aşevi önündeki yıkıcı bir sahneyi göstermekte.

The restaurants and cafeterias and stadiums that had consumed them

Binlerce araba dolusu insan herkese yetmeyecek olan

were shuttered during the pandemic.

erzak malzemelerini beklemek için sıraya girmiş.

The second shows a devastating scene outside of the San Antonio food bank.

Andrés, “Bu iki fotoğrafın aynı anda tarihimizin en zengin

Thousands of carloads of people lined up,

ve teknolojik açıdan en gelişmiş anında var olması nasıl mümkün olabilir,”

waiting for food with not enough supply to go around.

"How is it possible these two photos exist at the same time,

diye tweet attı.

Fotoğrafların yayınlanmasından aylar sonra kriz daha da kötüleşti.

in the most prosperous

and technologically advanced moment in our history," tweeted Andrés.

Milyarlarca patates ve diğer taze ürünler

In the months after the photos were published,

Amerikalı çiftçiler tarafından atıldı.

the crisis got worse.

Aynı zamanda ülkenin dört bir yanındaki aşevleri, talep artışlarını

Billions of pounds of potatoes and other fresh produce

ve %40′ının kritik yetersizlikler ile karşı karşıya kaldığını bildirdi.

were chucked by American farmers.

At the same time,

Amerika dışında özellikle Orta Doğu’nun ve Güneydoğu Afrika’nın tamamında

food banks all over the country were reporting demand increases

COVID-19, zaten savunmasız olan gıda sistemlerini felç ediyordu.

and 40 percent were facing critical shortfalls.

Outside the US,

especially in the Middle East and throughout Southeastern Africa,

Oxfam, 2020′nin sonunda günde 12 bin kişinin COVID ile bağlantılı

COVID-19 was paralyzing food systems that were already vulnerable.

açlıktan ölebileceğini tahmin etmekte.

Oxfam has predicted that by the end of 2020

Bu şimdiye kadar kaydedilen en yüksek günlük

ölüm oranından bile daha fazla fakat daha da kötüsü

12,000 people per day could die of hunger related to COVID.

ve hepimizi daha çok ilgilendiren şey ise COVID’in önümüzdeki yıllarda

That's more than the highest daily mortality rate

öngörülen birçok büyük aksaklıktan sadece biri olduğu.

recorded so far.

But what's worse

and what's much more concerning to all of us

is that COVID is just one of many major disruptions

COVID baskılarından daha kötü ve karmaşık olan şey ise

that have been predicted

iklim değişikliği baskıları ve California’da yaşayanlarınız

in the years and decades ahead.

bunu çiftliklerinizde gördünüz.

More chronic and complex than the pressures of COVID

Yoğun sıcaklığın, kuraklığın ve yangınların

are the pressures of climate change.

And those of you who live in California have seen this on your farms.

avokado, badem, narenciye ve çilek tarlalarına

zarar verdiğini gördünüz.

You've seen withering heat and drought and fires

Bu yaz fırtınaların mısır ve soya çiftlikleri üzerindeki

disrupt avocado and almond and citrus and strawberry farms.

yıkıcı etkilerini gördük.

Washington’dan Florida’ya ve Guatemala’dan Avustralya’ya kadar

This summer, we saw the devastating impacts of storms

çeşitli kuraklık, sıcaklık, sel, kasırga, istilacı böcek saldırıları,

on corn and soy farms.

bakteriyel yanıklık, değişen mevsimler ve hava dalgalanmasının

I've seen the various pressures of drought,

çeşitli baskılarını gördüm.

heat, flooding, superstorms,

invasive insects, bacterial blight,

Sonuç şu: İklim değişikliği soframıza hükmetmeye başlayan

shifting seasons and weather volatility

bir şey hâline geliyor.

from Washington to Florida,

Bu gerçek anlamda bir gündelik kaygı meselesi.

and from Guatemala to Australia.

The upshot is this.

Uluslararası İklim Değişikliği Paneli, yüzyılın ortasına kadar

Climate change is becoming something we can taste.

dünyanın, mevcut tarım uygulamalarının artık büyük insan uygarlıklarını

This is a kitchen-table issue in the literal sense.

destekleyemeyeceği bir küresel ısınma eşiğine ulaşabileceğini öngörüyor.

The International Panel on Climate Change

has predicted that by mid-century

the world may reach a threshold of global warming

USDA bilim adamı Jerry Hatfield bunu bana şu şekilde ifade etti:

beyond which current agricultural practices

can no longer support large human civilizations.

İklim değişikliğinin en büyük tehdidi gıda sistemlerinin çöküşü.

The USDA scientist Jerry Hatfield put it to me this way:

Yüzleştiğimiz hakikat, salgın sırasındaki patates yığınları

the single biggest threat of climate change

ve sıralanan araçlar gibi

is the collapse of food systems.

tedarik zincirlerimizin modasının çağdışı olması.

The reality we face,

one that was exposed by those mountains of potatoes

Gıda sistemlerimiz büyük aksaklıklara uyum sağlayacak

and the cars lined up during the pandemic,

veya bunları engelleyecek şekilde tasarlanmadı.

is that our supply chains are antiquated.

Bu zorluğun en az diğer sorunlar kadar ele alınması,

Our food systems have not been designed

to adapt to major disruptions or preempt them.

önümüzdeki yüzyıldaki ilerlememizi belirleyecek

fakat iyi haberler de var ve iyi haber şu ki

Addressing this challenge as much as any other

çiftçiler, girişimciler ve akademisyenler

is going to define our progress in the coming century.

ulusal ve küresel gıda sistemlerini temelinden yeniden düşünüyorlar.

But there's good news.

Gıda geleceğimize üçüncü bir yol olarak adlandırdığım şeyi yaratmak için

And the good news is that farmers and entrepreneurs and academics

eski dünya agroekoloji ilkeleriyle en son teknolojiyi birleştiriyorlar.

are radically rethinking national and global food systems.

They are marrying principles of old-world agroecology

Çevresel, nüfus ve halk sağlığı baskıları yoğunlaştıkça

and state-of-the-art technologies

önümüzdeki on yıllarda ne yetiştirdiğimizde

to create what I call a third way to our food future.

ve nasıl yediğimizde köklü değişiklikler göreceğiz.

We're going to see radical changes

in what we grow and how we eat in the coming decades,

Bu değişiklikleri, “Gıdanın Geleceği- Daha da Kalabalık Isınmış

ve Akıllı Bir Dünyada Ne Yiyeceğiz?” kitabımda inceledim.

as these environmental and population

and public health pressures intensify.

Beş yıl boyunca gıdanın geleceğini şekillendiren topraklara, zihinlere

I studied these changes for my book "The Fate of Food:

ve makinelere seyahat ettim.

What We'll Eat in a Bigger, Hotter, Smarter World."

Seyahatlerim beni Wisconsin’deki elma bahçelerinden

I traveled for five years into the lands and the minds

Kenya’daki küçük mısır tarlalarına, devasa Norveç balık çiftliklerine

and the machines that are shaping the future of food.

ve Şanghay’daki bilgisayarlı yemek alanlarına kadar

My travels took me through 15 countries and 18 states,

15 ülke ve 18 eyalete götürdü.

from apple orchards in Wisconsin to tiny cornfields in Kenya,

Robotik, CRISPR ve dikey çiftlikler gibi yeni fikirleri araştırdım.

to massive Norwegian fish farms

and computerized foodscapes in Shanghai.

Bunlar yenilebilir böcekler, kalıcı tarım ve antik bitkiler gibi eski fikirler.

I investigated new ideas,

like robotics and CRISPR and vertical farms.

Gıda üretimine giden bu üçüncü yolun ortaya çıkışını görmeye başladım.

And old ideas, like edible insects and permaculture and ancient plants.

O, geleneksel ve tamamen yeninin bir sentezi.

I began to see the emergence of this third way to food production.

ABD’de gelecekteki gıda güvenliğine giden en iyi yol hakkında

büyüyen bir tartışma var.

A synthesis of the traditional and the radically new.

Bill Gates, gıdaların yeniden keşfedilmeye hazır olduğunu açıkladı.

There's a growing controversy

Devasa yatırım akışları, iklim açısından akıllı

about the best path to future food security in the US.

ve ileri teknolojili tarımın yeni yöntemlerini finanse ediyor

Food is ripe for reinvention, Bill Gates has proclaimed.

ancak birçok sürdürülebilir gıda savunucusu bu yeniden icat fikrine kızgın.

Huge flows of investment

are funding new methods of climate-smart and high-tech agriculture.

Onlar yiyeceklerin keşfedilmesini istiyorlar.

Sanayi devrimi öncesi ve yeşil öncesi devrime,

But many sustainable food advocates bristle at this idea of reinvention.

biyodinamik ve organik tarıma geri dönüşü savunuyorlar.

They want food deinvented.

They argue for a return to preindustrial

Şüpheciler kaçınılmaz olarak yanıt veriyor,

"Güzel ama ölçeklendirebilir mi?"

and pre-green revolution,

Elbette, geleneksel çiftçilik yöntemlerine dönüş daha iyi yiyecekler üretebilir

biodynamic and organic farming.

To which skeptics inevitably respond,

ancak uygun fiyatlı yeterli yiyecek üretebilir mi?

"Nice, but does it scale?

Yeniden icat kampı ile icattan çıkarma kampı arasındaki uçurum

Sure, a return to traditional farming methods

onlarca yıldır var fakat aralarındaki savaş

could produce better food,

but can it produce enough food that's affordable?"

şimdi daha da şiddetli.

The rift between the reinvention camp and the deinvention camp

Bir taraf geçmişe imreniyor diğer taraf geleceğe göz dikiyor

has existed for decades.

ve bunu dışarıdan gözlemleyen biri olarak bunun “neden ikili olmak zorunda olduğunu”

But now it's a raging battle.

merak etmeye başladım.

One side covets the past,

the other side covets the future

İki yaklaşımın bir sentezi olamaz mı?

and as someone observing this from the outside,

Zorluğumuz, üçüncü yolu şekillendirmek için

I began to wonder, why must it be so binary?

çağların bilgeliğinden ve en gelişmiş bilimimizden ödünç almak.

Can't there be a synthesis of the two approaches?

Our challenge is to borrow from the wisdom of the ages,

Hasadımızı iyileştirmemize ve ölçeklendirmemize olanak tanıyan

and from our most advanced science,

yöntemlerden biri yaşamın temelini bozmak yerine onu eski hâline getirmek.

to forge this third way.

One that allows us to improve and scale our harvests,

Ben iki tarafa da ait değilim.

Başarısız bir vegan, eskimiş bir vejeteryan

while restoring rather than degrading

ve berbat bir çiftçiyim.

the underlying web of life.

Dürüst olmam gerekirse buna devam edeceğim ama başarısız olabilirim.

I belong to neither camp.

I'm a failed vegan and a lapsed vegetarian,

Fakat ümitliyim ve eğer seyahatlerim bana

and a terrible backyard farmer.

If I'm honest,

bir şey öğrettiyse o da şudur: Umut için iyi bir neden var.

I will keep trying at this, but I may fail.

Sürdürülebilir, dayanıklı gıda sistemleri oluşturmaya yardımcı olabilecek

But I'm hell-bent on hope,

and if my travels have taught me anything,

birçok çözüm bir araya geliyor.

it's that there's good reason for hope.

Bunu baştan sona kendi başlarına yapacak yeterli çoğunlukta olan

Plenty of solutions are merging

that can help build sustainable, resilient food systems.

ve arka bahçede çiftçilik yapan vejeteryan kitlesine

güvenemeyecek olsak bile.

Even if we can't rely on a critical mass

Yapay zeka ve robotbilim ile başlayalım.

of backyard-farming vegetarians to do this on their own,

Jorge Heraud, şu anda Silikon Vadisinde yaşayan Peru doğumlu bir mühendis.

from the ground up.

Let's start with artificial intelligence and robotics.

Şirketi See and Spray adında robotik bir yabani ot temizleyicisi geliştirdi

Jorge Heraud is a Peruvian-born engineer

ve See and Spray’in ilk yolculuğunu görmek için Arkansas’a gittim.

who now lives in Silicon Valley,

and his company developed a robotic weeder named See and Spray,

Ben de C3PO tarzı robotlardan oluşan bir taburun otları toplamak için

and I went to Arkansas to see the maiden voyage of See and Spray.

kıskaçlı ellerle tarlalara yürümesini bekliyordum

fakat şununla karşılaştım:

And I was half expecting a battalion of C3PO-style robots

Arkasında büyük, beyaz bir çember eteği olan bir traktör.

to march into the fields with pincer hands to pluck the weeds.

Bu çember eteğinin içinde alttaki zemini görmek

ve bitkiler ile yabani otları birbirinden ayırmak için

And instead, I found this.

A tractor with a big, white hoop skirt off the back of it.

bilgisayarlı görüş kullanan 24 kamera ve keskin nişancı gibi bir hassasiyetle

And inside that hoop skirt are 24 cameras

yavru otları yakan küçük konsantre gübre

that use computer vision to see the ground beneath

veya ot öldürücü jetler var.

and to distinguish between the plants and the weeds.

And to deploy with sniper-like precision

Robotiklerin milyonlarca dönümlük araziye kimyasal madde yayma uygulamasını

these tiny jets of concentrated fertilizer,

nasıl sona erdirebileceğimizi ve herbisit kullanımını %90′a kadar

or herbicide,

that incinerate the baby weeds.

nasıl azaltabileceğimizi öğrendim

I learned how robotics can end the practice

ancak büyük resim daha heyecan verici.

of broadcast spraying chemicals across millions of acres of land

Akıllı makineler bitkileri ayrı ayrı tedavi edebilir,

and how we can reduce the use of herbicides

sadece ot öldürücüyü değil aynı zamanda mantar ilaçlarını,

by up to 90 percent.

böcek öldürücülerini ve gübreleri tarla alanlarından ziyade

But the bigger picture is even more exciting.

bitkiden bitkiye uygulayabilir.

Intelligent machines can treat plants individually,

applying not just herbicides

Böylece bu tür hiperspesifik çiftçilik tarlalarda daha fazla çeşitliliğe

but fungicides and insecticides

and fertilizers on a plant-by-plant, rather than field-by-field basis.

ve aynı tarlada farklı tarım ürünleri yetiştirmeye olanak sağlayabilir.

Büyük çiftlikler doğal sistemleri taklit etmeye

So that eventually,

this kind of hyperspecific farming

ve toprak sağlığını iyileştirmeye başlayabilir.

can allow for more diversity and intercropping on fields.

Heraud, üçüncü yolu düşünmenin somutlaşmış hâli, değil mi?

And big farms can begin to mimic natural systems

O robotların bizi doğadan uzaklaştırmak zorunda olmadığını

and improve soil health.

bizi ona yaklaştırabileceğini ve doğayı eski hâline

Heraud is the embodiment of third-way thinking, right?

getirebileceğini söyledi.

Ürün çeşitliliğini artırmak için dayanıklı gıda sistemleri inşa etmek çok önemli.

Robots, he told me,

don't have to remove us from nature,

they can bring us closer to it, they can restore it.

Böylece bir bölgedeki çiftçilerin işleri bozulduğunda etrafındaki diğer çiftçiler

Increasing crop diversity will be crucial

gelişmeye devam edebilsin diye merkeziyetçi tarım sistemi kurulacak.

to building resilient food systems.

Newark, New Jersey’deki eski bir çelik fabrikasının içine inşa edilen

And so will decentralizing agriculture

bu çiftlik gibi dikey tarım çiftliklerin yükselişi, tarımın ademi merkeziyetçi

so that when farmers in one region are disrupted,

the others around, they can keep growing.

hâle getirilmesinde kilit bir rol oynayabilir.

The rise of vertical farms,

like this farm, built inside a former steel mill in Newark, New Jersey,

Aeroponik çiftlikler, yer altı çiftliklerinde kullanılan suyun

çok küçük bir kısmını kullanır ve yiyecekleri çok daha hızlı şekilde

can play a key role in decentralizing agriculture.

yaklaşık %40 daha hızlı yetiştirebilirler.

Aeroponic farms use a tiny fraction

Gıdanın tüketildiği şehirlerde ve yakınlarında bulunduklarında

of the water that is used in in-ground farms.

büyük miktarda kamyon taşımacılığı ve yiyecek israfını ortadan kaldırırlar.

And they can grow food much faster, about 40 percent faster.

Gelecekteki meyve ve sebzelerimizi toprak ve güneş olmadan

And when located in and near cities,

içeride yetiştirmemiz ilk başta bir tür

where the food is consumed,

they eliminate a huge amount of trucking and food waste.

“Sessiz Çalışma” biçiminde ürkütücü geldi.

It struck me at first as creepy

in kind of a "Silent Running" way

Bitkileri, sadece ve tam olarak ihtiyaç duydukları şeyin sıfır herbisit

that we'd be growing our future fruits and vegetables

ve radikal verimlilikle dağıtmanın tuhaf

inside, without soil or sun.

ama neredeyse tamamen doğal olduğunu görmeye başladım.

And after weeks of spending time in these plant factories,

I began to see it as oddly, almost perfectly natural

Burada yine yenilikçilerin doğal ekosistemlerden ödünç aldıklarını

to deliver the plants only and exactly what they need,

ve hatta belki de onun bilgeliğini yücelttiklerini görüyoruz.

with zero herbicides and radical efficiency.

Bitki bazlı ve alternatif etlerdeki gelişmeler de son derece umut verici.

Here again, we see innovators borrowing from,

and perhaps even elevating the wisdom of natural ecosystems.

Yerel, esnek ve düşük karbonlu protein üretimine

Developments in plant-based and alternative meats

yönelik benzer bir eğilimi takip ediyorlar.

are also profoundly hopeful.

Tüketiciler bundan heyecan duyuyor ve pandemide alternatif etlere olan

And they follow a similar trend

toward local, resilient, low-carbon protein production.

talepte %250 artış gördük.

Journal of Clinical Nutrition tarafından yapılan bir araştırma,

Consumers are excited about this,

and during the pandemic,

we've seen a 250 percent increase

bitki bazlı proteinleri yiyen katılımcıların kolesterol seviyelerinde,

in demand for alternative meats.

A study by the Journal of Clinical Nutrition

kilolarında ve nihayetinde kalp hastalığı risklerinde bir düşüş gördüklerini buldu.

found that the participants who were eating the plant-based proteins

saw a drop in their cholesterol levels,

Bitki bazlı etlerin potansiyel çevresel faydaları şaşırtıcı

ve laboratuvarda yetiştirilen

in their weight

and eventually, a drop in their risk of heart disease.

veya hücre bazlı etlerde bile potansiyel var.

The potential environmental benefits of plant-based meats are astounding.

Uma Valeti, biyoreaktörden taze hasat edilmiş laboratuvarda yetiştirilen

ilk ördek göğsünü bana yedirdi.

And there's even potential in lab-grown or cell-based meats.

Bu tam olarak et yediğimizde yediğimiz şey olan kas dokusundan,

Uma Valeti fed me my first plate of lab-grown duck breast,

yağ ve bağ dokularından alınan küçük bir hücre örneğinden büyümüştü.

harvested fresh from a bioreactor.

It had been grown from a small sampling of cells

Bu, laboratuvarda yetiştirilen veya hücre bazlı ördek eti

taken from muscle tissue and fat and connective tissues,

çok az bakteri kontaminasyonu tehdidine sahip

bununla bağlantılı olarak CO2 emisyonu yaklaşık %85 daha düşük.

which is exactly what we eat when we eat meat.

This lab-grown or cell-based duck meat

Sonunda, o tedarik zinciri kesintilerine karşı savunmasız olmayan merkezsizleşmiş

has very little threat of bacterial contamination,

it's about 85 percent lower CO2 emissions associated with it.

tesislerde, dikey çiftliklerdeki gibi ürünler yetiştirilebilir.

Eventually it can be grown

like those crops inside vertical farms in decentralized facilities

Valeti, doktorların on yıllardır laboratuvarlarda insan

ve hayvan dokuları geliştirdiğini anlayan bir kardiyolog olarak işe başladı.

that aren't vulnerable to supply-chain disruptions.

Valeti started out as a cardiologist,

who understood that doctors have been developing

Winston Churchill’in 1931′de yaptığı “Bu parçaları uygun bir ortamda

ayrı ayrı büyüterek göğüs veya kanadı yemek için bütün bir tavuk yetiştirmenin

human and animal tissues in laboratories for decades.

He was inspired as much by that

saçmalıklarından kurtulacağız,” konuşmasından ilham aldı.

as he was by a 1931 quote from Winston Churchill that says,

"We shall escape the absurdity of growing the whole chicken

Heraud gibi Valeti de mükemmel bir üçüncü yol düşünürü.

in order to eat the breast or the wing,

Zamanı gelen bir çözümü başlatmak için yeni teknolojiyi kullanarak

by growing them separately in suitable mediums."

eski bir fikri yeniden tasarladı.

Like Heraud, Valeti is a quintessential third-way thinker.

Dünyanın her yerinde üçüncü görüşe özenen düzinelerce çiftçi, girişimci

He's reimagined an old idea using new technology,

to usher in a solution whose time has come.

ve mühendisle tanıştım.

Kuraklığa ve sıcağa dayanabilen besleyici yerel mahsulleri geliştirmek için

I've met with dozens of farmers and entrepreneurs and engineers

CRISPR gibi modern yetiştirme araçlarını kullanıyorlar.

who emulate third-way thinking, all over the world.

Kültür balıkçılığını sürdürülebilir kılmak için yapay zeka kullanıyorlar.

They're using modern breeding tools like CRISPR

to develop nutritious heirloom crops that can withstand drought and heat.

Yiyecek israfını ortadan kaldırmanın yollarını buluyorlar.

Koruma altına alınmış tarımı ve yönetilen otlak alanları çoğaltıyorlar.

They're using AI to make aquaculture sustainable.

Eski bitkileri canlandırıyorlar ve kuraklığa dayanıklı bir su kaynağı

They're finding ways to eliminate food waste.

geliştirmek için kanalizasyon ve atık suyu geri dönüştürüyorlar.

They are scaling up

conservation agriculture and managed grazing.

Sonuç şu: İnanıyorum ki gıda üretimine yönelik eski

And they're reviving ancient plants,

and they're recycling sewage and gray water

ve yeni yaklaşımları birleştiren insan yeniliği

to develop a drought-proof water supply.

bu üçüncü yola öncülük edebilir

The upshot is this:

Human innovation that marries old and new approaches to food production

ve sürdürülebilir gıdayı büyük ölçekte yeniden tanımlayabilir.

can, and I believe, will usher in this third way

and redefine sustainable food on a grand scale.