Climate change is becoming a problem you can taste | Amanda Little

Transcriber: Ivana Korom Reviewer: Joanna Pietrulewicz

Translator: Hoa Thanh Reviewer: Thái Hưng Trần

Trong những tháng đầu của đại dịch,

đầu bếp José Andrés đã lan truyền 2 bức ảnh

đã trở thành biểu tượng cho cuộc khủng hoảng lương thực mới ở Mỹ.

In the early months of the pandemic,

Hình đầu tiên cho thấy các núi khoai tây

chef José Andrés circulated two photos

đã bị thối rữa trên một cánh đồng ở Idaho.

that have come to symbolize a modern American food crisis.

Các nhà hàng, quán cà phê và sân vận động từng tiêu thụ chúng trước đây

The first shows mountains of potatoes

đã bị đóng cửa trong đại dịch.

that have been left to rot in a field in Idaho.

Hình thứ 2 là cảnh kinh ngạc bên ngoài ngân hàng lương thực San Antonio.

The restaurants and cafeterias and stadiums that had consumed them

Hàng ngàn xe đầy người nối đuôi nhau

were shuttered during the pandemic.

chờ đợi thức ăn không đủ nguồn phân phát cho tất cả.

The second shows a devastating scene outside of the San Antonio food bank.

“Làm sao hai bức ảnh này có thể tồn tại cùng lúc,

Thousands of carloads of people lined up,

trong thời thịnh vượng

waiting for food with not enough supply to go around.

và công nghệ tiên tiến nhất của lịch sử?“, Andrés đăng trên Twitter.

"How is it possible these two photos exist at the same time,

Trong những tháng sau khi những bức ảnh được đăng lên,

in the most prosperous

cuộc khủng hoảng trở nên tệ hơn.

and technologically advanced moment in our history," tweeted Andrés.

Hàng tỷ cân khoai tây và các nông sản tươi sống khác

In the months after the photos were published,

đã bị những người nông dân Mỹ vứt đi.

the crisis got worse.

Đồng thời,

các ngân hàng lương thực toàn quốc báo cáo nhu cầu đang tăng

Billions of pounds of potatoes and other fresh produce

và 40% đang đối mặt với những thiếu hụt nghiêm trọng.

were chucked by American farmers.

At the same time,

Bên ngoài Hoa Kỳ,

đặc biệt là ở Trung Đông và khắp Đông Nam Phi,

food banks all over the country were reporting demand increases

and 40 percent were facing critical shortfalls.

COVID-19 đã làm tê liệt các hệ thống thực phẩm vốn đã rất yếu ớt.

Outside the US,

especially in the Middle East and throughout Southeastern Africa,

Oxfam đã dự đoán rằng vào cuối năm 2020

COVID-19 was paralyzing food systems that were already vulnerable.

mỗi ngày có thể có 12.000 người chết đói liên quan đến COVID.

Oxfam has predicted that by the end of 2020

Con số này còn cao hơn tỉ lệ tử vong hằng ngày cao nhất

ghi nhận đến hiện tại.

12,000 people per day could die of hunger related to COVID.

Nhưng điều tệ hơn

và còn đáng lo ngại hơn với tất cả chúng ta

That's more than the highest daily mortality rate

là COVID chỉ là một trong nhiều cuộc gián đoạn lớn

recorded so far.

đã được dự đoán

But what's worse

trong những năm và nhiều thập kỷ tới.

and what's much more concerning to all of us

is that COVID is just one of many major disruptions

Dai dẳng và phức tạp hơn áp lực của COVID

that have been predicted

là những áp lực của biến đổi khí hậu.

in the years and decades ahead.

Và những ai sống ở California đã thấy điều này trong các trang trại của mình.

More chronic and complex than the pressures of COVID

Bạn đã thấy nắng nóng, khô hạn và hỏa hoạn

are the pressures of climate change.

And those of you who live in California have seen this on your farms.

phá hoại các trang trại bơ, hạnh nhân, cam quýt và dâu tây.

You've seen withering heat and drought and fires

Mùa hè này, chúng ta đã thấy các tác động tàn phá của các cơn bão

disrupt avocado and almond and citrus and strawberry farms.

trên các trang trại ngô và đậu nành.

Tôi đã thấy những áp lực khác nhau của hạn hán,

This summer, we saw the devastating impacts of storms

nắng nóng, lũ lụt, siêu bão,

côn trùng xâm nhập, bệnh bạc lá vi khuẩn,

on corn and soy farms.

I've seen the various pressures of drought,

chuyển mùa và biến động thời tiết

từ Washington đến Florida,

heat, flooding, superstorms,

Và từ Guatemala đến Australia

invasive insects, bacterial blight,

Kết quả là

shifting seasons and weather volatility

Biến đổi khí hậu đang trở thành thứ ta có thể cảm nhận.

from Washington to Florida,

Đây là một vấn đề thiết yếu.

and from Guatemala to Australia.

Ủy ban Quốc tế về Biến đổi Khí hậu

The upshot is this.

đã dự đoán rằng đến giữa thế kỷ

Climate change is becoming something we can taste.

This is a kitchen-table issue in the literal sense.

thế giới có thể đạt đến ngưỡng nóng lên toàn cầu

khi đó các hoạt động nông nghiệp hiện tại

The International Panel on Climate Change

không còn có thể hỗ trợ các nền văn minh nhân loại lớn.

has predicted that by mid-century

the world may reach a threshold of global warming

Nhà khoa học Jerry Hatfield của USDA đã giải thích cho tôi thế này:

beyond which current agricultural practices

can no longer support large human civilizations.

mối đe dọa lớn nhất của biến đổi khí hậu

là sự sụp đổ của hệ thống thực phẩm

The USDA scientist Jerry Hatfield put it to me this way:

Thực tế chúng ta phải đối mặt,

cái thực tế đang phơi bày trong những núi khoai tây

the single biggest threat of climate change

và hàng xe xếp dài trong đại dịch kia,

is the collapse of food systems.

cho thấy chuỗi cung cấp của chúng ta đã lỗi thời.

The reality we face,

one that was exposed by those mountains of potatoes

Hệ thống thực phẩm không được thiết kế

and the cars lined up during the pandemic,

để thích ứng với những cuộc gián đoạn lớn hoặc đón đầu chúng.

is that our supply chains are antiquated.

Giải quyết được thử thách này

Our food systems have not been designed

to adapt to major disruptions or preempt them.

sẽ định nghĩa sự tiến bộ của nhân loại trong thế kỷ tới.

Nhưng có tin tốt.

Addressing this challenge as much as any other

Và tin tốt là giới nông dân, doanh nhân và học giả

is going to define our progress in the coming century.

đang triệt để suy tính lại các hệ thống lương thực quốc gia và toàn cầu.

But there's good news.

Họ đang kết hợp các nguyên tắc của nông học thế giới cũ

And the good news is that farmers and entrepreneurs and academics

và công nghệ hiện đại

are radically rethinking national and global food systems.

để tạo ra thứ tôi gọi là “lựa chọn thứ 3” cho tương lai thực phẩm chúng ta.

They are marrying principles of old-world agroecology

Ta sẽ thấy những thay đổi căn bản

and state-of-the-art technologies

trong thứ ta trồng và cách ta ăn trong những thập kỷ tới,

to create what I call a third way to our food future.

khi những áp lực môi trường, dân số

và sức khỏe cộng đồng này gia tăng.

We're going to see radical changes

in what we grow and how we eat in the coming decades,

Tôi đã nghiên cứu chúng cho cuốn “Số phận Thực phẩm:

Ta sẽ ăn gì trong thế giới lớn hơn, nóng hơn, thông minh hơn.”

as these environmental and population

and public health pressures intensify.

Tôi đã đi du lịch trong 5 năm đến các vùng đất

I studied these changes for my book "The Fate of Food:

và những cỗ máy đang định hình tương lai của thực phẩm.

What We'll Eat in a Bigger, Hotter, Smarter World."

Chuyến đi đã đưa tôi đi qua 15 quốc gia và 18 tiểu bang,

I traveled for five years into the lands and the minds

từ những vườn táo ở Wisconsin đến những cánh đồng ngô nhỏ ở Kenya,

and the machines that are shaping the future of food.

My travels took me through 15 countries and 18 states,

đến các trang trại cá lớn của Na Uy

và thế giới thực phẩm vi tính hóa ở Thượng Hải.

from apple orchards in Wisconsin to tiny cornfields in Kenya,

Tôi đã xem xét những ý tưởng mới

như người máy và CRISPR và các trang trại thẳng đứng.

to massive Norwegian fish farms

Và những ý tưởng cũ như côn trùng ăn được và canh tác bền vững và cây cổ thụ.

and computerized foodscapes in Shanghai.

I investigated new ideas,

like robotics and CRISPR and vertical farms.

Tôi bắt đầu thấy lựa chọn thứ 3 xuất hiện trong sản xuất lương thực.

And old ideas, like edible insects and permaculture and ancient plants.

Một sự kết hợp của truyền thống và hiện đại.

I began to see the emergence of this third way to food production.

Ngày càng có nhiều tranh cãi

về hướng đi tốt nhất cho an ninh lương thực trong tương lai ở Hoa Kỳ.

A synthesis of the traditional and the radically new.

Bill Gates đã tuyên bố rằng thực phẩm đã chín muồi để tái tạo.

There's a growing controversy

Các nguồn đầu tư khổng lồ

about the best path to future food security in the US.

đang tài trợ các phương pháp nông nghiệp khí hậu thông minh và công nghệ cao.

Food is ripe for reinvention, Bill Gates has proclaimed.

Nhưng nhiều người ủng hộ thực phẩm bền vững tức giận với ý tưởng tái tạo này.

Huge flows of investment

are funding new methods of climate-smart and high-tech agriculture.

Họ muốn hạt giống thời trước

Họ muốn quay lại thời kỳ tiền công nghiệp

But many sustainable food advocates bristle at this idea of reinvention.

và tiền cách mạng xanh,

nông nghiệp biodynamic và hữu cơ.

They want food deinvented.

They argue for a return to preindustrial

Đáp lại, những người hoài nghi sẽ nói,

"Tuyệt, nhưng nó có nhân rộng không?

and pre-green revolution,

Đúng, quay lại phương pháp canh tác truyền thống

biodynamic and organic farming.

có thể cho thực phẩm tốt hơn

To which skeptics inevitably respond,

nhưng nó có thể tạo ra đủ thực phẩm giá cả phải chăng?”

"Nice, but does it scale?

Bất hòa giữa phe tái tạo và phe sáng tạo

Sure, a return to traditional farming methods

đã tồn tại hàng chục năm.

could produce better food,

Nhưng giờ nó càng trở nên dữ dội hơn.

but can it produce enough food that's affordable?"

The rift between the reinvention camp and the deinvention camp

Một bên thèm muốn quá khứ,

một bên khao khát tương lai

has existed for decades.

và nếu đứng ngoài quan sát,

But now it's a raging battle.

tôi tự hỏi sao lại phải tách làm 2 thái cực như vậy?

One side covets the past,

Không lẽ không kết hợp được 2 phương pháp?

the other side covets the future

and as someone observing this from the outside,

Thử thách của chúng ta là vay mượn trí tuệ của các thời đại,

I began to wonder, why must it be so binary?

và của nền khoa học tiên tiến nhất,

Can't there be a synthesis of the two approaches?

để tạo nên một lựa chọn thứ 3.

Our challenge is to borrow from the wisdom of the ages,

Nó cho phép chúng ta tăng cường và mở rộng quy mô thu hoạch

and from our most advanced science,

đồng thời khôi phục thay vì làm thoái hóa

to forge this third way.

mạng lưới cơ bản của sự sống.

One that allows us to improve and scale our harvests,

Tôi không đứng về phe nào cả.

Tôi là người ăn chay thất bại và đã bỏ ăn chay,

while restoring rather than degrading

the underlying web of life.

và là một nông dân tại gia dở tệ.

Nếu nói thật lòng,

I belong to neither camp.

tôi sẽ cố gắng tiếp tục, nhưng tôi có thể thất bại.

I'm a failed vegan and a lapsed vegetarian,

Nhưng tôi vẫn nhất quyết tin

and a terrible backyard farmer.

và nếu chuyến đi của tôi có dạy tôi điều gì

If I'm honest,

thì đó là chúng ta có lý do chính đáng để hy vọng.

I will keep trying at this, but I may fail.

nhiều giải pháp đang kết hợp lại

Đẻ có thể giúp xây hệ thống lương thực bền vững, kiên cường.

But I'm hell-bent on hope,

and if my travels have taught me anything,

Ngay cả khi ta không thể trông chờ vào số lượng lớn

it's that there's good reason for hope.

những người ăn chay làm nông tại gia tự làm việc này

Plenty of solutions are merging

that can help build sustainable, resilient food systems.

lúc đầu.

Hãy bắt đầu với trí tuệ nhân tạo và người máy.

Even if we can't rely on a critical mass

of backyard-farming vegetarians to do this on their own,

Jorge Heraud là một kỹ sư gốc Peru

from the ground up.

đang sống ở Thung lũng Silicon,

Let's start with artificial intelligence and robotics.

và công ty của ông đã phát triển một rô-bốt làm cỏ có tên “See and Spray”,

Jorge Heraud is a Peruvian-born engineer

và tôi đã đến Arkansas để xem lần ra mắt của “See and Spray”.

who now lives in Silicon Valley,

and his company developed a robotic weeder named See and Spray,

Và tôi tưởng sẽ thấy cảnh một tiểu đoàn rô-bốt kiểu C3PO

and I went to Arkansas to see the maiden voyage of See and Spray.

hành quân vào cánh đồng với những cái tay kìm để nhổ cỏ.

Thay vào đó là cái này.

And I was half expecting a battalion of C3PO-style robots

Một chiếc máy cày với cái lồng chắn màu trắng thật to phía sau.

to march into the fields with pincer hands to pluck the weeds.

Và bên trong cái lồng đó là 24 cái máy quay

dùng thị giác máy tính để nhìn mặt đất bên dưới

And instead, I found this.

A tractor with a big, white hoop skirt off the back of it.

và để phân biệt giữa cây trồng và cỏ dại.

And inside that hoop skirt are 24 cameras

Và để bắn ra chính xác như bắn tỉa

that use computer vision to see the ground beneath

những tia nhỏ phân bón cô đặc

and to distinguish between the plants and the weeds.

hoặc thuốc diệt cỏ

để tiêu hủy cỏ dại con.

And to deploy with sniper-like precision

Tôi nhận ra người máy có thể chấm dứt hoạt động

these tiny jets of concentrated fertilizer,

phun hóa chất tràn lan trên hàng triệu mẫu đất

or herbicide,

that incinerate the baby weeds.

và rằng chúng ta có thể giảm việc sử dụng thuốc diệt cỏ

I learned how robotics can end the practice

lên đến 90 phần trăm.

of broadcast spraying chemicals across millions of acres of land

Nhưng bức tranh tổng thể thậm chí còn thú vị hơn.

Máy móc thông minh có thể chăm sóc cây trồng riêng lẻ,

and how we can reduce the use of herbicides

không chỉ cho thuốc diệt cỏ

by up to 90 percent.

mà còn thuốc diệt nấm và thuốc trừ sâu

But the bigger picture is even more exciting.

và bón phân trên từng cây thay vì từng ruộng.

Intelligent machines can treat plants individually,

applying not just herbicides

Để rồi cuối cùng,

but fungicides and insecticides

Kiểu canh tác siêu đặc hiệu này

and fertilizers on a plant-by-plant, rather than field-by-field basis.

có thể cho phép canh tác đa dạng và xen canh nhiều hơn trên đồng ruộng.

Và các trang trại lớn có thể bắt đầu bắt chước các hệ thống tự nhiên

So that eventually,

this kind of hyperspecific farming

can allow for more diversity and intercropping on fields.

và cải thiện chất lượng đất.

Heraud là hiện thân của tư duy lựa chọn thứ 3, đúng không?

And big farms can begin to mimic natural systems

Anh bảo tôi, rô-bốt

không cần loại ta khỏi tự nhiên,

and improve soil health.

robot có thể đưa ta đến gần tự nhiên và khôi phục nó.

Heraud is the embodiment of third-way thinking, right?

Tăng tính đa dạng cây trồng là việc rất quan trọng

Robots, he told me,

don't have to remove us from nature,

để xây dựng hệ thống lương thực kiên cường.

they can bring us closer to it, they can restore it.

Và nông nghiệp phi tập trung cũng vậy

Increasing crop diversity will be crucial

để khi nông dân ở một vùng bị gián đoạn,

nông dân vùng khác có thể tiếp tục trồng trọt.

to building resilient food systems.

Gia tăng nông trại thẳng đứng,

And so will decentralizing agriculture

như trang trại này, xây bên trong một nhà máy thép cũ ở Newark, New Jersey,

so that when farmers in one region are disrupted,

the others around, they can keep growing.

có thể đóng một vai trò quan trọng trong nông nghiệp phi tập trung.

The rise of vertical farms,

like this farm, built inside a former steel mill in Newark, New Jersey,

Những trang trại khí canh dùng một phần rất nhỏ

lượng nước dùng cho các trang trại trên mặt đất.

can play a key role in decentralizing agriculture.

Và chúng có thể phát triển thức ăn nhanh hơn nhiều, khoảng 40%.

Aeroponic farms use a tiny fraction

Khi đặt trong và gần những thành phố

of the water that is used in in-ground farms.

tiêu thụ thực phẩm này,

chúng loại bỏ rất nhiều vận tải đường bộ và chất thải thực phẩm.

And they can grow food much faster, about 40 percent faster.

Thoạt đầu tôi thấy kinh hãi

And when located in and near cities,

như kiểu xem phim "Silent Running"

where the food is consumed,

khi nghĩ tới cảnh tương lai chúng ta sẽ trồng rau quả

they eliminate a huge amount of trucking and food waste.

trong nhà, không cần đất hoặc nắng.

It struck me at first as creepy

in kind of a "Silent Running" way

Và sau nhiều tuần dành thời gian trong các nhà máy thực vật này,

that we'd be growing our future fruits and vegetables

tôi bắt đầu thấy thật tự nhiên đến kì lạ

inside, without soil or sun.

khi chỉ cung cấp cho cây chính xác những thứ chúng cần,

And after weeks of spending time in these plant factories,

không có chất diệt cỏ mà hiệu quả triệt để.

I began to see it as oddly, almost perfectly natural

Ở đây một lần nữa, chúng ta thấy các nhà đổi mới đang vay mượn,

to deliver the plants only and exactly what they need,

và thậm chí có thể nâng cấp trí tuệ của các hệ sinh thái tự nhiên.

with zero herbicides and radical efficiency.

Sự phát triển của các loại thịt gốc thực vật và thịt thay thế

Here again, we see innovators borrowing from,

and perhaps even elevating the wisdom of natural ecosystems.

cũng đầy triển vọng.

Và chúng đều hướng tới

sản xuất đạm ít carbon bền vững theo khu vực.

Developments in plant-based and alternative meats

are also profoundly hopeful.

Người tiêu dùng ủng hộ việc này,

And they follow a similar trend

Và trong suốt đại dịch

toward local, resilient, low-carbon protein production.

chúng ta chứng kiến sự gia tăng 250%

nhu cầu thịt thay thế.

Theo nghiên cứu của Tạp chí Dinh dưỡng Lâm sàng,

Consumers are excited about this,

and during the pandemic,

những người ăn đạm gốc thực vật

we've seen a 250 percent increase

in demand for alternative meats.

A study by the Journal of Clinical Nutrition

đã giảm lượng cholesterol,

found that the participants who were eating the plant-based proteins

giảm cân nặng

và cuối cùng, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Những lợi ích môi trường đầy tiềm năng của thịt gốc thực vật rất đáng kinh ngạc.

saw a drop in their cholesterol levels,

in their weight

Và cả thịt nuôi trong phòng thí nghiệm hay gốc tế bào cũng rất tiềm năng.

and eventually, a drop in their risk of heart disease.

The potential environmental benefits of plant-based meats are astounding.

Uma Valeti đã cho tôi ăn lần đầu món ức vịt nuôi trong phòng thí nghiệm

And there's even potential in lab-grown or cell-based meats.

vừa mới thu hoạch từ lò phản ứng sinh học.

Thịt vịt được nuôi từ một mẫu nhỏ gồm các tế bào

Uma Valeti fed me my first plate of lab-grown duck breast,

lấy từ mô cơ, mỡ và các mô liên kết,

harvested fresh from a bioreactor.

đó chính xác là những gì chúng ta ăn khi ăn thịt.

It had been grown from a small sampling of cells

Thịt vịt nuôi trong phòng thí nghiệm hay gốc tế bào này

taken from muscle tissue and fat and connective tissues,

có rất ít nguy cơ nhiễm khuẩn,

which is exactly what we eat when we eat meat.

thấp hơn 85% lượng khí thải CO2 đi kèm với nó.

This lab-grown or cell-based duck meat

Cuối cùng nó có thể được nuôi

has very little threat of bacterial contamination,

tương tự như trồng cây trong trang trại thẳng đứng ở các cơ sở phi tập trung

it's about 85 percent lower CO2 emissions associated with it.

không dễ bị ảnh hưởng khi chuỗi cung ứng gián đoạn.

Eventually it can be grown

like those crops inside vertical farms in decentralized facilities

Valeti khởi nghiệp là một bác sĩ tim mạch,

anh hiểu rằng giới y khoa vẫn đang phát triển

that aren't vulnerable to supply-chain disruptions.

mô người và động vật trong phòng thí nghiệm hàng thập kỉ nay.

Valeti started out as a cardiologist,

who understood that doctors have been developing

Điều này đã truyền cảm hứng rất lớn cho anh

cũng như câu nói của tổng thống Winston Churchill năm 1931,

human and animal tissues in laboratories for decades.

“Chúng ta sẽ thoát khỏi sự vô lý của việc nuôi cả một con gà

He was inspired as much by that

chỉ để ăn ức hay cánh của nó

as he was by a 1931 quote from Winston Churchill that says,

bằng cách nuôi riêng từng phần trong những môi trường thích hợp.”

"We shall escape the absurdity of growing the whole chicken

Giống như Heraud, Valeti cũng là một nhà tư duy lựa chọn thứ 3 tinh túy.

in order to eat the breast or the wing,

Anh đã diễn giải lại quan niệm cũ bằng công nghệ mới,

by growing them separately in suitable mediums."

để mở ra một giải pháp đã đến thời sử dụng.

Like Heraud, Valeti is a quintessential third-way thinker.

Tôi đã gặp hàng chục nông dân, doanh nhân và kỹ sư

He's reimagined an old idea using new technology,

to usher in a solution whose time has come.

đang áp dụng tư duy lựa chọn thứ 3 trên khắp thế giới.

Họ đang sử dụng các công cụ chăn nuôi hiện đại như CRISPR

I've met with dozens of farmers and entrepreneurs and engineers

để phát triển loại cây trồng di sản giàu dinh dưỡng chịu nắng hạn.

who emulate third-way thinking, all over the world.

Họ đang dùng trí tuệ nhân tạo để nuôi trồng thủy sản bền vững.

They're using modern breeding tools like CRISPR

to develop nutritious heirloom crops that can withstand drought and heat.

Họ đang tìm cách để loại bỏ chất thải thực phẩm.

Họ đang mở rộng quy mô

They're using AI to make aquaculture sustainable.

nông nghiệp bảo tồn và chăn thả có quản lý.

Và họ đang phục hồi giống cây cổ đại

They're finding ways to eliminate food waste.

và họ đang tái chế nước thải

They are scaling up

để phát triển nguồn cung cấp nước chống hạn.

conservation agriculture and managed grazing.

And they're reviving ancient plants,

Kết quả là thế này:

Phương pháp đổi mới kết hợp cũ và mới vào sản xuất lương thực

and they're recycling sewage and gray water

to develop a drought-proof water supply.

có thể, và tôi tin chắc sẽ mở ra theo lựa chọn thứ 3 này

The upshot is this:

Human innovation that marries old and new approaches to food production

và định nghĩa lại thực phẩm bền vững trên diện rộng.

can, and I believe, will usher in this third way

and redefine sustainable food on a grand scale.