Chris Abani: On humanity | TED

Tłumaczenie: Monika Kozlowska Korekta: Rysia Wand

I just heard the best joke about Bond Emeruwa.

Właśnie słyszałem świetny dowcip o Bondzie Emeruwa.

I was having lunch with him just a few minutes ago,

Jadłem z nim lunch kilka minut temu,

and a Nigerian journalist comes -- and this will only make sense

podszedł nigeryjski dziennikarz,

if you've ever watched a James Bond movie --

do tego trzeba znać filmy o Bondzie,

and a Nigerian journalist comes up to him and goes,

więc podchodzi dziennikarz i mówi:

"Aha, we meet again, Mr. Bond!"

"Znowu się spotykamy, panie Bond!"

(Laughter)

(Śmiech)

It was great.

To było świetne.

So, I've got a little sheet of paper here,

Mam tu ze sobą kartkę,

mostly because I'm Nigerian and if you leave me alone,

bo jestem Nigeryjczykiem

I'll talk for like two hours.

i bez niej gadałbym ze dwie godziny.

I just want to say good afternoon, good evening.

Najpierw się przywitam: dzień dobry, dobry wieczór.

It's been an incredible few days.

To było kilka niesamowitych dni.

It's downhill from now on. I wanted to thank Emeka and Chris.

Podziękowania dla Emeki i Chrisa

But also, most importantly, all the invisible people behind TED

Dziękuję wszystkim niewidzialnym ludziom z TED,

that you just see flitting around the whole place

którzy roją się wszędzie, żeby zapewnić nam

that have made sort of this space for such a diverse and robust conversation.

miejsce na różnorodne ważkie rozmowy.

It's really amazing.

To niesamowite.

I've been in the audience.

Byłem tu jako widz.

I'm a writer, and I've been watching people with the slide shows

Jestem pisarzem i obserwowałem ludzi wyświetlających slajdy,

and scientists and bankers, and I've been feeling a bit

naukowców, bankierów

like a gangsta rapper at a bar mitzvah.

i czuję się trochę jak gangsta raper na bar micwie.

(Laughter)

(Śmiech)

Like, what have I got to say about all this?

Co ja tu mam do powiedzenia?

And I was watching Jane [Goodall] yesterday,

Oglądałem wczoraj Jane Goodall.

and I thought it was really great, and I was watching

Bardzo mi się podobały

those incredible slides of the chimpanzees, and I thought,

te niesamowite slajdy o szympansach. Pomyślałem:

"Wow. What if a chimpanzee could talk, you know? What would it say?"

"A gdyby szympans umiał mówić? Co by powiedział?"

My first thought was, "Well, you know, there's George Bush."

Pierwsza myśl: "Przecież mamy George'a Busha",

But then I thought, "Why be rude to chimpanzees?"

ale po co takie grubiaństwo wobec szympansów?

I guess there goes my green card.

Mogę się już pożegnać z zieloną kartą.

(Laughter)

(Śmiech)

There's been a lot of talk about narrative in Africa.

Wiele się mówi o narracji na temat Afryki.

And what's become increasingly clear to me is that

Staje się dla mnie jasne,

we're talking about news stories about Africa;

że mówimy o wiadomościach o Afryce;

we're not really talking about African narratives.

a nie o narracji.

And it's important to make a distinction, because if the news is anything to go by,

To ważna różnica, bo jeśli ufać wiadomościom

40 percent of Americans can't -- either can't afford health insurance

40% Amerykanów nie stać na ubezpieczenia,

or have the most inadequate health insurance,

lub jest ono niedostateczne,

and have a president who, despite the protest

a ich prezydent, mimo protestów milionów obywateli,

of millions of his citizens -- even his own Congress --

nawet własnego Kongresu,

continues to prosecute a senseless war.

kontynuuje bezsensowną wojnę.

So if news is anything to go by,

Jeśli kierować się wiadomościami,

the U.S. is right there with Zimbabwe, right?

to USA mają się tak samo jak Zimbabwe, tak?

Which it isn't really, is it?

A przecież to nieprawda.

And talking about war, my girlfriend has this great t-shirt

Moja dziewczyna ma napis na koszulce:

that says, "Bombing for peace is like fucking for virginity."

"Bombardowanie dla pokoju to jak pieprzenie dla dziewictwa".

It's amazing, isn't it?

Zdumiewające, prawda?

The truth is, everything we know about America,

Nasze informacje o Ameryce

everything Americans come to know about being American,

i wszystko co Amerykanie wiedzą o sobie

isn't from the news.

nie pochodzi z wiadomości.

I live there.

Mieszkam tam.

We don't go home at the end of the day and think,

Nie wracam do domu myśląc:

"Well, I really know who I am now

"Teraz naprawdę wiem kim jestem,

because the Wall Street Journal says that the Stock Exchange

bo w dzienniku Wall Street przeczytałem,

closed at this many points."

iloma punktami zakończyła dziś giełda".

What we know about how to be who we are comes from stories.

Nasza tożsamość pochodzi z opowieści.

It comes from the novels, the movies, the fashion magazines.

Z książek, filmów, magazynów mody.

It comes from popular culture.

Z pop kultury.

In other words, it's the agents of our imagination

To agenci naszej wyobraźni

who really shape who we are. And this is important to remember,

kształtują to, kim jesteśmy.

because in Africa

Warto o tym pamiętać,bo w Afryce

the complicated questions we want to ask about

skomplikowane pytania na temat

what all of this means has been asked

znaczenia tego wszystkiego

from the rock paintings of the San people,

padają ze skalnych malowideł Buszmenów,

through the Sundiata epics of Mali, to modern contemporary literature.

z poematów Sundiata z Mali i literatury współczesnej.

If you want to know about Africa, read our literature --

Żeby poznać Afrykę, czytajcie naszą literaturę,

and not just "Things Fall Apart," because that would be like saying,

a nie tylko "Things Fall Apart". To tak, jakbym powiedział:

"I've read 'Gone with the Wind' and so I know everything about America."

"Przeczytałem 'Przeminęło z wiatrem' i wiem wszystko o Ameryce".

That's very important.

To bardzo ważne.

There's a poem by Jack Gilbert called "The Forgotten Dialect of the Heart."

Jack Gilbert napisał wiersz pt.: "Zapomniany dialekt serca"

He says, "When the Sumerian tablets were first translated,

Mówi: "Kiedy przetłumaczono tablice sumeryjskie,

they were thought to be business records.

uznano je za dokumenty handlowe.

But what if they were poems and psalms?

A jeśli to były wiersze i psalmy?

My love is like twelve Ethiopian goats

Moja miłość jest jak 12 etiopskich kóz

standing still in the morning light.

stojących nieruchomo w świetle poranku.

Shiploads of thuja are what my body wants to say to your body.

Statki załadowane tujami są jak wiadomość od mojego do twojego ciała.

Giraffes are this desire in the dark."

Żyrafy oznaczają pożądanie w ciemności".

This is important.

To ważne.

It's important because misreading is really the chance

Mylna interpretacja powoduje komplikacje

for complication and opportunity.

i możliwości.

The first Igbo Bible was translated from English

Biblię przetłumaczył z angielskiego na język ibu,

in about the 1800s by Bishop Crowther,

około 1800 roku biskup Crowther,

who was a Yoruba.

który pochodził z plemienia Joruba.

And it's important to know Igbo is a tonal language,

Ibo to język tonowy,

and so they'll say the word "igwe" and "igwe":

więc wyrazy "igwe" i "igwe"

same spelling, one means "sky" or "heaven,"

pisze się tak samo, ale jeden znaczy "niebo",

and one means "bicycle" or "iron."

a drugi "rower" lub "żelazo".

So "God is in heaven surrounded by His angels"

Więc " Bóg jest w niebie w otoczeniu aniołów"

was translated as --

przetłumaczymy jako:

[Igbo].

[Język ibo]

And for some reason, in Cameroon, when they tried

Z jakiegoś powodu, żeby przetłumaczyć biblię

to translate the Bible into Cameroonian patois,

na gwarę kameruńską,

they chose the Igbo version.

posłużono się wersją w języku ibo.

And I'm not going to give you the patois translation;

Nie przytoczę tłumaczenia w gwarze kameruńskiej,

I'm going to make it standard English.

tylko po angielsku. Brzmi tak:

Basically, it ends up as "God is on a bicycle with his angels."

"Bóg jest na rowerze w otoczeniu aniołów".

This is good, because language complicates things.

Język komplikuje różne rzeczy.

You know, we often think that language mirrors

Sądzimy, że język odbija nasz świat,

the world in which we live, and I find that's not true.

ale to nieprawda.

The language actually makes the world in which we live.

Język tworzy nasz świat.

Language is not -- I mean, things don't have

Rzeczy same w sobie nie mają zmiennej wartości;

any mutable value by themselves; we ascribe them a value.

to my przypisujemy im wartość.

And language can't be understood in its abstraction.

Nie da się zrozumieć języka jako abstrakcji.

It can only be understood in the context of story,

Można go zrozumieć w kontekście opowieści,

and everything, all of this is story.

a wszystko wokół nas jest opowieścią.

And it's important to remember that,

Trzeba o tym pamiętać,

because if we don't, then we become ahistorical.

bo inaczej zobojętniejemy na historię.

We've had a lot of -- a parade of amazing ideas here.

Słyszeliśmy o wielu zdumiewających ideach.

But these are not new to Africa.

To nic nowego dla Afryki.

Nigeria got its independence in 1960.

Nigeria odzyskała niepodległość w 1960 roku.

The first time the possibility for independence was discussed

Pierwsza okazja pojawiła się w 1922,

was in 1922, following the Aba women's market riots.

zaraz po zamieszkach na rynku kobiet Aba.

In 1967, in the middle of the Biafran-Nigerian Civil War,

W 1967, podczas wojny domowej w Nigerii,

Dr. Njoku-Obi invented the Cholera vaccine.

dr Njoku-Obi wynalazł szczepionkę przeciw cholerze.

So, you know, the thing is to remember that

Warto o tym pamiętać,

because otherwise, 10 years from now,

bo w inaczej za 10 lat

we'll be back here trying to tell this story again.

będziemy opowiadać tę historię od nowa.

So, what it says to me then is that it's not really --

Czyli że problem nie tkwi w historiach,

the problem isn't really the stories that are being told

ani nawet w tym,

or which stories are being told,

które historie opowiadamy.

the problem really is the terms of humanity

lecz w tym, że każdą z nich komplikujemy,

that we're willing to bring to complicate every story,

dodając wątek ludzki,

and that's really what it's all about.

i właśnie o to chodzi.

Let me tell you a Nigerian joke.

Opowiem wam nigeryjski dowcip.

Well, it's just a joke, anyway.

W sumie nieważne, że nigeryjski.

So there's Tom, Dick and Harry and they're working construction.

Tom, Dick i Harry pracują na budowie.

And Tom opens up his lunch box and there's rice in it,

Tom otwiera pudełko z lunchem - w środku ryż.

and he goes on this rant about, "Twenty years,

Tom mówi: "Od 20 lat

my wife has been packing rice for lunch.

żona daje mi ryż.

If she does it again tomorrow, I'm going to throw myself

Jeśli jutro będzie to samo,

off this building and kill myself."

to skoczę z dachu i się zabiję".

And Dick and Harry repeat this.

Dick i Harry mówią to samo.

The next day, Tom opens his lunchbox, there's rice,

Następnego dnia Tom otwiera pudełko, patrzy: ryż,

so he throws himself off and kills himself,

więc skacze i ginie,

and Tom, Dick and Harry follow.

tak samo Dick i Harry.

And now the inquest -- you know, Tom's wife

Podczas dochodzenia

and Dick's wife are distraught.

żony Toma i Dicka są w rozpaczy

They wished they'd not packed rice.

i żałują, że dawały im ryż.

But Harry's wife is confused, because she said, "You know,

Ale żona Harry'ego mówi z zakłopotaniem:

Harry had been packing his own lunch for 20 years."

"Harry od 20 lat sam sobie robił drugie śniadanie".

(Laughter)

(Śmiech)

This seemingly innocent joke, when I heard it as a child in Nigeria,

Ten pozornie niewinny żart słyszałem w dzieciństwie w Nigerii,

was told about Igbo, Yoruba and Hausa,

a bohaterami byli faceci z plemion Ibo, Joruba i Hausa.

with the Hausa being Harry.

Hausańczyk to Harry.

So what seems like an eccentric if tragic joke about Harry

Ekscentryczny, choć tragiczny dowcip o Harrym

becomes a way to spread ethnic hatred.

staje się nośnikiem etnicznej nienawiści.

My father was educated in Cork, in the University of Cork, in the '50s.

Mój ojciec studiował na Uniwersytecie w Cork w latach 50.

In fact, every time I read in Ireland,

Podczas moich odczytów w Irlandii

people get me all mistaken and they say,

ludzie ciągle nazywają mnie przez pomyłkę

"Oh, this is Chris O'Barney from Cork."

Chris O'Barney z Cork.

But he was also in Oxford in the '50s,

Był też w Oxfordzie w latach 50.,

and yet growing up as a child in Nigeria,

a mimo to, gdy dorastałem w Nigerii,

my father used to say to me, "You must never eat or drink

ojciec powtarzał: "Nigdy nie jedz ani nie pij

in a Yoruba person's house because they will poison you."

w domu ludzi Joruba, bo cię otrują".

It makes sense now when I think about it,

Dopiero teraz to rozumiem,

because if you'd known my father,

bo znając mojego ojca,

you would've wanted to poison him too.

też chcielibyście go otruć.

(Laughter)

(Śmiech)

So I was born in 1966, at the beginning

Urodziłem się w 1966 roku,

of the Biafran-Nigerian Civil War, and the war ended after three years.

na początku 3-letniej wojny domowej w Nigerii.

And I was growing up in school and the federal government

Kiedy chodziłem do szkoły,

didn't want us taught about the history of the war,

rząd federalny nie chciał, byśmy znali historię wojny,

because they thought it probably would make us

bo pewnie się bali, że wyrośnie z nas

generate a new generation of rebels.

kolejne pokolenie rebeliantów.

So I had a very inventive teacher, a Pakistani Muslim,

Miałem sprytnego nauczyciela, muzułmanina z Pakistanu,

who wanted to teach us about this.

który chciał nas uczyć o tej wojnie.

So what he did was to teach us Jewish Holocaust history,

Mówił nam o historii zagłady Żydów.

and so huddled around books with photographs of people in Auschwitz,

Wśród książek ze zdjęciami więźniów Oświęcimia

I learned the melancholic history of my people

poznawałem smutną historię własnego narodu

through the melancholic history of another people.

poprzez smutną historię innego.

I mean, picture this -- really picture this.

Wyobraźcie to sobie:

A Pakistani Muslim teaching Jewish Holocaust history

Pakistański muzułmanin uczy o zagładzie Żydów

to young Igbo children.

małe dzieci z ludu Ibo.

Story is powerful.

W opowieściach jest siła.

Story is fluid and it belongs to nobody.

Opowieść jest płynna i nie należy do nikogo.

And it should come as no surprise

Mając 16 lat napisałem pierwszą książkę.

that my first novel at 16 was about Neo-Nazis

Pewnie was nie zdziwi, że była o neonazistach,

taking over Nigeria to institute the Fourth Reich.

którzy zajmują Nigerię, żeby ustanowić IV Rzeszę.

It makes perfect sense.

Wszystko idealnie pasuje.

And they were to blow up strategic targets

Mieli wysadzić punkty strategiczne

and take over the country, and they were foiled

i przejąć władzę. Ich zamiary udaremnili

by a Nigerian James Bond called Coyote Williams,

nigeryjski James Bond zwany Coyote Williams,

and a Jewish Nazi hunter.

oraz żydowski łowca nazistów.

And it happened over four continents.

Działo się to na czterech kontynentach.

And when the book came out, I was heralded as Africa's answer

Po wydaniu książki okrzyknięto mnie afrykańskim Fredrickiem Forsythem,

to Frederick Forsyth, which is a dubious honor at best.

w najlepszym wypadku to wątpliwy zaszczyt.

But also, the book was launched in time for me to be accused

Książka wyszła w czasie, kiedy zostałem oskarżony

of constructing the blueprint for a foiled coup attempt.

o zaplanowanie nieudanego zamachu stanu.

So at 18, I was bonded off to prison in Nigeria.

Mając 18 lat trafiłem do nigeryjskiego więzienia.

I grew up very privileged, and it's important

Dorastałem w klasie uprzywilejowanej,

to talk about privilege, because we don't talk about it here.

a trzeba mówić o przemilczanych przywilejach.

A lot of us are very privileged.

Wielu z nas jest uprzywilejowanych.

I grew up -- servants, cars, televisions, all that stuff.

Mieliśmy służbę, samochody, telewizory itd.

My story of Nigeria growing up was very different from the story

Historia dorastania w Nigerii znacznie się różniła

I encountered in prison, and I had no language for it.

od historii więzienia; nie umiałem tego opisać.

I was completely terrified, completely broken,

Byłem przerażony, kompletnie załamany,

and kept trying to find a new language,

i wciąż szukałem nowego języka,

a new way to make sense of all of this.

sposobu, żeby nadać wszystkiemu sens.

Six months after that, with no explanation,

6 miesięcy później, bez wyjaśnienia,

they let me go.

zostałem wypuszczony.

Now for those of you who have seen me at the buffet tables know

Ci, którzy widzieli mnie przy bufecie wiedzą,

that it was because it was costing them too much to feed me.

że po prostu za dużo kosztowało moje wyżywienie.

(Laughter)

(Śmiech)

But I mean, I grew up with this incredible privilege,

Dorastałem w uprzywilejowanych warunkach,

and not just me -- millions of Nigerians

Nie tylko ja, lecz miliony Nigeryjczyków

grew up with books and libraries.

dorastało wśród książek i bibliotek.

In fact, we were talking last night about how all

Wczoraj rozmawialiśmy o tym,

of the steamy novels of Harold Robbins

jak powieści erotyczne Harolda Robbinsa

had done more for sex education of horny teenage boys in Africa

edukowały seksualnie napalonych chłopców w Afryce,

than any sex education programs ever had.

lepiej niż jakikolwiek program edukacyjny.

All of those are gone.

Tego już nie ma.

We are squandering the most valuable resource

Tracimy najcenniejszy surowiec,

we have on this continent: the valuable resource

jaki posiadamy na tym kontynencie:

of the imagination.

cenne złoża wyobraźni.

In the film, "Sometimes in April" by Raoul Peck,

W filmie "Czasem w kwietniu" w reżyserii Raoula Pecka,

Idris Elba is poised in a scene with his machete raised,

Idris Elba spokojnie podnosi maczetę.

and he's being forced by a crowd to chop up his best friend --

Tłum każe mu posiekać Tutsi, choć to jego przyjaciel,

fellow Rwandan Army officer, albeit a Tutsi --

kolega-oficer z armii rwandyjskiej.

played by Fraser James.

Tę rolę gra Fraser James.

And Fraser's on his knees, arms tied behind his back,

Fraser klęczy z rękami związanymi na plecach

and he's crying.

i płacze.

He's sniveling.

Chlipie.

It's a pitiful sight.

Żałosny widok.

And as we watch it, we are ashamed.

Wstyd nam to oglądać.

And we want to say to Idris, "Chop him up.

Chcemy powiedzieć Idrisowi: " Poćwiartuj go.

Shut him up."

Zamknij mu gębę".

And as Idris moves, Fraser screams, "Stop!

Gdy Idris robi zamach, Fraser krzyczy: " Przestań!

Please stop!"

Proszę przestań!"

Idris pauses, then he moves again,

Idris przerywa, ale za chwilę znowu robi zamach,

and Fraser says, "Please!

i Fraser mówi: "Proszę!

Please stop!"

Proszę, przestań!"

And it's not the look of horror and terror on Fraser's face that stops Idris or us;

To nie przerażenie Frasera powstrzymuje Idrisa ani nas;

it's the look in Fraser's eyes.

To jego spojrzenie,

It's one that says, "Don't do this.

które mówi: "Nie rób tego.

And I'm not saying this to save myself,

Nie chodzi mi o ratowanie własnej skóry,

although this would be nice. I'm doing it to save you,

choć byłoby miło, tylko o ratunek dla ciebie,

because if you do this, you will be lost."

bo jeżeli to zrobisz, będziesz zgubiony".

To be so afraid that you're standing in the face

Przerażony, twarzą w twarz z nieuniknioną śmiercią,

of a death you can't escape and that you're soiling yourself

narobił w spodnie, płakał,

and crying, but to say in that moment,

ale powiedział do Idrisa:

as Fraser says to Idris, "Tell my girlfriend I love her."

"Powiedz mojej dziewczynie, że ją kocham".

In that moment, Fraser says,

Fraser dodaje:

"I am lost already, but not you ... not you."

"Ja jestem już zgubiony, ale nie ty".

This is a redemption we can all aspire to.

To wybawienie, do którego wszyscy dążymy.

African narratives in the West, they proliferate.

Opowieści afrykańskie rozchodzą się na Zachodzie.

I really don't care anymore.

Nie zależy mi już na tym.

I'm more interested in the stories we tell about ourselves --

Wolę historie, które opowiadamy o sobie samych.

how as a writer, I find that African writers

Jako pisarz odkryłem, że afrykańscy pisarze

have always been the curators of our humanity on this continent.

są kustoszami człowieczeństwa na tym kontynencie.

The question is, how do I balance narratives that are wonderful

Jak porównać wspaniałą narrację

with narratives of wounds and self-loathing?

z tą okaleczoną i budzącą odrazę?

And this is the difficulty that I face.

To trudne.

I am trying to move beyond political rhetoric

Staram się wyjść poza polityczną retorykę

to a place of ethical questioning.

i dojść do pytań etycznych.

I am asking us to balance the idea

Nakłaniam do równowagi

of our complete vulnerability with the complete notion

między naszymi słabościami

of transformation of what is possible.

a zdolnością do zmian, jeśli tylko są możliwe.

As a young middle-class Nigerian activist,

Jako nigeryjski aktywista w średnim wieku

I launched myself along with a whole generation of us

zaangażowałem się wraz z całym pokoleniem

into the campaign to stop the government.

w kampanię, która miała powstrzymać rząd.

And I asked millions of people,

Prosiłem miliony ludzi,

without questioning my right to do so,

nie myśląc, czy mam do tego prawo,

to go up against the government.

aby sprzeciwili się rządowi.

And I watched them being locked up in prison and tear gassed.

Patrzyłem, jak ich aresztują i traktują gazem łzawiącym.

I justified it, and I said, "This is the cost of revolution.

Tłumaczyłem sobie, że takie są koszty rewolucji

Have I not myself been imprisoned?

i że ja też siedziałem w więzieniu

Have I not myself been beaten?"

i też byłem bity.

It wasn't until later, when I was imprisoned again,

Dopiero kiedy zamknęli mnie po raz drugi

that I understood the real meaning of torture,

zrozumiałem, co to są tortury,

and how easy your humanity can be taken from you,

i jak łatwo odebrać nam człowieczeństwo,

for the time I was engaged in war,

w czasie gdy zaangażowałem się w wojnę,

righteous, righteous war.

sprawiedliwą wojnę.

Excuse me.

Przepraszam.

Sometimes I can stand before the world --

Czasem mogę stać przed całym światem,

and when I say this, transformation

a kiedy to mówię,

is a difficult and slow process --

przemiana to trudny i powolny proces,

sometimes I can stand before the world and say,

Czasem śmiało mówię:

"My name is Chris Abani.

"Nazywam się Chris Abani.

I have been human six days, but only sometimes."

Od 6 dni jestem człowiekiem, częściowo".

But this is a good thing.

Nic w tym złego.

It's never going to be easy.

Nigdy nie jest łatwo.

There are no answers.

Nie ma żadnych odpowiedzi.

As I was telling Rachel from Google Earth,

Mówiłem Rachel z Google Earth,

that I had challenged my students in America --

że nawrzucałem moim studentom w USA:

I said, "You don't know anything about Africa, you're all idiots."

"Nic nie wiecie o Afryce, idioci".

And so they said, "Tell me about Africa, Professor Abani."

Poprosili, żebym im o Afryce opowiedział.

So I went to Google Earth and learned about Africa.

Wszedłem na Google Earth, żeby się dowiedzieć.

And the truth be told, this is it, isn't it?

I o to chodzi, prawda?

There are no essential Africans,

Nie ma wzoru Afrykanina,

and most of us are as completely ignorant as everyone else

większość z nas nie ma pojęcia

about the continent we come from,

o kontynencie, z którego pochodzimy,

and yet we want to make profound statements about it.

choć chcemy o nim wygłaszać poważne opinie.

And I think if we can just admit that we're all trying

Przyznajmy, że wszyscy jedynie próbujemy

to approximate the truth of our own communities,

zbliżyć się do prawdy o własnych społecznościach.

it will make for a much more nuanced

Przyczyni się to do subtelniejszej

and a much more interesting conversation.

i bardziej interesującej rozmowy.

I want to believe that we can be agnostic about this,

Chcę wierzyć, że potrafimy wątpić,

that we can rise above all of this.

i wznieść się ponad to.

When I was 10, I read James Baldwin's "Another Country,"

Jako 10-latek czytałem "Another country" Jamesa Baldwina,

and that book broke me.

i ta książka mnie załamała.

Not because I was encountering homosexual sex and love

Nie przez wątki homoerotyczne i miłosne

for the first time, but because the way James wrote about it

ale dlatego, że narracja Jamesa

made it impossible for me to attach otherness to it.

nie pozwoliła mi się zdystansować.

"Here," Jimmy said.

Jimmy powiedział:

"Here is love, all of it."

"To wszystko jest miłością".

The fact that it happens in "Another Country"

Fakt, że dzieje się to w "Another Country"

takes you quite by surprise.

jest zaskakujący.

My friend Ronald Gottesman says there are three kinds of people in the world:

Mój kolega mówi, że są 3 rodzaje ludzi:

those who can count, and those who can't.

ci, którzy potrafią liczyć i ci, którzy nie potrafią.

(Laughter)

(Śmiech)

He also says that the cause of all our trouble

Mówi też, że nasze kłopoty biorą się stąd,

is the belief in an essential, pure identity:

że wierzymy w zasadniczą, czystą tożsamość:

religious, ethnic, historical, ideological.

religijną, etniczną, historyczną i ideologiczną.

I want to leave you with a poem by Yusef Komunyakaa

Zakończę wierszem Yusefa Komunyakaa,

that speaks to transformation.

który mówi o przemianie.

It's called "Ode to the Drum," and I'll try and read it

Tytuł: "Oda do bębna". Spróbuję przeczytać tak,

the way Yusef would be proud to hear it read.

żeby Yusef słuchał z dumą.

"Gazelle, I killed you for your skin's exquisite touch,

"Gazelo, zabiłem cię, bo kocham dotykać twej skóry,

for how easy it is to be nailed to a board

bo łatwo ją przybić do deski,

weathered raw as white butcher paper.

wyblakłą i surową jak biały papier rzeźnika.

Last night I heard my daughter praying for the meat here at my feet.

Wczoraj córka modliła się przy mnie o mięso.

You know it wasn't anger that made me stop my heart till the hammer fell.

Wiesz, że nie przez złość opuściłem młotek.

Weeks ago, you broke me as a woman

Kiedyś urzekłaś mnie jak kobieta

once shattered me into a song beneath her weight,

której pieśń powaliła mnie swoim ciężarem,

before you slouched into that grassy hush.

nim niedbale odeszłaś w ciszę traw.

And now I'm tightening lashes, shaped in hide as if around a ribcage,

Teraz zaciskam rzemienie jak żebra,

shaped like five bowstrings.

w kształcie pięciu cięciw.

Ghosts cannot slip back inside the body's drum.

Duchy nie przecisną się do serca bębna.

You've been seasoned by wind, dusk and sunlight.

Hartowały cię wiatr, zmierzch i blask słońca.

Pressure can make everything whole again.

Nacisk zmienia fragmenty w jedną całość.

Brass nails tacked into the ebony wood,

Mosiężne gwoździe wbite w hebanowe drzewo,

your face has been carved five times.

twoja twarz wyrzeźbiona pięć razy.

I have to drive trouble in the hills.

Zabieram troski ze wzgórz.

Trouble in the valley,

Troski z dolin

and trouble by the river too.

i troski znad rzeki.

There is no palm wine, fish, salt, or calabash.

Nie ma wina palmowego, ryb, soli czy dyni.

Kadoom. Kadoom. Kadoom.

Kadoom.

Ka-doooom.

Ka-dooom.

Now I have beaten a song back into you.

Wygarbowałem ci na skórze pieśń.

Rise and walk away like a panther."

Wstań i rusz jak pantera".

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)