A Lens on Georgia’s Survival in the Shadow of a Superpower | Daro Sulakauri | TED

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Moon Thit

It’s very confusing and unsettling to wake up

အိပ်ရာကနေထဖို့ စိတ်ရှုပ်ထွေးကာ မငြိမ်မသက်ဖြစ်နေပြီး

and have only 72 hours to make that really hard decision

သင့်အိမ်ကနေ ထွက်ဖို့  ဒါမှမဟုတ် ရုရှား သိမ်းပိုက်ထားတဲ့ နယ်မြေမှာ

to either leave your house or stay on the Russian occupied territory.

ဆက်နေဖို့ ခက်ခဲတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်မှတ်ဖို့  အချိန် ၇၂ နာရီပဲ ရှိတော့တယ်။

Overnight, the border has been unofficially redrawn

ညတွင်းချင်း သိမ်းပိုက်ထားတဲ့ တပ်ဖွဲ့တွေက နယ်စပ်ကို

by the occupied forces.

တရားမဝင် ပြန်လည်ရေးဆွဲခဲ့တယ်။

Your bedroom is now located in a different country,

သင့်အိပ်ခန်းက အခု အခြားနိုင်ငံတစ်ခုမှာ တည်ရှိနေပြီး

while your living room and kitchen

သင့်ဧည့်ခန်းနဲ့ မီးဖိုချောင်က

are still in the country where you fell asleep.

သင် အိပ်ပျော်နေတဲ့ နိုင်ငံမှာပဲ ရှိနေသေးတယ်။

The borders are not marked,

နယ်နိမိတ်တွေကို အမှတ်အသားမလုပ်ထားတော့၊

so you might end up being kidnapped or detained by the Russian-backed forces.

ရုရှား ကျောထောက်နောက်ခံပပြုတဲ့ တပ်တွေရဲ့ ပြန်ပေးဆွဲတာ၊ ထိန်းသိမ်းတာခံရနိုင်တယ်။

Director: Is that a reality for many people?

ဒါရိုက်တာ။  ဒါက လူအတော်များများအတွက် တကယ်ဖြစ်နေတာလား။

Daro Sulakauri: It is a reality for many people in Georgia.

Daro Sulakauri။ ဂျော်ဂျီယာက လူများစွာအတွက်တော့ တကယ်ပါ။

In fact, about 20 percent of Georgia is occupied by Russia.

တကယ်တော့ ဂျော်ဂျီယာရဲ့ ၂၀ % လောက်ကို ရုရှားက သိမ်းပိုက်ထားတယ်။

Georgia is not heard or seen in the world,

ဂျော်ဂျီယာအကြောင်း ကမ္ဘာက မကြားရ ဒါမှမဟုတ် မမြင်ရဘဲ၊

and many don't even know the location of the country.

အတော်များများ နိုင်ငံရဲ့ တည်နေရာကိုတောင် မသိကြဘူး။

It's important to know what is going on today in Georgia

ဂျော်ဂျီယာမှာ ဒီနေ့ ဖြစ်နေတာတွေကို သိဖို့က အရေးကြီးတာက

because yeah, it happens in one region,

ဒါက ဒေသတစ်ခုထဲမှာ ဖြစ်ပျက်ပေမဲ့၊

but you never know when it's going to happen in your country

သင့်နိုင်ငံ ဒါမှမဟုတ် သင့်ဒေသမှာ ဘယ်တော့ဖြစ်လာမယ်ဆိုတာ

or in your region.

မသိနိုင်တာကြောင့်ပါ။

So we have to pay more attention.

ဒီတော့ ကျွန်မတို့ ပိုပြီး အာရုံစိုက်ရမယ်။

My name is Daro Sulakauri.

ကျွန်မရဲ့ နာမည်က Daro Sulakauri ပါ။

I'm a Georgian photojournalist.

ကျွန်မက ဂျော်ဂျီယာ ဓာတ်ပုံသတင်းသမားပါ။

I started taking pictures when I was 14.

အသက် ၁၄ နှစ်မှာ ဓာတ်ပုံတွေ စရိုက်ခဲ့တယ်။

I was talking with my camera.

ကင်မရာနဲ့ ကျွန်မ စကားပြောနေဖြစ်ခဲ့တယ်။

It was like an intermediary of me expressing myself.

ကင်မရာက ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ဖော်ပြနေတဲ့ ကြားခံတစ်ခုလိုပါ။

I had like a turning point

ချဲ့ချန် ဒုက္ခသည်တွေအတွက်

when I did my first photo project on Chechen refugees.

ပထမဆုံး ဓာတ်ပုံ ပရောဂျက်ကို လုပ်တုန်းက၊ အချိုးအကွေ့တစ်ခုလို ရှိခဲ့တယ်။

My great grandmother was a Chechen woman,

ကျွန်မရဲ့ အဘေးက ချဲ့ချန် အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ဖြစ်ပြီး

and I was always told stories about her.

သူနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ပုံပြင်တွေ ကျွန်မကို အမြဲ ပြောပြလေ့ရှိတယ်။

And during the time there was this stereotype on Chechens in Georgia,

အဲဒီအချိန်တုန်းက ဂျော်ဂျီယာက ချဲ့ချန်လူမျိုးတွေ အားလုံးဟာ

that they were all like criminals and terrorists.

ရာဇ၀တ်သားနဲ့ အကြမ်းဖက်သမားတွေလို ဖြစ်ခဲ့တာပါ။

And I wanted to destroy the stereotype.

ကျွန်မက  ဒီသမားရိုးကျပုံစံကို ဖျက်ပစ်ချင်ခဲ့တယ်။

When I finished the story, I got emails from people saying that,

ဇာတ်လမ်း ပြီးသွားတဲ့အခါ၊ ချဲ့ချန်တွေကို မတူတဲ့ နည်းလမ်းနဲ့ ပြသပေးတဲ့အတွက်

thank you for showing Chechens in a different way.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်လို့ ပြောတဲ့လူတွေဆီက အီးမေးလ်တွေ ရတယ်၊

And so I think that was the moment I realized what power photography had

ဒါကြောင့် ဒဓာတ်ပုံပညာမှာ လူတွေရဲ့ အသိစိတ်တွေကို ပြောင်းလဲစေနိုင်ကာ

and how it can really change consciousness in people

ကွဲပြားစွာ တွေးခေါ်နိုင်စေတဲ့ အစွမ်းရှိတာကို ကျွန်မ နားလည်ခဲ့တဲ့

and let them think differently.

အခိုက်အတန့်ပဲလို့ ထင်ပါတယ်။

From that moment, I concentrated on stories in my country

အဲဒီအချိန်ကစပြီး ကျွန်မဟာ မိုင်းလုပ်သားတွေ ကြုံတွေ့ရတဲ့ အစောပိုင်း

that touched on taboo topics such as early marriages

အိမ်ထောင်ရေးတွေနဲ့ အခြေအနေတွေလို တားမြစ်ထားတဲ့ အကြောင်းအရာတွေ၊

and conditions faced by mine workers,

လူနည်းစုတွေအကြောင်း ဇာတ်လမ်းတွေ၊

stories about minorities,

ကလေးခိုးခံရတဲ့  ကူးစက်ရောဂါကို

post-Soviet health care system that created pandemic of stolen babies,

ဖန်တီးပေးတဲ့ ဆိုဗီယက်ခေတ်လွန် ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုစနစ်၊

and how conflict with Russia led to the surreal border dynamics

ရုရှားနဲ့ ပဋိပက္ခက စောစောက ဖော်ပြခဲ့တဲ့ ဆန်းကြယ်တဲ့ နယ်နိမိတ် ရွေ့ပြောင်းမှုဆီ

I described earlier.

အာရုံစိုက်ခဲ့တယ်။

There are so many topics to cover in Georgia,

ဂျော်ဂျီယာမှာ သတင်းဖော်ပြစရာ အကြောင်းအရာများစွာရှိပြီး

and I feel like it's not been covered.

ဒါကို မဖော်ပြကြသလို ခံစားရတယ်။

By photographing these topics and talking about it

ဒီအကြောင်းအရာတွေကို ဓာတ်ပုံရိုက်ပြီး ဒီအကြောင်း ပြောပြရင်း

the dialogue starts,

ဆွေးနွေးပွဲ စတင်ကာ

and I think from this dialogue the change comes.

ဒီဆွေးနွေးပွဲကနေ အပြောင်းအလဲ ဖြစ်လာမယ်လို့ ကျွန်မ ထင်တယ်။

One journey I documented a 14-year-old boy telling the story

နေမကောင်းဖြစ်တဲ့ အဘွားဆီ အလည်လာဖို့၊ အသိမ်းပိုက်ခံ နယ်စပ်၊ ရုရှား

about how he had to cross the occupied border

ထိန်းချုပ်နယ်မြေကို ဖြတ်ကျော်ခဲ့ရတာက အသက်စွန့်ရတာမျိုးလို့ ၁၄ နှစ်အရွယ်

onto the Russian-controlled territory to visit his ill grandmother,

ကောင်လေးတစ်ယောက်က  ပြောပြတဲ့ ဇာတ်လမ်းကို ခရီးစဉ်တစ်ခုမှာ

and kind of risking his life.

ကျွန်မ မှတ်တမ်းတင်ခဲ့တယ်။

And I went with him on this one trip

ပြီးတော့ တွားသွားလိုက်၊ လမ်းလျှောက်လိုက်၊ ပုန်းလိုက်၊

that took us four hours to crawl, walk,

ဆည်မြောင်း တူးမြောင်းတွေကို ဖြတ်ကျော်လိုက်နဲ့

hide and cross irrigation canals.

လေးနာရီကြာတဲ့ ဒီခရီးမှာ ကျွန်မ သူနဲ့အတူ  လိုက်သွားတယ်။

We had to hide from both the Russian-backed militants

ရုရှား ကျောထောက်နောက်ခံပြု ပြည်သူ့စစ်တွေနဲ့ ဂျော်ဂျီယာ

and also Georgian border police.

နယ်ခြား စောင့်ရဲတွေကို ပုန်းရှောင်ခဲ့ရတယ်။

It's really dangerous for, especially journalists,

နယ်စပ်က ဘယ်နားရှိမှန်း မသိတာကြောင့်၊  အထူးသဖြင့်

because they don't know where the border is.

သတင်းသမားတွေအတွက် တကယ့်ကို အန္တရာယ်ကြီးပါတယ်။

I could not make any mistakes

ကျွန်မ ဘာအမှားမှ လုပ်လို့မရဘူး၊

or I would be detained by the Russian-backed militants.

မဟုတ်ရင်၊ ရုရှား ကျောထောက်နောက်ခံ ပြည်သူ့စစ်တွေ ဖမ်းတာခံရမှာပါ။

He symbolized for me our people's resilience

သူက အဘွားကို သိပ်ချစ်တာကြောင့်၊    သူဟာ ကျွန်မတို့  ပြည်သူတွေရဲ့

because he loves his grandmother so much.

He kind of killed the fear in him and took this road.

သူက ကြောက်စိတ်ကို သတ်ပစ်တာမျိုးဖြစ်ပြီး  ဒီလမ်းကို လျှောက်ခဲ့တယ်။

I think it matters to not just be a photographer

အဲဒီကို သွားကာ၊ ထွက်သွားပြီး ဘယ်တော့မှ ပြန်မလာတဲ့

who goes there and leaves and never comes back,

ဓာတ်ပုံဆရာတစ်ယောက်ဖြစ်ရုံဆိုတာထက်၊  

but to actually have this connection with the people.

လူတွေနဲ့ တကယ် ဆက်သွယ်မှုရှိဖို့က အရေးပါတယ်လို့ ကျွန်မ ထင်တယ်။

It's not just a story that's told by a photographer,

ဒါက ဓါတ်ပုံဆရာက ပြောပြတဲ့ ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ် မဟုတ်ဘဲ၊

but it's a story that's told by the people who live in Georgia.

ဂျော်ဂျီယာမှာ နေထိုင်တဲ့ လူတွေ ပြောပြတဲ့ ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ်ပါ။

It's like an archive

ဒါက  အသိမ်းပိုက်ခံ နယ်မြေတွေနဲ့

that will let the future generation also understand

နီးကပ်စွာ နေထိုင်ရတာက ဘယ်လိုဆိုတာကို

what it was like to live close to the occupied territories.

အနာဂတ် မျိုးဆက်တွေ နားလည်စေနိုင်မယ့် မှတ်တမ်းတစ်ခုလိုပါ။

Soviet Union tried to demolish our identity,

ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စုက ကျွန်မတို့ရဲ့ ကိုယ်ပိုင်လက္ခဏာကို ဖြိုဖျက်ဖို့

but they couldn't manage because our roots are very strong,

ကြိုးစားခဲ့ပေမဲ့၊ ရင်းမြစ်တွေက အလွန် ခိုင်မာတဲ့၊ အစဉ်လာတွေ၊ ယဉ်ကျေးမှုနဲ့

like, traditions and culture and language.

 ဘာသာစကားဆိုတော့ ဒါတွေကို သူတို့ စီမံလို့မရဘူး။

So I think it's very important to tell the story of my people.

ဒါကြောင့် ကိုယ့်လူမျိုး အကြောင်းကို ပြောပြဖို့က အလွန် အရေးကြီးတယ်လို့ ထင်တယ်။

I want us to be heard.

ကျွန်မတို့အကြောင်းကို ကြားစေချင်တာပါ။