How the compass unlocked the world | Small Thing Big Idea, a TED series

Transcriber: TED Translators admin Reviewer: Camille Martínez

Translator: Smita Kantak Reviewer: Arvind Patil

Growing up in Missouri,

माझ्या बालपणी, मिझुरी राज्यात

they would kind of take us out into the woods,

आम्हांला जंगलात घेऊन जात.

and they would give you a map, and they would give you a compass,

एक नकाशा आणि एक होकायंत्र देत,

and you had to find your way home.

आणि घरची वाट शोधून काढायला सांगत.

And without the compass,

आणि होकायंत्राशिवाय

you can't even read the map.

नकाशा वाचतासुद्धा येत नाही.

That's what I'm here to tell you.

आज मी तुम्हांला तेच सांगणार आहे.

The compass is the key.

होकायंत्र ही गुरुकिल्ली.

[Small thing.]

[छोटी वस्तू.]

[Big idea.]

[मोठी कल्पना.]

A compass is most simply a piece of metal that has been magnetized,

सोप्या शब्दांत, होकायंत्र म्हणजे चुंबकीकरण केलेला धातूचा एक तुकडा,

so that it will turn towards the Earth's magnetic pole.

जो पृथ्वीच्या चुंबकीय ध्रुवाकडे वळतो.

The one that we all think of is the pocket compass.

आपल्याला लगेच आठवते ते खिशात मावणारे छोटे होकायंत्र.

It looks like a watch, right?

ते घड्याळासारखे दिसते, हो ना?

You can hold it in your hand

ते हातात धरता येते,

and watch the little needle bounce around

आणि ती हेलकावणारी सुई स्थिर होताना पाहून

until you find north.

उत्तर दिशा समजते.

Magnetism is still a pretty mysterious force to physicists,

शास्त्रज्ञांसाठी अजूनही चुंबकत्व ही एक गूढ शक्ती आहे.

but what we do know for sure is that a compass works

पण होकायंत्र कार्य का करते, हे निश्चितपणे समजले आहे.

because the Earth is this giant magnet.

कारण, पृथ्वी हे एक प्रचंड लोहचुंबक आहे.

And when you use a compass,

आपण जेव्हा होकायंत्र वापरतो,

you are in touch with the very center of our planet,

तेव्हा पृथ्वीच्या केंद्रबिंदूशी आपला थेट संबंध जोडला जातो.

where this kind of roiling ball of molten iron

तिथे खदखदणारे द्रवरूप लोह एका गोलकाच्या स्वरूपात फिरत असते.

is spinning around and creating a magnetic field.

ते चुंबकीय क्षेत्र निर्माण करते.

Just like a magnet you can play with on your tabletop,

आपण टेबलावर खेळण्यासाठी वापरतो, त्या चुंबकाप्रमाणेच

it has a north pole and a south pole,

यालाही उत्तर व दक्षिण ध्रुव असतात.

and we use compasses to find our way north because of that fact.

यामुळे आपण लोहचुंबक वापरून उत्तर दिशा शोधू शकतो.

The earliest known compass comes from about 200 BC in China.

सर्वात जुने होकायंत्र ख्रिस्तपूर्व २०० वर्षांपूर्वी चीनमध्ये निर्माण झाले.

They figured out that some of the metal coming out of the ground

त्यांना शोध लागला, की पृथ्वीतून मिळणारा हा धातू

was naturally magnetic,

निसर्गतःच चुंबकीय आहे.

and so they fashioned this magnetized metal

त्यांनी या चुंबकीय धातूला

into this kind of ladle-looking thing,

डावासारखा आकार देऊन

put it on a brass plate

तो पितळेच्या ताटलीवर ठेवला,

and then it would point north.

आणि तो उत्तर दिशा दाखवू लागला.

It seems to have been primarily used to improve feng shui,

याचा वापर मुख्यत्वे फेंगशुई सुधारण्यासाठी केला गेला असावा.

so they could figure out what was the best way for energy to flow

त्यामुळे राहत्या जागेतली ऊर्जा उत्तम रीतीने कशी वाहती राहील

through their living spaces.

हे त्यांना समजत असावे.

Sailors were probably the early adopters

बहुधा खलाशांनी सर्वप्रथम

of the more portable versions of it,

सोबत नेण्याजोगे होकायंत्र विकसित केले असावे.

because no matter where the sun was,

कारण सूर्य कोणत्याही स्थानावर असला,

no matter what the condition of the stars were,

ताऱ्यांची स्थाने कोणतीही असली,

they would always be able to find north.

तरी त्यांना कायम उत्तर दिशा समजावी.

Now, much later, the Europeans are the ones who innovate

त्यानंतर बऱ्याच काळाने युरोपियन लोकांनी शोध लावला,

and come up with the compass rose.

तो नकाशावरच्या होकायंत्र-चिन्हाचा.

It essentially laid out

त्यावर नेमक्या स्वरूपात

what north, south, east and west looked like,

पूर्व, पश्चिम, उत्तर, दक्षिण दिशा दाखवल्या होत्या.

and it also enabled you to kind of create new directions,

त्याबरोबर आणखी दिशाही होत्या.

like northwest, southeast, what have you.

वायव्य, आग्नेय वगैरे.

And for the first time, they knew where they were going.

त्यामुळे प्रथमच त्यांना आपल्या प्रवासाची दिशा कळू लागली.

That's kind of a big deal.

हे फार महत्त्वाचे होते.

But also, I think it was part of this general reinvigoration

मला वाटते की हा युरोपियन विज्ञानाला नवी झळाळी मिळण्याच्या प्रक्रियेतला

of European science.

एक भाग होता.

You might know it as the Renaissance.

नवयुग हा शब्द आपल्या परिचयाचा असेल.

Lots of new tools were invented,

अनेक नवीन उपकरणांचा या काळात शोध लागला.

from the telescope to the microscope.

दुर्बिणीपासून सूक्ष्मदर्शक यंत्रापर्यंत.

Maps got better because of compasses, right?

होकायंत्रामुळे नकाशांमध्ये सुधारणा झाली. हो ना?

Because then you start to understand which direction is which,

कारण त्यामुळे कोणती दिशा कुठे आहे ते समजते.

you get a lot more detail,

जास्त सविस्तर माहिती मिळते.

and that just kind of changes

यामुळे जगाशी असलेल्या

the human relationship to the world.

आपल्या संबंधात बदल घडून येतो.

The compass with a map is like a superpower.

नकाशा आणि होकायंत्राची जोडी ही एक अद्भुत शक्ती असते.

Everything that we think of as world history

जगाचा जो इतिहास आपण जाणतो,

would not have taken place without the compass:

तो होकायंत्राखेरीज घडला नसता:

the age of exploration, Magellan circumnavigating the globe,

नव्या जगाचा शोध, मॅगेलनची पृथ्वीप्रदक्षिणा,

even the fact that we know it is a globe.

पृथ्वी गोल आहे हा शोधदेखील.

The compass ends up getting embedded in all these other tools,

होकायंत्र हे इतर उपकरणांमध्ये समाविष्ट असते,

because it is such a functional object.

कारण ते अत्यंत उपयोगी आहे.

So you might have it embedded in your multi-tool,

बहुउपयोगी उपकरणांमध्ये होकायंत्राचा समावेश असतो.

you might have it embedded in your phone.

ते मोबाईलमध्ये असते.

The compass is everywhere,

होकायंत्र सगळीकडे असते.

because it's literally how we find our way across the face of the Earth.

कारण अक्षरशः त्यामुळेच आपण जगात मार्ग शोधू शकतो.

So you can go off and explore,

त्यामुळे तुम्ही जगाचा शोध घेऊ शकता.

and find out what is over that next hill or that next horizon,

एखाद्या डोंगरापलीकडे किंवा क्षितिजापार काय आहे ते शोधू शकता.

but you can also reliably find your way home.

तसेच, होकायंत्राच्या भरवशावर घरची वाट शोधू शकता.