How you can help transform the internet into a place of trust | Claire Wardle

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: Hiwa Foundation II

No matter who you are or where you live,

گرنگ نییە کێیت یان لەکوێ ئەژیت،

I'm guessing that you have at least one relative

پێموابێت بەلایەنی کەمەوە یەک خزمتان هەیە کە

that likes to forward those emails.

یەکسەر ئەم ئیمەیڵانەت بۆ بنێرێتەوە.

You know the ones I'm talking about --

ئەزانن باسی کێ ئەکەم --

the ones with dubious claims or conspiracy videos.

ئەوانەی بانگەشەی گومانلێکراو یان ڤیدیۆکانی بیردۆزی پلانگێڕی ئەکەن.

And you've probably already muted them on Facebook

لەوانەشە هەتا ئێستا بێدەنگت کردبێتن لەسەر فەیسبووک

for sharing social posts like this one.

لەسەر بڵاوکردنەوەی ئەم جۆرە پۆستانە.

It's an image of a banana

وێنەی مۆزێکە

with a strange red cross running through the center.

بە خاچێکی سوور کە بە ناوەڕاستیا ئەڕوات.

And the text around it is warning people

نوسینەکەی چواردەوریشی ئاگادارییە بۆ خەڵک

not to eat fruits that look like this,

ئەو میوانە نەخۆن کە بەم شێوەیەن،

suggesting they've been injected with blood

کە گوایە خوێنیان تێکراوە

contaminated with the HIV virus.

پیسکراون بە ڤایرۆسی ئایدز.

And the social share message above it simply says,

پەیامە نووسراوەکەی سەریشی بە کورتی ئەڵێت،

"Please forward to save lives."

"تکایە ئەمە بۆ هاوڕێکانت بنێرە بۆ ڕزگارکردنی ژیانیان."

Now, fact-checkers have been debunking this one for years,

ئێستا، ئەوانەی بۆ ڕاستی ئەگەڕێن چەندین ساڵە بەدوای ئەمەوەن،

but it's one of those rumors that just won't die.

بەڵام یەکێکە لەو دەنگۆیانەی کە نامرێت.

A zombie rumor.

دەنگۆیەکی زۆمبی.

And, of course, it's entirely false.

بێگومان، بە تەواوەتیش هەڵەیە.

It might be tempting to laugh at an example like this, to say,

لەوانەیە حەز بکەیت پێبکەنیت بە نموونەیەکی ئاواهی، بڵێیت،

"Well, who would believe this, anyway?"

"باشە، خۆ کێ باوەڕ بەمە ئەکات؟"

But the reason it's a zombie rumor

بەڵام هۆکاری ئەوەی کە دەنگۆیەکی زۆمبییە

is because it taps into people's deepest fears about their own safety

لەبەر ئەوەیە کە ئەچێتە ناو قوڵایی ترسەکانی کەسەکە بۆ سەلامەتی خۆیان و

and that of the people they love.

سەلامەتی کەسە خۆشەویستەکانیان.

And if you spend as enough time as I have looking at misinformation,

ئەگەر هێندەی منیش کات بەسەر بەریت لە سەیرکردنی زانیارییە هەڵەکاندا،

you know that this is just one example of many

ئەزانیت ئەمە تەنیا نموونەیەکە لە زۆرێک

that taps into people's deepest fears and vulnerabilities.

کە ئەچێتە ناو قوڵترین ترسەکان و لاوازییەکانی مرۆڤەوە.

Every day, across the world, we see scores of new memes on Instagram

هەموو ڕۆژێک، لە سەرانسەری جیهاندا، بڵاوکردنەوەی بیروباوەڕی نوێ ئەبینین لەسەر ئینستاگرام

encouraging parents not to vaccinate their children.

هانی دایکان و باوکان ئەیات منداڵەکانی خۆیان نەکووتن.

We see new videos on YouTube explaining that climate change is a hoax.

ڤیدیۆی نوێ ئەبینین لەسەر یوتیوب ڕوونی ئەکاتەوە کە گۆڕانی کەشوهەوا درۆیە.

And across all platforms, we see endless posts designed to demonize others

لەهەموو سەکۆکانیشدا ئەبینین، ژمارەیەکی زۆر پۆست ئەکرێت بۆ لەکەدارکردنی خەڵکی تر

on the basis of their race, religion or sexuality.

لەسەر بنچینەی ڕەچەڵەک، ئاین یان باری سێکسیان.

Welcome to one of the central challenges of our time.

بەخێربێن بۆ یەکێک لە ململانێ گرنگەکانی ئەم سەردەمەمان.

How can we maintain an internet with freedom of expression at the core,

چۆن بتوانین ئینتەرنێتێک ڕابگرین بە هەبوونی ئازادی دەربڕین لە بناغەیدا،

while also ensuring that the content that's being disseminated

هەروەها دڵنیابینەوە لەوەی بابەتەکانی بڵاو ئەکرێنەوە

doesn't cause irreparable harms to our democracies, our communities

زیانێکی چاکنەکراوە درووست نەکەن بۆ دیموکراسییەتەکانمان، کۆمەڵگاکانمان و

and to our physical and mental well-being?

سەلامەتی جەستەیی و دەروونیمان؟

Because we live in the information age,

چونکە ئێمە لە سەردەمی زانیاریدا ئەژین،

yet the central currency upon which we all depend -- information --

لەهەمان کاتدا دراوە بنچینەییەکەی کە هەموو پشتی پێئەبەستین -- زانیارییە --

is no longer deemed entirely trustworthy

چیتر جێگەی متمانە نەماوە، و

and, at times, can appear downright dangerous.

هەندێک جار، ئەکرێت مەترسیدار دەرکەون.

This is thanks in part to the runaway growth of social sharing platforms

ئەمە بەشێکی بەهۆی گەشەکردنی پێگەکانی بڵاوکردنەوەی بابەتە کۆمەڵایەتییەکانە

that allow us to scroll through,

کە ڕێگەمان پێئەیات بگەڕێین،

where lies and facts sit side by side,

بەسەر درۆ و ڕاستییەکاندا شان بەشانی یەکتری،

but with none of the traditional signals of trustworthiness.

بەڵام بێ ئەوەی هیچ کامێکیان ئاماژە باوەکانی متمانەپێکردنیان هەبێت.

And goodness -- our language around this is horribly muddled.

ئای خوایە ئینجا -- زمانەکەی بەکاریئەهێنین بۆ ئەم بڵاوکراوانە تەواو تێکدراوە.

People are still obsessed with the phrase "fake news,"

هێشتا خەڵک خویان گرتووە بە دەستەواژەی "هەواڵی ساختە"ەوە

despite the fact that it's extraordinarily unhelpful

سەرەڕای ئەو ڕاستیەی کە بە تەواوەتی هیچ یارمەتیدەر نییە و

and used to describe a number of things that are actually very different:

بەکاریەت بۆ باسکردنی ژمارەیەک شت کە زۆر جیاوازن لە یەکتری:

lies, rumors, hoaxes, conspiracies, propaganda.

درۆکان، دەنگۆکان، فێڵەکان، پلانگێڕییەکان، پڕوپاگەندەکان.

And I really wish we could stop using a phrase

بەڕاستی هیواداریشم بوەستین لە بەکارهێنانی ئەم دەستەواژەیە

that's been co-opted by politicians right around the world,

کە سیاسەتمەداران لە سەرانسەری جیهاندا کردویانە بە هی خۆیان،

from the left and the right,

لە چەپەوە و لە ڕاستەوە،

used as a weapon to attack a free and independent press.

وەک چەکێک بەکاری ئەهێنن بۆ هێرشکردنە سەر ڕۆژنامەوانی ئازاد.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

Because we need our professional news media now more than ever.

چونکە ئێستا لەهەموو کات زیاتر پێویستمان بە میدیا پرۆفێشناڵە. و

And besides, most of this content doesn't even masquerade as news.

جگە لەوەش، ئەم بابەتانە تەنانەت وەک هەواڵیش بڵاوناکرێنەوە.

It's memes, videos, social posts.

بیرۆکەی کۆمەڵایەتی، ڤیدیۆ، پۆستی کۆمەڵایەتین. و

And most of it is not fake; it's misleading.

زۆربەی ساختە نین؛ بەهەڵەدا بەرن.

We tend to fixate on what's true or false.

مەیلمان هەیە لەسەر ئەوە بچەسپین کە ڕاستە یان هەڵەیە.

But the biggest concern is actually the weaponization of context.

بەڵام گەورەترین نیگەرانی کردن بە چەکی ئەم بوارەیە.

Because the most effective disinformation

چونکە کاراترین زانیاری پێدانی هەڵە

has always been that which has a kernel of truth to it.

هەمووکات ئەوە بووە کە بڕێک ڕاستیشی لەگەڵ خۆیدا هەڵگرتووە.

Let's take this example from London, from March 2017,

با ئەمە بە نموونە وەرگرین هی لەندەنە، ئازاری ٢٠١٧،

a tweet that circulated widely

بڵاوکراوەیەکی تویتەر کە زۆر بڵاوبۆوە

in the aftermath of a terrorist incident on Westminster Bridge.

دوای ڕووداوێکی تیرۆرستی لەسەر پردی وێستمینیستەر.

This is a genuine image, not fake.

ئەمە وێنەیەکی ڕاستەقینەیە، نەک ساختە.

The woman who appears in the photograph was interviewed afterwards,

ژنەکەی لە وێنەکەیا دەرئەکەوێت دواتر چاوپێکەوتنی لەگەڵدا کرا، و

and she explained that she was utterly traumatized.

ڕوونی کردەوە کە بە تەواوەتی داخوورپاوە بە ڕووداوەکە.

She was on the phone to a loved one,

لەو کاتەیا تەلەفوونی کردووە لەگەڵ کەسێکی نزیکیا، و

and she wasn't looking at the victim out of respect.

لەپای ڕێزی خۆیەوە سەیری قوربانییەکەی نەکردووە.

But it still was circulated widely with this Islamophobic framing,

بەڵام بە ئینتەرنێتا بڵاوکرایەوە بە چوارچێوەیەکی فۆبیای ئیسلامییەوە،

with multiple hashtags, including: #BanIslam.

بە چەندین هاشتاگی هەمەجۆرەوە، وەک: ئیسلامبوون قەدەغەکەن.

Now, if you worked at Twitter, what would you do?

ئێستا، ئەگەر تۆ لە تویتەر کار بکەیت، چی ئەکەیت؟

Would you take that down, or would you leave it up?

ئەوە ئەسڕیتەوە، یان وازیلێئەهێنیت؟

My gut reaction, my emotional reaction, is to take this down.

کاردانەوەی ناوەکیم، کاردانەوەی سۆزیم، یەکسەر سڕینەوەی ئەبێت.

I hate the framing of this image.

ڕقم لەو چوارچێوەیەیە دراوە بەم وێنەیە.

But freedom of expression is a human right,

بەڵام ئازادی دەربڕین مافێکی مرۆڤە، و

and if we start taking down speech that makes us feel uncomfortable,

ئەگەر دەستبکەین بە لابردنی قسەکانی کە وامان لێئەکات نائاسوودە بین،

we're in trouble.

ئەوا لە کێشەیاین. و

And this might look like a clear-cut case,

ئەمەش لەوانەیە لە دۆسیەیەکی ڕوون بچێت،

but, actually, most speech isn't.

بەڵام ڕاستییەکەی، زۆربەی قسەکان وا نین.

These lines are incredibly difficult to draw.

ئەم هێڵانە کێشانیان زۆر قورسە.

What's a well-meaning decision by one person

ئەوەی بڕیارێکی پڕ واتایە لەلایەن کەسێکەوە

is outright censorship to the next.

سانسۆرکردنێکی ئاشکرایە لەلایەن ئەوی ترەوە.

What we now know is that this account, Texas Lone Star,

ئەوەی ئێستا ئەیزانین ئەوەیە ئەم هەژمارە، تێکساس لۆن ستار،

was part of a wider Russian disinformation campaign,

بەشێک بووە لە هەڵمەتێکی فراونتری زانیاری هەڵە بڵاوکردنەوەی ڕووسی،

one that has since been taken down.

یەکێک لەوانەی لەوکاتەوە کۆتایی پێهێنراوە.

Would that change your view?

ئەوە بۆچوونت ئەگۆڕێت؟

It would mine,

هی من ئەگۆڕێت،

because now it's a case of a coordinated campaign

چونکە ئێستا بەلامەوە بووە بە مەسەلەی هەڵمەتێکی ڕێکخراو

to sow discord.

بۆ نانەوەی ئاژاوە.

And for those of you who'd like to think

بۆ هەموو ئەوانەشتان کە وا بیر ئەکەنەوە

that artificial intelligence will solve all of our problems,

زیرەکی دەستکرد بتوانێت هەموو کێشەکانتان چارەسەر بکات،

I think we can agree that we're a long way away

پێموابێت ئەتوانین هاوڕا بین کە هەموومان زۆرمان ماوە

from AI that's able to make sense of posts like this.

بۆ زیرەکییەکی دەستکرد کە بتوانێت لەم جۆرە بڵاوکراوانە تێبگات.

So I'd like to explain three interlocking issues

بۆیە ئەمەوێت سێ پرسی پێکەوە بەستراو ڕوونکەمەوە

that make this so complex

کە ئەمەی زۆر ئاڵۆزکردووە و

and then think about some ways we can consider these challenges.

ئینجا بیر لە چەند ڕێگایەک بکەینەوە بۆ ئەوەی ئەم ململانێیانە لەبەرچاو بگرین.

First, we just don't have a rational relationship to information,

یەکەم، پەیوەندییەکی زیرەکانەمان نییە لەگەڵ زانیارییەکە،

we have an emotional one.

پەیوەندییەکی سۆزدارییانەیە.

It's just not true that more facts will make everything OK,

ئەوە ڕاست نییە کە ڕاستی زیاتر هەموو شتێک باش ئەکات،

because the algorithms that determine what content we see,

چونکە ئەلگۆریتمەکەی ئەو بابەتانە دیاری ئەکات کە ئەیانبینین،

well, they're designed to reward our emotional responses.

وا درووستکراون کە پاداشتی کاردانەوە سۆزدارییەکانمان بەنەوە.

And when we're fearful,

کاتێکیش لە ترساین،

oversimplified narratives, conspiratorial explanations

گێڕانەوەی زیاد لە پێویست سادەکراو، ڕوونکردنەوەی پلانگێڕییانە و

and language that demonizes others is far more effective.

زمانەکەی ئەوانی تر لەکەدار ئەکات زۆر کاراتریشە.

And besides, many of these companies,

جگە لەوەش، زۆرێک لەم کۆمپانیایانە،

their business model is attached to attention,

مۆدێلی بزنسەکەیان بەستراوە بە ڕاکێشانی سەرنجەوە،

which means these algorithms will always be skewed towards emotion.

واتا ئەم ئەلگۆریتمانە هەمووکات بەلای جوڵاندنی سۆزدا دەگۆڕدرێت.

Second, most of the speech I'm talking about here is legal.

دووەم، زۆربەی قسەکانی لێرەیا باسی ئەکەم یاسایین.

It would be a different matter

بابەتێکی جیا ئەبێت ئەگەر

if I was talking about child sexual abuse imagery

باسی مەسەلەی دەستدرێژی سێکسی بۆسەر منداڵانم بکردایە

or content that incites violence.

یان ئەو بابەتانەی دەبنە هۆی توندوتیژی.

It can be perfectly legal to post an outright lie.

دەکرێت بە تەواوەتی یاسایی بێت بابەتێکی تەواو درۆ بڵاوکەیتەوە.

But people keep talking about taking down "problematic" or "harmful" content,

بەڵام خەڵک بەردەوام باسی ئەوە ئەکەن بابەتە "سەربەکێشەکان" یان "زیانبەخشەکان" لاببرێن،

but with no clear definition of what they mean by that,

بەڵام بەبێ پێناسەیەکی ڕوونی ئەوەی مەبەست چییە بەوە،

including Mark Zuckerberg,

بە مارک زووکەربێرگیشەوە،

who recently called for global regulation to moderate speech.

کە بەم دواییە داوای ڕێکخستنی جیهانی کرد بۆ هێواشکردنەوەی وتارە توندەکان.

And my concern is that we're seeing governments

ئەوەشی مایەی نیگەرانیمە ئەبینین حکومەتە جیاجیاکان

right around the world

لە هەموو جیهاندا

rolling out hasty policy decisions

بڕیاری بەپەلە ئەیەن

that might actually trigger much more serious consequences

کە ئەکرێت دەرئەنجامی زۆر خراپتری لێبکەوێتەوە

when it comes to our speech.

کاتێک یەتە سەر توانای وتاردانمان.

And even if we could decide which speech to take up or take down,

تەنانەت ئەگەر بشتوانین بڕیار بەین کام وتارە بهێڵینەوە و کامە لابەرین،

we've never had so much speech.

هێشتا چەندین لێداونمان ئەبێت.

Every second, millions of pieces of content

هەموو چرکەیەک، ملیۆنەها پارچە نوسراو

are uploaded by people right around the world

لەلایەن خەڵکی سەرانسەری جیهانەوە بڵاو ئەکرێتەوە

in different languages,

بە زمانی جیاواز،

drawing on thousands of different cultural contexts.

باسی هەزارەها بواری کلتوری هەمەجۆر ئەکرێت.

We've simply never had effective mechanisms

بە سادەیی میکانیزمێکی کارامان نەبووە

to moderate speech at this scale,

بۆ هێورکردنەوەی وتاردانێک بەم قەبارەیە،

whether powered by humans or by technology.

ئەگەر لەلایەن مرۆڤەوە بێت یان تەکنەلۆجیا.

And third, these companies -- Google, Twitter, Facebook, WhatsApp --

سێیەمیش، ئەم کۆمپانیایانە، گووگڵ، تویتەر فەیسبووک، واتساپ --

they're part of a wider information ecosystem.

بەشێکن لە سیستمێکی ژینگەیی زانیاری فراوانتر.

We like to lay all the blame at their feet, but the truth is,

حەز ئەکەین هەموو خەتاکە بخەینە ئەستۆی ئەوان، بەڵام ڕاستییەکەی،

the mass media and elected officials can also play an equal role

ڕاگەیاندن بەگشتی و بەرپرسە هەڵبژێردراوەکانیش ئەکرێت ڕۆڵێکی یەکسان بگێڕن

in amplifying rumors and conspiracies when they want to.

لە گەورەکردنی دەنگۆکان و بیردۆزی پلانگێڕییەکان کاتێک ئەیانەوێت.

As can we, when we mindlessly forward divisive or misleading content

هەروەها ئێمەش، کاتێک بێمێشکانە بابەتی هەڵە یان بەهەڵەدابەر ئەنێرین بۆ هاوڕێکانمان

without trying.

بێ ئەوەی سەیریشی بکەین.

We're adding to the pollution.

پیسبوونی تۆڕەکان زیاد ئەکەین.

I know we're all looking for an easy fix.

ئەزانم هەموو بۆ چارەسەرێکی ئاسان ئەگەڕێین.

But there just isn't one.

بەڵام هیچ شتێکی وامان نییە.

Any solution will have to be rolled out at a massive scale, internet scale,

هەر چارەسەرێک بێت پێویستە ئاستێکی فراوان، هەموو ئینتەرنێت، بگرێتەوە، و

and yes, the platforms, they're used to operating at that level.

بەڵێ، پێگەکان، هەموو بەکاریەن بۆ کارکردن لەو ئاستەیا.

But can and should we allow them to fix these problems?

بەڵام ئەتوانین و پێویست ئەکات ڕێگەبەین ئەم کێشانە چارەسەر بکرێت؟

They're certainly trying.

بەدڵنیاییەوە تاقی ناکەنەوە.

But most of us would agree that, actually, we don't want global corporations

بەڵام هەموومان هاوڕاین ڕاستییەکەی، هیچ دامەزراوەیەکی جیهانیمان ناوێت

to be the guardians of truth and fairness online.

پارێزەری ڕاستی و دادپەروەری سەر ئینتەرنێت بێت. و

And I also think the platforms would agree with that.

هەروەها پێشموابێت هەموو پێگەکان هاوڕان لەگەڵ ئەوەیا.

And at the moment, they're marking their own homework.

لەم ساتەشدا، ئەرکی ماڵەوەی خۆیان نیشانە ئەکەن.

They like to tell us

حەز ئەکەن پێمان بڵێن

that the interventions they're rolling out are working,

کە دەستوەردانەکانی ئەیکەن خەریکە سوودیان ئەبێت،

but because they write their own transparency reports,

بەڵام لەبەر ئەوەی ڕاپۆرتەکانی شەفافیەتی خۆیان ئەنوسن،

there's no way for us to independently verify what's actually happening.

هیچ ڕێگایەکمان نییە سەربەخۆیانە دڵنیابینەوە لەوەی بەڕاستی ڕووئەیات.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

And let's also be clear that most of the changes we see

هەروەها با ڕوونیش بین کە زۆربەی گۆڕانکارییەکانی ئەیبینین

only happen after journalists undertake an investigation

تەنیا دووای ئەوە ڕووئەیەن کە ڕۆژنامەنووسەکان لێکۆڵینەوە ئەکەن و

and find evidence of bias

بەڵگەی لایەنگری کردن ئەدۆزنەوە

or content that breaks their community guidelines.

یان بابەتەکانی پەیڕەوەکانی کۆمەڵگاکەیان ئەشکێنێت.

So yes, these companies have to play a really important role in this process,

بۆیە بەڵێ، ئەم کۆمپانیایانە پێویستە ڕۆڵێکی زۆر گرنگ بگێڕن لەم پرۆسەیەیا،

but they can't control it.

بەڵام ناتوانن کۆنترۆڵی بکەن.

So what about governments?

ئەی کەواتە چی دەربارەی حکومەتەکان؟

Many people believe that global regulation is our last hope

زۆر کەس باوەڕیان وایە کە ڕێکخستنی جیهانی دوا هیوامانە

in terms of cleaning up our information ecosystem.

لەڕووی پاکردنەوەی ژینگەی زانیارییەکانمان.

But what I see are lawmakers who are struggling to keep up to date

بەڵام ئەوەی ئەیبینم یاسا دانەرەکانە کە هەتا ئێستاش ئەناڵێنن بەدەست

with the rapid changes in technology.

گۆڕانکارییە خێراکانی تەکنەلۆجیا.

And worse, they're working in the dark,

لەوەش خراپتر، لە تاریکیا کار ئەکەن،

because they don't have access to data

چونکە زانیارییان بۆ بەردەست نییە

to understand what's happening on these platforms.

هەتا تێبگەن چی ڕووئەیات لەم پێگانەیا. و

And anyway, which governments would we trust to do this?

بەهەرحاڵیش، متمانە بە کام حکومەت بکەین بۆ ئەم کارە؟

We need a global response, not a national one.

پێویستمان بە بەدەمەوەچوونی جیهانییە، نەک تەنیا وڵاتێک.

So the missing link is us.

کەواتە بەستەرە ونەکە ئێمەین.

It's those people who use these technologies every day.

ئەو کەسانەی هەموو ڕۆژێک ئەم تەکنەلۆجیایانە بەکارئەهێنن.

Can we design a new infrastructure to support quality information?

ئەتوانین پێکهاتەیەکی بناغەیی نوێ دروستکەین بۆ پشتیوانی ئەم زانیارییە دروستانە؟

Well, I believe we can,

بەڵێ، لەو باوەڕەیام بتوانین، و

and I've got a few ideas about what we might be able to actually do.

چەند بیرۆکەیەکم هەیە دەربارەی ئەوەی لەوانەیە بتوانین بیکەین.

So firstly, if we're serious about bringing the public into this,

بۆیە یەکەم شت، ئەگەر بەڕاستمان بێت و بمانەوێت خەڵکی گشتی بێنینە ناو ئەمەوە،

can we take some inspiration from Wikipedia?

ئەتوانین هەندێک ئیلهام لە ویکیپیدیاوە وەرگرین؟

They've shown us what's possible.

نیشانیان یاین چی ئەکرێ ئەنجام بدرێت.

Yes, it's not perfect,

بەڵێ، بێ کەموکوڕی نییە،

but they've demonstrated that with the right structures,

بەڵام بە پێکهاتەیەکی ڕاستەوە ئەوەیان نیشان یاوین،

with a global outlook and lots and lots of transparency,

بە دیمەنێکی جیهانی و شەفافییەتێکی زۆر زۆر،

you can build something that will earn the trust of most people.

ئەتوانیت شتێک بنیات بنێیت کە متمانەی زۆرینەی خەڵک بەدەست ئەهێنێت.

Because we have to find a way to tap into the collective wisdom

چونکە پێویستە ڕێگایەک بدۆزینەوە بۆ گەشتن بە دانایی و

and experience of all users.

ئەزموونی هەموو بەکارهێنەران.

This is particularly the case for women, people of color

ئەمە بەتایبەتی ڕاستە بۆ ژنان، و ڕەچەڵەکە هەمەجۆرەکان و

and underrepresented groups.

کۆمەڵەکانی کەمتر نوێنەرایەتی ئەکرێن.

Because guess what?

چونکە ئەزانن چی؟

They are experts when it comes to hate and disinformation,

ئەوان پسپۆڕن کاتێک یەتە سەر ڕق و پێدانی زانیاری هەڵە،

because they have been the targets of these campaigns for so long.

چونکە ماوەیەکی زۆر ئەبێت ئەوان بوون بە ئامانجی ئەم هەڵمەتانە.

And over the years, they've been raising flags,

بەدرێژایی ساڵەکانیش ئاڵا بەرز ئەکەنەوە، و

and they haven't been listened to.

گوێیان لێنەگیراوە.

This has got to change.

پێویستە ئەمە بگۆڕێت.

So could we build a Wikipedia for trust?

کەواتە ئەتوانین ویکیپیدیایەک بۆ متمانە بنیات بنێین؟

Could we find a way that users can actually provide insights?

ئەتوانین ڕێگایەک بدۆزینەوە کە بەکارهێنەران بتوانن دووربینی خۆیان دابینکەن؟

They could offer insights around difficult content-moderation decisions.

ئەتوانن دووربینی پێشکەشکەن لەبارەی بڕیاردان لەسەر هێواشکردنەوەی بابەتە توندەکان.

They could provide feedback

ئەتوانن سەرنج بدەن

when platforms decide they want to roll out new changes.

کاتێک پێگەکان بڕیار ئەیەن گۆڕانکاری نوێ بێننە کایەوە.

Second, people's experiences with the information is personalized.

دووەم، ئەزموونەکانی خەڵک لەگەڵ زانیارییەکان بەکەسی کراون.

My Facebook news feed is very different to yours.

پەڕەی سەرەکی فەیسبووکەکەی من زۆر جیاوازە لە هی ئێوە.

Your YouTube recommendations are very different to mine.

پێشنیارەکانی لە یوتیوب بۆ ئێوە یەت زۆر جیاوازە لەوەی من.

That makes it impossible for us to actually examine

ئەوەش وائەکات مەحاڵ بێت بۆمان بتوانین بزانین

what information people are seeing.

خەڵک چی زانیارییەک ئەبینن.

So could we imagine

کەواتە ئەیهێنینە بەرچاومان

developing some kind of centralized open repository for anonymized data,

پەرەدان بە جۆرە هەڵگرێکی ناوەندی زانیاری بێ سەرچاوە،

with privacy and ethical concerns built in?

بە پاراستنی نهێنی و زانیاری کەسی؟

Because imagine what we would learn

چونکە بیهێننە بەرچاوتان چی فێر ئەبین

if we built out a global network of concerned citizens

ئەگەر تۆڕێکی جیهانی دانیشتووی خەمخۆر بنیات بنێین

who wanted to donate their social data to science.

کە بیانەوێت زانیاری کۆمەڵایەتی خۆیان پێشکەشی زانست بکەن.

Because we actually know very little

چونکە ڕاستییەکەی کەم ئەزانین

about the long-term consequences of hate and disinformation

دەربارەی دەرئەنجامە درێژخایەنەکانی ڕق و پێدانی زانیاری هەڵە

on people's attitudes and behaviors.

لەسەر هەڵسوکەوت و هەڵوێستی خەڵک.

And what we do know,

ئەوەشی ئەیزانین،

most of that has been carried out in the US,

زۆربەی ئەوە لە ئەمریکا ئەنجامدراوە،

despite the fact that this is a global problem.

سەرەڕای ئەوەی ئەمە کێشەیەکی جیهانییە.

We need to work on that, too.

پێویستە کار لەسەر ئەوەش بکەین.

And third,

سێیەمیش،

can we find a way to connect the dots?

ئەتوانین ڕێگایەک بدۆزینەوە بۆ بەیەک گەیاندنی خاڵەکان؟

No one sector, let alone nonprofit, start-up or government,

نەک یەک کەرت، ڕێکخراو، و بزنسی نوێ یان حکومەتیش

is going to solve this.

ناتوانێت بەتەنیا ئەمە چارەسەرکات.

But there are very smart people right around the world

بەڵام خەڵکی زۆر زیرەک هەن لە سەرانسەری جیهاندا

working on these challenges,

کار لەسەر ئەم ململانێیانە ئەکەن،

from newsrooms, civil society, academia, activist groups.

لە ژوورەکانی ڕاگەیاندن، کۆمەڵگای شارستانی، ئەکادیمیاکان، و گروپە چالاکەوانەکان.

And you can see some of them here.

هەندێکیشیان ئەبینیت لێرە.

Some are building out indicators of content credibility.

هەندێکیان ئاماژەپێدەری ڕاستی بابەتەکان بنیات ئەنێن.

Others are fact-checking,

هەندێکیان سەیری ڕاستییەکان ئەکەن،

so that false claims, videos and images can be down-ranked by the platforms.

بۆ ئەوەی جاڕدانە هەڵەکان، ڤیدیۆ و وێنەکان لەلایەن پێگەکانەوە پەکبخرێت.

A nonprofit I helped to found, First Draft,

بەرنامەیەک کە یارمەتیدەر بووم لە پەرەپێدانیا، مسۆدەکەی،

is working with normally competitive newsrooms around the world

کارکردنە لەگەڵ ژوورە ڕاگەیاندنە پێشبڕکێدارەکانی جیهاندا

to help them build out investigative, collaborative programs.

بۆ ئەوەی پرۆگرامە لێکۆڵەرە پێکەوە کارکەرەکان بنیات بنێن.

And Danny Hillis, a software architect,

دانی هیڵسیش، تەلارسازی سۆفتوێر،

is designing a new system called The Underlay,

سیستمێکی نوێ بنیات ئەنێت بەناوی ئەندەرلەی،

which will be a record of all public statements of fact

کە تۆماری هەموو بڵاوکراوە گشتییەکان بێت و

connected to their sources,

بەسترابێتنەوە بە سەرچاوەکانەوە،

so that people and algorithms can better judge what is credible.

بۆ ئەوەی خەڵک و ئەلگۆریتمەکانیش بڕیار بەن کامە جێی متمانەیە.

And educators around the world are testing different techniques

فێرکەرەکانیش لە سەرانسەری جیهاندا تاقیکردنەوە بۆ تەکنیکی جیاجیا ئەکەن

for finding ways to make people critical of the content they consume.

بۆ دۆزینەوەی ڕێگاکانی ئەوەی خەڵک گومان بکەن پێش باوەڕکردن.

All of these efforts are wonderful, but they're working in silos,

هەموو ئەم هەوڵانە باشن، بەڵام پێکەوە کار ئەکەن، و

and many of them are woefully underfunded.

زۆریشیان پارەی کەمیان بۆ دانراوە.

There are also hundreds of very smart people

هەروەها سەدان کەسی زۆر زیرەکیش هەن

working inside these companies,

لەناو ئەم کۆمپانیایانە کار ئەکەن،

but again, these efforts can feel disjointed,

بەڵام دووبارە، ئەم هەوڵانە دەکرێ هەست بکرێت پێکەوە نین،

because they're actually developing different solutions to the same problems.

چونکە ڕاستییەکەی پەرە بە چارەسەری جیا ئەیەن بۆ هەمان کێشە.

How can we find a way to bring people together

چۆن بتوانین ڕێگایەک بدۆزینەوە بۆ کۆکردنەوەی خەڵک

in one physical location for days or weeks at a time,

لە یەک کاتدا لە یەک شوێن بۆ چەندین ڕۆژ یان هەفتە،

so they can actually tackle these problems together

بۆ ئەوەی پێکەوە بەرەنگاری ئەم کێشانە ببنەوە

but from their different perspectives?

بەڵام لە ڕوانگەی جیاجیای خۆیانەوە؟

So can we do this?

کەواتە ئەتوانین ئەمە بکەین؟

Can we build out a coordinated, ambitious response,

ئەتوانین بەدەمەوەچوونێکی ڕێکخراو بنیات بنێین،

one that matches the scale and the complexity of the problem?

یەکێک کە لە ئاست گەورەیی و ئاڵۆزی کێشەکەدا بێت؟

I really think we can.

بەڕاستی پێموابێت ئەتوانین.

Together, let's rebuild our information commons.

پێکەوە، با ئەو زانیارییانە بنیات بنێینەوە کە ڕۆژانە بۆمان یەت.

Thank you.

زۆر سوپاس

(Applause)

(چەپڵەلێدان)