Clover Hogan: What to do when climate change feels unstoppable | TED

Transcriber:

Translator: hazhar shexa Reviewer: Daban Q. Jaff

I grew up in Australia's Tropical North Queensland,

من لە خولکەی باکووری کویزلاند لە ئوسترالیا لەدایک بووم،

fishing frogs from the toilet

گرتنی بۆق لە توالێت

and dodging snakes that hung from the ceiling.

وە ڕێگریکرن لەو مارانەی کە لە سەقفەکەوە هەڵواسرابوون.

Wetting down old sea turtles stranded at low tide outside our house.

تەڕکردنی کیسەڵە دەریاییە کۆنەکان لە دەرەوەی کەنارە ڵیڵەکەی ماڵمان.

I spent more time outside than in,

لەدەرەوە کاتی زیاترم بەسەر دەبرد وەک لە ناوەوە،

delighting in the wonders of nature.

لەسەرسامی سرووشتدا دڵخۆش دەبووم.

By age 11, I wasn't allowed to watch horror films,

لەتەمەنی ١١ساڵی، بۆم نەبوو سەیری فیلمی ترسناک بکەم،

so I turned to documentaries instead.

بۆیە لەجیاتی ئەوە ڕووم کردە بەڵگەفیلم.

"The Cove," "Food, Inc," "An Inconvenient Truth."

″ئەشکەوتەکە،″ ″خۆراک،″ ″ ڕاستیەکی نەگوونجاو.″

The first time I experienced heartbreak

کاتێک بۆ یەکەمجار دڵم شکا

was when I sat glued to my computer screen,

ئەوکاتە بوو کە بە چەسپەوە لەسەر شاشەی کۆمپیوتەرەکەم دانیشتم،

staring at mass dolphin hunts that turned the shoreline red.

سەیرکردنی ڕاوکردنی بەکۆمەڵی دۆلفینەکان کە کەناردەریاکەی سوورکرد بوو.

Staring as million-year-old forests were bulldozed to produce Big Macs,

سەیرکردنی دارستانە ملیۆنان ساڵ کە تێکدەدران بۆ بەرهەمهێنانی هەمبەرگر،

staring as Al Gore projected graphs

سەیرکردنی پرۆژەی هێڵکاری ئال گۆر

that showed how quickly we were devouring the Earth.

کە نیشانی دەدات کە چەندە بەخێرای ئێمە زەوی لەناودەبەین.

And how good we were at pretending otherwise.

وە بە پێچەوانەوە کە نێشانی دەدەین چەندە باشین.

The second time I experienced heartbreak was in November of 2019,

دووەم جار کە دڵم شکا تشرینی دووەمی ٢٠١٩بوو،

as I watched my country go up in flames.

کاتێک بینم وڵاتەکەم دەسووتێت.

As one billion animals were incinerated by the inferno.

کاتێک یەک ملیار ئاژەڵ دەبوونە خۆڵەمێش بەهۆی ئەو دۆزەخەوە.

As friends tried to rescue their homes,

کاتێک خەڵکی هەوڵیاندەدا ماڵەکنیان ڕزگار بکەن،

poised on tin roofs,

ئامادەبوون لەسەربانە تەنەکەکان،

armed with hoses until the smoke and embers clung to their clothes.

بە سۆندەی ئاوەوە ئامادەبوون تائەوکاتەی دوکەڵ و پشکۆ لە جلەکانیان ئاڵان.

I felt despair.

هەستم بە نائوومێدی

Grief.

خەم.

Frustration.

بێ هیوایی

Fury.

توڕەبوون کرد.

And staring at that wall of fire

وە سەیرکردنی ئەو دیوارە ئاگرینە

higher and more ferocious than any I'd seen before,

کە بەرزتر و زۆرتر بوو کە تائێستا بینیبێتم،

I felt helpless,

هەستم بەبێ هیوایی،

small,

بچووکی

powerless to stop the flames,

بێ توانایکرد بۆ وەستاندنی ئاگرەکە،

powerless to protect the place I love.

بێ توانایی بۆ پاراستنی ئەو شوێنەی کەخۆشم دەوێ.

Australia's black summer was soon followed by the firestorm in California

هەر زوو هاوینی ڕەشی ئوسترالیا بەهۆی زریانی ئاگری کالیفۆرنیا هات

as their summer rolled around,

کاتێک هاوینی ئەوان تێدەپەڕی

as well as flooding in Jakarta that displaced 100,000 people.

هەروەها لافاو کە جاکارتا کە ١٠٠ هەزار خەلکی بێ شوێنکرد.

More violent hurricanes along the east coast of America

زریانی توندوتیژتر بە درێژایی کەناری ڕۆژهەڵاتی ئەمریکا

and biblical plagues of locusts that threaten the food supply

وە تاعوونی کوللە کە هەڕەشەی لە بەرهەمی خۆراکی

for millions of people in East Africa.

ملیۆنان خەڵکی ڕۆژهەڵاتی ئەفریقا دەکرد.

Young people today have not created this reality.

ئەمرۆکە گەنج هەستی بەو ڕاستییە نەکردوە.

We've inherited it.

کە بە میرات بۆمان ماوەتەوە.

Yet we're told where the last generation

لەگەڵ ئەوەشدا پێمان وتراوە کە نەوەی پێشووتر لە کوێیە

with a chance to save the fate of humanity.

لەگەڵ هەلێک بۆ پاراستنی چارەنووسی مرۆڤایەتی.

Is it any wonder that there is an epidemic of mental health problems?

ئایا هیچ سەیرنییە کە پەتایەک هەیە ئەویش کێشەی تەندرووستی دەروونیە؟

Eco-anxiety is on the rise

دڵەڕاوکێی ژینگە لە هەڵکشاندایە

and young people seem to be some of the worst affected.

وە چینی گەنجان وادەردەکەوێ کە خراپترین کاریگەریان لەسەر بووە.

Research from 2019 showed that in the UK,

توێژینەوەکانی ساڵی ٢٠١٩ لە پەڕیتانیا ئەوەیان نیشانداوە،

70 percent of 18 to 24-year-olds were feeling eco-anxious,

لە %٧٠ی تەمەنی ١٨ - ٢٤ هەستیان بە نیگەرانی ژینگەیی کردوە،

feeling helpless, grief, panic, insomnia,

هەستیان بە بێ هیوای، خەم، ترس و بێخەوی کردوە،

even guilt around climate change.

تەنانەت هەستکردن بە تاوانیش دەربارەی گۆڕانی کەشوهەوا.

Environmental disaster is the biggest mental health issue of our lifetimes

کارەساتی ژینگەیی گەورەترین کێشەی دروونی ژیانی ئێمەیە

and in our war against nature young minds are the collateral damage.

وە جەنگی ئیمە لە دژی سرووشت بیرە گەنجەکانمان زیانێکی لابەلایە.

At my own organization, Force of Nature,

لە ڕێکخراوەکی مندا، هێزی سرووشت،

we've witnessed the same on a global scale.

بەپێی پێوەری جیهانی هەمان شتمان بینی.

We've been talking to students in over 50 countries

ئێمە قسەمان لەگەڵ فئرخوازانی زیاتر لە ٥٠ وڵات کردوە

from Tel Aviv through Jakarta,

لە تەل ئەڤئڤەوە بۆ جاکارتا،

New York to Managua.

نیۆڕک بۆ مانگوا

All of them have shared this existential dread

هەموویان باسی بوونی ئەو ترسەیان کردوە

that keeps them up at night.

کە لە شەواندا نایەلێن بخەون.

Dread not only fueled by doom scrolling,

ئەو ترسە تەنها بەهۆی چارەنووسەوە چەخماخە ناخوا،

but by the belief that adults,

بەڵکو بەهۆی ئەو باوەڕی کە کەسانی گەورە

especially adults in power, do not care.

بەتایبەتی کەسانی دەسەڵاتدار کە گوێی پێنادەن.

When I first discovered documentaries,

کاتێک بۆ یەکەمجار بەڵگەفیلمم دۆزیەوە،

I decided the world was run by people who were selfish and greedy,

وامزانی کە جیهان لەلایەن کەسانێک بەڕێوەدەبرێت کە لەخۆبای و چاوچنکۆن،

that the rest of society didn't care.

کە بەشەکەی دیکەی کۆمەڵگا گوێی پێنادات.

That we humans were a plague on our own planet.

کە ئێمەی مرۆڤ خۆمان پەتایەکین لەسەر هەسارەی خۆمان.

I've since spent the past 10 years lobbying decision makers across business,

١٠ ساڵی رابردووم لە بەدەستهێنانی پشتگیری کەسانی بریاربەدەستی کارەکان

policy and civil society,

سیاسەت و کۆمەڵگای مەدەنی بەسەربردوە

working with students in the classroom

کارکردن لەگەڵ فێرخوازان لەناوپۆلدا

and chief executives in the boardroom,

وە سەرۆکی جێبەجێکارەکان لە ژووری ئەنجوومەندا

and I can tell you that my bleak outlook,

وە دەتوانم پێتان بڵێم کە ئەو دیدە دڵپیسەی من،

while in some ways right,

لەهەندێ ڕووە ڕاستە،

was in more ways very, very wrong.

وە لە زۆربەی ڕووەکان هەڵەیە.

Picture yourself as a senior executive at a big multinational.

خۆت وەک جێبەجێکارێکی باڵا لە فرە ڕەگەزێکی گەورەدا وێنا بکە.

In the 25 years you've been climbing that corporate ladder,

لەماوەی ئەو ٢٥ ساڵدا کە تۆ نە قادرمەی کۆمپانیادا سەردەکەوی،

you've been told your job is to make money

پێت وتراوە کە کاری تۆ پەیداکردنی پارەیە

and maintain the status quo,

وە پارێزگاری لە دۆخی ئێستا،

to deliver value to shareholders,

بۆ گەیاندنی بەها بۆ خاوەن پشکەکان

to avoid the kind of risks that could cost you your job.

بۆ ڕیگریکردن لەو مەترسیانەی کە نرخەکەی تۆ و کارەکەتە.

You recycle.

دووبارە بەکارهێنانەوە

You share climate change articles on LinkedIn.

بابەت دەربارەی گۆرانی کەشوهەوا لە لینکدین بڵاودەکەیەوە

You even went vegetarian two years ago,

تەنانەت پێش دووساڵ بووی بە سەوزەخۆریش،

after watching a documentary on mass farming.

دوای سەیرکردنی بەڵگەفیلم دەربارەی کوشتوکاڵکردنی بە کۆمەڵ.

Yet when you come home at the end of the day,

لەگەڵ ئەوەشدا کاتێک لە کۆتای ڕۆژدا دەگەڕێیەوە بۆ ماڵ،

you get the sense that your kids see you as the problem.

هەست بەوە دەکەی کە منداڵەکانت وەک کێشەیەک تۆ دەبینن.

They wish you were the climate change protester

هیوایان دەخواست کە تۆ ناڕەزایی بی لەدژی گۆڕانی کەشوهەوا

gluing themselves to the glass tower,

خۆیان لە تاوەری شوشە دەبستنەوە،

not the person sat inside the building.

نەک ئەو کەسەی لەناو بیناکە نیشتەجێیە.

When I first started working with people in power,

کاتێک یەکەمجار دەستمکرد بەکارکردن لەگەڵ خەڵکانی بە دەسەڵات،

I was surprised to realize

سەرسام بووم کە درکم کرد

that they often felt the least powerful of all,

کە زۆربەی جار هەستیان بە کەمترین دەسەڵات دەکرد،

and most of these leaders perform mental gymnastics

وە زۆربەی ئەم خەڵکانە جیمناستیکی دەروونی ئەنجامدەدەن

to get away from those uncomfortable feelings.

بۆ دەربازبوون لەو هەستە نائاسوودەیە.

Young people today are falling into despair

گەنجی ئەمرۆ بەرەو نائومیدی هەنگاو دەنێن

while the adults in our lives are making sense of the situation

لەکاتێکدا گەورەکان لە ژیانماندا هەست بە بارودۆخەکە دەکەن

through denial.

لە ڕیگەی نکۆڵیکردن.

When I ask leaders to describe the future they envision,

کاتێک پرسیار لە سەرکردەکان دەکەم بۆ باسکردنی ئەو داهاتوەی کە وێنای دەکەن

it's something of a techno utopia.

شتێکی وەک هونەری یۆتۆپیایە.

Flying cars in a world where deadly diseases are eradicated.

فڕینی ئۆتۆمبیل لە جیهانێک کە نەخۆشی کوشندە لەناوبراوە.

Yet when I asked eight and nine-year-olds in the classroom the same question,

لەگەڵ ئەوەشدا کاتێک هەمان پرسیار لە فێرخوازێکی هەشت بۆ نۆ سالان دەکەم،

the future they describe is a dystopian blockbuster.

ئەو داهاتووەی کە وەسفی دەکەن بلۆکێکی بێ وەستانە.

Empty supermarket shelves.

رەفەی بەتاڵی سوپەرمارکێتەکان

Cities underwater.

شاری ژێرئاو کەوتوو.

The kind of place no one wants to find waiting for them

شوێنێک کە ناخوازن کەس چاوەڕێیان بکات

when they grow up.

کاتێک گەورە دەبن.

You might find comfort in denial.

لەوانەیە ئاسوودەی بدۆزنەوە لە نکۆڵیکردن.

Numbing yourself to our hyper-consumptive culture, sleepwalking,

خۆسڕکردن بۆ کلتوری سەرکەشی ئێمە، بەدەم خەوەوە ڕۆیشتن

even though the science tells us that we're hurtling toward the cliff.

لەگەڵ ئەوەشدا زانست پێمان دەڵێت کە ئێمە بەرەو کەندەڵانەکە دەڕۆین.

You might feel despair, like so many of my generation.

لەوانەیە وەک زۆربەی نەوەکانی خۆم هەست بە نائومێدی بکەی.

Because while feelings of anxiety, frustration, anger,

چونکە لەکاتی هەستکردن بە نیگەرانی، بێهیوای و تورەیی،

can wake us up to the issues,

دەتوانێن بۆ کێشەکان بە ئاگامان بێنێت

they can crush us if we carry the weight of the world on our shoulders.

دەتوانێت تێکمان بشکێنێت کاتێک قورسای جیهان لەسەر شانەکانمان هەڵدەگرین.

Neither despair nor denial help anyone.

نە بێهیوای و نە نکۆڵیکردن هاریکاری کەس ناکات.

They cause us to shut down,

هۆکاری ئەوەن بکوژێینەوە،

to remove ourselves from the picture.

بۆ لابردنی خۆمان لەو وێنەیە.

Denial erases our responsibility.

نکۆڵیکردن بەرپرسیارەتیمان ڕەش دەکاتەوە.

Despair lumps us with all of it.

بێ هیوای بەو هەمووشتەوە ئیمە دەگرێت.

The story of denial sounds something like,

چیرۆکی نکۆڵیکردن وەک شتێکە،

"It's not up to me, because someone else will fix it."

″پەیوەندی بە منەوە نییە، چونکە کەسێکی دیکە چارەی دەکات.″

The story of despair sounds like,

چیرۆکی نکۆڵیکردن وەک شتێکە،

"It's not up to me because it's too big to fix."

″پەیوەندی بەمنەوە نییە چونکە کەسێکی دیکە چارەی دەکات.″

Do you hear the similarity?

ئایا گوێت لەهەمان وێکچوونە؟

Despair and denial might appear to exist on polar ends

لەوانەیە بێ هیوایی و نکۆڵیکردن لە جەمسەرەکانیش هەبێت

of the generational spectrum,

لە نەوەیەکی فراوان،

yet they stem from the same place.

بەڵام لەهەمان شوێنەوە سەرچاوە دەگرن

How powerless we feel.

چەندە هەست بەبێ توانای دەکەین.

All of us.

هەموومان

I believe that the threat, even greater than climate change,

باوەڕم وایە کە هەڕەشەکە زۆر لە گۆڕانی کەشوهەوا گەورەترە،

is how powerless we feel in the face of it,

کە ئیمە لەبەرامبەریدا چەندە بێ دەسەڵاتین،

concerned moms and dads,

دایکوباوکانی نیگەران کردوە،

cautious corporate leaders,

سەرکردەی بەئاگا

anxious 11-year-olds.

کەسێکی نیگەرانی ١١ساڵان.

And I don't believe we will solve this crisis

وە باوەڕم وایە ئێمە ئەو قەیرانە چارە ناکەین

or act on the many opportunities it presents us with

یان ئەو هەلانە بقۆزینەوە کە دێتە پێشمان

until we've mobilized mindsets.

تا ئەوکاتەی بیرکردنەوەمان کۆدەکەینەوە.

So how do we shift out of despair,

کەواتە چۆن بێ هیوای

out of denial, towards something radically different?

لە نکۆڵیەوە دەگۆڕین، بۆ شتێک کە لە بنەرەتەوە جیاوازە؟

There's a quote in "Spider-Man":

وتەیەک هەیە لە فیلمی ″سپایدەرمان″:

"With great power comes great responsibility."

″دەسەڵاتی زۆر بەپرسیارەتی گەورەش لەگەڵ خۆی دێنێ.″

Yet what if the opposite is true?

بەڵام چی ئەگەر پێچەوانەکەی ڕاست بیت؟

What if it's really "with great responsibility comes great power?"

ئەی ئەگەر بەراستی ″بەرپرسیارەتی گەورە دەسەڵاتی زۆر لەگەڵ خۆیدا بێنێت؟″

This is something that all of the world's movers and shakers

ئەوە شتێکە کە هەموو تاکێکی جیهان

have known to be true.

دەزانێت کە ڕاستە.

They weren't born leaders.

وەک سەرکردە لە دایک نەبوون.

They simply decided to make themselves personally responsible.

بەسادەیی بڕیاریاندا کە وەک تاکێک بەرپرسیارەتی بگرنە ئەستۆ.

Now, solving climate change is not your responsibility

ئێستا، چارەکردنی گۆڕانی کەشوهەوا بەرپرسیارەتی تۆ نییە

because it's outside of your control.

چونکە لە دەرەوەی کۆنتڕۆڵی تۆدایە.

What you are responsible for

تۆ بەرپرسیاریت لە چی

is the thing inside your control,

شتێکە کە لەناو کۆنتڕۆڵی تۆدایە،

indeed, the only thing that has ever been inside your control.

لەڕاستیدا، تاکە شت کە لەناو کۆنتڕۆڵی تۆدا بووە.

Your mindset.

لەناو ئاقڵتدا.

We all have stories running on repeat,

ئێمە هەموومان چیرۆکێکمان هەیە کە دووبارە دەبێتەوە،

stories that immobilize us,

ئەو چیرۆکانەی دەمان جوڵێنن،

stories the world impresses upon us in boardrooms and classrooms alike.

ئەو چیرۆکانەی سەرسامان دەکەن لە ژووری بۆرد و ناوپۆلەکان.

"I'm just one in 7.8 billion people,

″من تەنها کەسێکم لەو ٧.٨ ملیار کەسە،

I'm too small to make a difference."

من زۆر بچووکم بۆ ئەوەی گۆڕنکاری بکەم.″

"I'm not smart enough."

″من ئەوەندە زیرەک نیم.″

"I don't have the experience."

″ئەزموونم نییە.″

"I'm not the expert."

″ من شارەزا نیم.″

"The system is too broken,

″سیستەمەکە تەواو تێکشکاوە،

our leaders too shortsighted,

سەرکردەکانمان زۆر کورت بینن،

our society too shackled to the status quo."

کۆمەڵگاکەمان بۆ دۆخی ئیستا تەواو کەلەپچە کراوە.″

These stories paralyze us.

ئەم چیرۆکانە ئیفلاجمان دەکەن.

Rewriting them is the single most powerful thing anyone of us can do

نووسینەوەی ئەوانە تاکە شتی بەهێزە کە هەریەکێک لە ئێمە دەتوانێت بیکات

for the planet and for ourselves.

بۆ هەسارەکەمان و بۆ خۆشمان

Now ask yourself.

ئێستا لەخۆت بپرسە.

Which story gets in the way of you taking action?

کام لەم چیرۆکانە رووبەرووت دەبێتەوە کاتێک دەتەوێت کارێک بکەی؟

Then think of the one thing you could do to challenge that story.

دوای ئەوە بیر لەشتێک بکەوە کە دەتوانی بیکەی بۆ ئاڵنگەری ئەو چیرۆکە.

If your story is that you're not smart enough,

ئەگەر چیرۆکەکە ئەوەبێت کە تۆ ئەوەندە زیرەک نیت،

you could challenge it by focusing on the skills and talents

دەتوانیت ئاڵەنگەری بکەیت لە ڕێگەی سێرەگرتن لەسەر ئەو هوونەر و بەهرانەی

and gifts that you bring to the table.

کە تۆ دەیهێنیە بەرباس.

If fashion is your passion,

ئەگەر مۆدە خولیای تۆیە،

how do we reimagine our relationship with clothes to be fully circular?

چۆن وێنای پەیوەندیەکانمان دەکەیەوە گەر جلوبەرگێک تەواو بازنەی بێت؟

If you love making food,

گەر حەزت لە درووستکردنی خواردنە،

how do we stop a third of it from being wasted every single day?

چۆن هەموو ڕۆژێک ئەو سێ یەکە بوەستێنین لە بەفیرۆدانی خۆراک؟

If you're a talented musician,

گەر تۆ موسیقاژەنێکی بەتوانای

how do we communicate the urgency of climate action

چۆن پەیوەندیمان هەبێت بۆ کارێکی بەپەلەی کەشوهەوا

through a universal language?

لەڕێگەی زمانێکی جیهانی؟

If your story is that the system is too broken,

ئەگەر چیرۆکەکەت ئەوەیە لە سیستەمەکە تەواو تێكشکاوە،

the problem is too big to fix,

کێشەکە زۆر گەورەیە بۆ چارەکردن،

visualize what it would look like for you to focus on a single problem.

وێنای ئەوە بکە کە چۆن دەبێت کە تەنها سێرت لەسەر یەک کێشە بێت.

The climate crisis is the symptom of many interconnected problems,

قەیرانی کەشوهەوا نیشانەی چەندین کێشەی پێکەوە بەستراوە،

from food waste to fast fashion,

لە بەفیڕۆدانی خواردنەوە بۆ مۆدەی خێرا،

social inequality to how we've divorced ourselves from nature.

نایەکسانی کۆمەڵایەتی هۆکارە کە ئێمە خۆمان لە سرووشت جیاکردۆتەوە.

Every problem requires a solution.

هەموو کێشەیەک چارەیەکی پێویستە.

A solution delivered by a someone,

چارەسەرێک لەلایەن کەسێکەوە

like you.

بۆ نموونە تۆ.

When you look back on your own life,

کاتێک سەیری ڕابردووی ژیانی خۆت دەکەی،

what do you want to see?

دەتەوێت چی ببینیت؟

Will you have chosen despair, denial,

چی هەلدەبژێری بێ هیوای، نکۆڵیکردن،

or something different?

یان شتێکی جیاواز؟

Will you have been a spectator to our planet's problems

ئایا دەبووی بە بینەری کێشەکانی هەسارەکەمان

or the person who did something to fix them?

یان ئەو کەسەی کە شتێک دەکات بۆ چارەکردنی؟

What will your story be?

چیرۆکەکەی تۆ چی دەبوو؟