The African Swamp Protecting Earth's Environment | Vera Songwe | TED

Translator: Mhamad Luqman Shahab Reviewer: Didar Omar

There is a play by one of my favorite writers,

یەکێک لە نوسەرە دڵخوازەکانی من شانۆیەکی هەیە

Nobel laureate Wole Soyinka,

نوسەری پایەدار وۆڵ سۆینکا،

I would like to tell you about,

حەزم دەکرد باسی

"The Swamp Dwellers."

“نیشتەجێی زەلکاوەکان.” بکەم.

"The Swamp Dwellers" are about a blind beggar

“نیشتەجێی زەلکاوەکان.” باسی سواڵکەرێکی کوێر دەکات

who attempts to buy a piece of swampland

کە دەیەوێت پارچە زۆنگاوێک بکڕێت

because he believes that the swamps will provide him

لەبەر ئەوەی دەڵێت زۆنگاوەکان ژیانێکی

with a better livelihood.

باشتر بۆ من دابیندەکات.

However, the villagers in that swamp believe

هەرچەندە، گوندنشینەکانی ئەو زۆنگاوە باوەڕیان وابوو

that deep in the forests of the swamp lies a deity

قوڵای دارستانەکانی زەلکاوەکە خواوەندی لێیە

whose job is to protect them from all misfortune.

بۆ ئەوەی بیان پارێزێت لە هەموو نەهامەتییەک.

There is another swamp

لێرە زۆنگاوێکی تر هەیە

that protects us from misfortune.

کە دەمان پارێزێت لە نەهامەتی.

And holds the promise of humanity's survival.

و پەیمان بە پاراستنی ژیانی مرۆڤ دەدات.

Those are the peatlands of the Congo Basin.

ئەوانە کانگای زۆنگاوەکانن لە کۆنگۆ باسین.

The peatlands of the Congo Basin

کانگای زۆنگاوەکانی کۆنگۆ باسین

are a lush, vast, expanse of weeds, shrubs

چڕوپڕن، فراوانن و پڕە لە دار و دەوەن

and trees that absorb carbon

ئەو دارانەی کە دەبنە هۆی لەخۆگرتنی گازی کاربۆنی

from the atmosphere.

لە دەوروبەری.

They span 145,000 kilometers.

١٤٥ هەزار کیلۆمەتر خول دەخۆنەوە.

The peat formations began 10,000 years ago,

گۆڕان بەسەر شێوەکانیان ١٠٠٠٠ ساڵ لەمەوبەر دەستی پێکرد،

when man moved from hunter-gatherer to farmer.

کاتێک پیاوێک لە راوکەرەوە بووە جوتیار.

Nature, I guess, figured, "I better start protecting myself."

سروشت، دەزانم، شێوەی کرد، “باشترە خۆم بپارێزم.”

A couple of years ago,

٢ ساڵ لەمەوبەر،

scientists discovered that these tropical peatlands

زاناکان ئەوەیان دۆزیەوە کە ئەو زۆنگاوە خولگەییانە

are probably the largest carbon sink in the world.

بە دڵنیاییەوە یەکەم کۆکەرەوەی کاربۆنن لە جیهان.

They store 30 billion tons of carbon.

ئەوان ٣٠ ملیار تەن کاربۆن هەڵدەمژن.

If they did not exist,

ئەگەر ئەوانە نەبوونایە،

we would have probably already stepped beyond

لەوانەیە هەنگاوێک لەملا تر بووینایە

the threshold of 1.5 degrees of warming.

١.٥ پلەی گەرمی.

However, the peatlands are under threat.

هەرچەندە، لە ژێر هەڕەشەی لەناوچوونن.

We have, of course, oil explorations being contemplated.

بە دڵنیاییەوە ئێمە دەبێ بیر لە گەڕان بەدوای نەوت بکەینەوە.

Logging licenses have already been awarded.

مۆڵەتی پێش وەختەشمان پێدراوە.

And many of the communities that live around the peatlands

هەموو ئەو کۆمەڵانەی کە لە دەوری زۆنگاوەکە دەژین

have just this for survival.

تەنها بۆ بەردەوام بوونیانە لە ژیان.

We have all collectively seen,

هەموومان ئەوەمان بینیووە،

in the Amazon forest,

لە دارستانەکانی ئەمازۆن،

burning down because of economic interest.

لەبەر بەرژەوەندی ئابووری، لەناوچوون و سوتان.

Turning this forest from carbon sink to carbon source.

گۆڕینی ئەو دارستانە لە هەڵمژەری کاربۆن بۆ سەرچاوەی کاربۆن.

We have witnessed, in Indonesia, the swamps drained

شاهێدی ئەوەمان داوە، لە ئندەنوسیا، زۆنگاوەکان وشکبوون

for palm oil plantations.

بۆ وەبەرهێنانی نەوت.

Turning them from carbon sink to carbon source.

گۆڕینیان لە هەڵمژینەوە بۆ سەرچاوەی کاربۆن.

It will be devastating if the same fate

ئەمە وێرانکەر دەبێت ئەگەر هەمان چارەنووس

were to befall the peatlands of the Congo Basin.

رووبداتەوە بەسەر زۆنگاوەکان لە کۆنگۆ باسین.

The peatlands are a passion of mine.

زۆنگاوەکان هیوای منن.

I believe they must be protected.

پێم وایە دەبێ پارێزگاریان لێ بکرێت.

But we must also, in this fight against climate change,

بەڵام ئێمەش دەبێ بجەنگین لە دژی گۆڕانی کەش و هەوا،

ensure that responsibility and accountability

ئەو بەرپرسیاریەتییە بگرینە ئەستۆ

are adequately apportioned.

کە بەشی پێویست باسکراوە.

The world emits over 54 billion tons of carbon.

زەوی ٥٤ ملیار تۆن کاربۆن دەردەپەڕێنێ.

The peatlands of the Congo Basin absorb a large majority of that.

بەشی زۆری لە زۆنگاوەکانی کۆنگۆ باسینن.

Africa emits 1.2 billion tons of carbon a year.

ئەفەریقا ١.٢ملیار تۆن کاربۆن دەردەپەڕێنێ لە ساڵێکدا.

And the communities that live around the peatlands

و ئەو کۆمەڵگایانەی لە دەوری زۆنگاوەکان دەژین

have no access to basic services.

کە هیچ خزمەت گوزاریەکیان نیە.

Education, health care,

پەروەردە، تەندروستی سەرەتای،

clean drinking water, an adequate meal,

ئاوی پاک، ژەمێک خۆراکی پێویست،

good transportation, technology.

گواستنەوەیەکی باش، تەکنەلۆژیا.

Clearly, they are not tweeting.

بەکورتی، ئەوان قسە ناکەن.

The peatlands are an economic asset,

زۆنگاوەکان سەرمایەکی ئابوریین،

which, if valued appropriately, could provide the stepping stone

کە ئەگەر بەجوانی بەکاربهێندرێت، دەتوانرێ بەردی بناغە دابنرێت،

for these communities to improve their livelihoods.

بۆ ئەم کۆمەڵگایانە بۆ باشتر کردنی بژێوی ژیانیان.

Nature has acted already as a store of value for the peatlands.

سروشت پێشتر زۆر بەکارهاتووە وەک کۆگایەک بۆ ئەو زەنگاوانە.

A kind of federal reserve.

کە جۆرێکە لە یەدەگی فیدراڵی.

Now, imagine if we had a price for carbon at 50 dollars.

ئێستا، بهێنە بەرچاوت ئەگەر نرخی کاربۆن ٥٠ دۆلار بێت.

With 30 billion tons of carbon sequestered in the peatlands,

لەگەڵ ٣٠ ملیار تۆن کاربۆن بە جیا لە زۆنگاوەکان،

we're talking at 1.5 trillion.

ئێمە باسی ١.٥ تریلیۆن دەکەین.

A peatland development fund

لەگەڵ گەشەسەندنی رێژەی زۆنگاوەکان

could help us today to address the stubborn

لەوانەیە ئەمڕۆ یارمەتیدەربن بۆ بۆ چارەسەرکردنی کێشەکە

and seemingly persistent developmental challenges

و وادیارە ئاڵنگری گەشەپێدان بەردەوامە

that the continent faces today.

کە ئەمڕۆ کیشوەرێک توشی دەبێت.

This is not just about decarbonization.

ئەمە تەنها دەربارەی کەمبوونەوەی کاربۆن نیە.

This is also about development with dignity.

بەڵکو ئەمە گەشەیە لەگەڵ سەربەرزی.

This is about equity.

ئەمە واتە یەکسانی.

It is about justice, and it is about transparency.

واتە دادپەروەری، واتە روناکی.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

Indeed, Africa has not contributed enormously

لەراستیدا ئەفریقا هاوبەش نیە

to the climate crisis.

بە قەیرانەکانی کەش و هەوا.

But we have visibly contributed enormously to keeping the planet alive.

بەڵام ئێمە بەرپرسین لە پاراستنی هەسارەکەمان.

We can, therefore ...

ئێمە دەتوانین …

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

Not expect, but as the blind beggar,

چاوەڕێ مەکە، بەڵکو وەک سواڵکەرە کوێرەکە،

we continue to plead for assistance to achieve a better livelihood,

ئێمە بەردەوام دەبین لە یارمەتیدانیان بۆ بژێوییەکی باشتر،

and we certainly cannot be like Wole Soyinka’s swamp dwellers

بە دڵنیاییەوە ناتوانین وەک شانۆکەی وۆڵ سۆینکا بین

who wait patiently while the world overlooks

کە بە ئارامی چاوەڕێ دەکات لەکاتێکدا جیهان سەیرکەرە

and undermines Africa's contribution to climate change.

و ئەفریقا بە لاواز دەزانن بۆ گۆڕانی کەش و هەوا.

Science has recognized Africa's contribution.

زانست کاریگەری ئەفریقای دەرخستووە.

I ask you to join me in recognizing Africa's contribution,

داواتان لێدەکەم کە بەشداربن لەگەڵم بۆ ناساندنی کاریگەری ئەفریقا،

and collectively,

بەیەکەوە،

we must ask the markets to recognize

ئێمە پێویستە داوا لە مارکێتەکان بکەین بۆ ناساندنی

and adequately reward Africa's contribution

بەشداریکردنی ئەفریقا و خەڵاتیان بکەین

by putting a price on carbon.

بە دانانی نرخێک لەسەر کاربۆن.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)