How fast are you moving right now? - Tucker Hiatt

Bạn đang chuyển động với vận tốc nào ? - Tucker Hiatt

1,917,539 views

2014-01-27 ・ TED-Ed


New videos

How fast are you moving right now? - Tucker Hiatt

Bạn đang chuyển động với vận tốc nào ? - Tucker Hiatt

1,917,539 views ・ 2014-01-27

TED-Ed


Vui lòng nhấp đúp vào phụ đề tiếng Anh bên dưới để phát video.

Translator: Hồng Linh Nguyễn Reviewer: Nhu PHAM
00:08
How fast are you moving right now?
0
8996
3255
Bạn đang chuyển động với vận tốc nào?
00:12
That seems like an easy question.
1
12251
1582
Có vẻ là một câu hỏi dễ.
00:13
The first tempting answer is,
2
13833
1367
Câu trả lời thứ nhất có thể là
00:15
"I'm not moving."
3
15200
1668
"Tôi đang đứng yên."
00:16
Upon further reflection,
4
16868
1305
Nhưng nghĩ xa hơn,
00:18
you realize that maybe the Earth's motion counts.
5
18173
2860
bạn nhận ra chuyển động của Trái đất cũng có thể được tính.
00:21
So, a second tempting answer is,
6
21033
2086
Vậy câu trả lời thứ hai có thể là:
00:23
"19 miles/second around the Sun."
7
23119
2685
"30,6 km/s quanh Mặt trời."
00:25
But then you recall learning that the Sun
8
25804
1877
Nhưng rồi bạn nhớ rằng Mặt trời
00:27
moves around the center of the Milky Way galaxy,
9
27681
2838
chuyển động quanh trung tâm Dải Ngân hà,
00:30
and the Milky Way moves within the Local Group of galaxies,
10
30519
3463
và Dải Ngân hà chuyển động trong Tập hợp Ngân hà,
00:33
and the Local Group moves within the Virgo Cluster,
11
33982
2832
và Tập hợp Ngân hà chuyển động trong Cụm Xử Nữ,
00:36
and the Virgo Cluster moves within...
12
36814
2419
và Cụm Xử Nữ chuyển động trong...
00:39
"How fast are you moving?"
13
39233
1336
"Chuyển động với vận tốc nào?"
00:40
is not an easy question.
14
40569
1585
không phải là một câu hỏi dễ.
00:42
When Mission Control tells astronauts
15
42154
1710
Trạm kiểm soát cho biết tốc độ di chuyển của phi hành gia
00:43
how fast they're going,
16
43864
1376
00:45
there's always an assumed standard of rest.
17
45240
3087
dựa trên một tiêu chuẩn giả định về điểm tĩnh.
00:48
At the start of the voyage,
18
48327
1086
Lúc xuất phát,
00:49
speeds are given relative to the launchpad.
19
49413
2369
vận tốc được tính tương đối với bệ phóng.
00:51
But later, when the launchpad is
20
51782
1583
Sau đó, khi bệ phóng
00:53
just one more arbritrary place
21
53365
1501
chỉ còn là một điểm bất kì
00:54
down there on Earth's spinning surface,
22
54866
2055
trên bề mặt Trái đất,
00:56
speeds are given relative to
23
56921
1697
vận tốc được tính tương đối với
00:58
the idealized, non-spinning pinpoint center of Earth.
24
58618
4723
tâm điểm tĩnh lí tưởng của Trái đất.
Trên đường tới Mặt trăng,
01:03
On their way to the Moon,
25
63341
1128
01:04
Apollo astronauts had a hard time
26
64469
1955
phi hành gia tàu Apollo gặp khó khăn
01:06
answering the question,
27
66424
1168
để trả lời câu hỏi:
01:07
"How fast are you moving?"
28
67592
2049
"Bạn đang chuyển động với vận tốc nào?"
01:09
Speed away from Earth was one thing,
29
69641
2200
Vận tốc ở ngoài Trái đất là một chuyện,
01:11
and speed toward the Moon was quite another.
30
71841
2665
vận tốc khi tiến tới Mặt trăng lại là chuyện khác.
01:14
That's because the Earth and the Moon
31
74506
1501
Bởi vì Trái đất và Mặt trăng
01:16
move relative to one another.
32
76007
2058
chuyển động tương đối với nhau.
01:18
Ah, of course!
33
78065
1409
À, đương nhiên rồi!
01:19
Speed is a relative quantity.
34
79474
2213
Vận tốc là một đại lượng tương đối.
01:21
When Captain Kirk ask Lieutenant Sulu
35
81687
2996
Khi Cơ trưởng Kirk hỏi Trung úy Sulu
01:24
if the Starship Enterprise has reached a speed of warp 7,
36
84683
3156
phi thuyền Enterprise đã đạt vận tốc 370 tỉ km/h chưa?
01:27
Sulu should reply,
37
87839
1570
Sulu nên đáp là,
01:29
"Relative to what, Captain?"
38
89409
1836
"Tương đối với gì, Cơ trưởng?"
01:31
Such a sassy reply
39
91245
1504
Câu trả lời như vậy
01:32
may get subordinate Starfleet officers in trouble,
40
92749
2375
có thể khiến sĩ quan Starfleet gặp rắc rối,
01:35
but it is the only good answer
41
95124
1792
nhưng lại là câu trả lời duy nhất
01:36
to the question, "How fast are you moving?"
42
96916
2464
cho câu hỏi: "Chuyển động với vận tốc nào?"
01:39
This is basic relatively talking.
43
99380
1876
Đây là khái niệm tương đối cơ bản.
01:41
Not fancy Einsteinian relativity,
44
101256
2544
Không phải Thuyết tương đối cao siêu của Einstein,
01:43
but good old fashioned (and still correct)
45
103800
2341
mà là thuyết tương đối cũ (và vẫn đúng)
01:46
Galilean relativity.
46
106141
2085
của Galileo.
01:48
Galileo seems to have been the first person
47
108226
1996
Galileo dường như là người đầu tiên
01:50
to realize that there is no such thing
48
110222
1784
nhận ra không có thứ gọi là
01:52
as an absolute speed.
49
112006
2055
vận tốc tuyệt đối.
01:54
Speeds are relative.
50
114061
2250
Vận tốc mang tính tương đối.
01:56
This means that speeds only have meaning
51
116311
2156
Điều đó nghĩa là vận tốc chỉ có ý nghĩa
01:58
when they are referred to a reference frame.
52
118467
2976
khi được gắn với một hệ quy chiếu.
02:01
Presumably that reference frame is itself at rest.
53
121443
3990
Giả định hệ quy chiếu đó ở trạng thái tĩnh.
02:05
But then we have to ask again,
54
125433
1932
Nhưng rồi ta lại phải hỏ:i
02:07
"At rest relative to what?"
55
127365
2002
"Tĩnh so với gì?"
02:09
Because even the concept of rest
56
129367
1752
Bởi vì kể cả trạng thái tĩnh
02:11
has lost any hint of absolute meaning.
57
131119
2917
cũng không có khái niệm rõ ràng.
02:14
Speed is relative, and rest is relative.
58
134036
2804
Vận tốc có tính tương đối, trạng thái tĩnh cũng vậy.
02:16
Earth's speed is 19 miles/second relative to the Sun.
59
136840
4555
Vận tốc Trái đất là 30,6 km/s khi Mặt trời là mốc quy chiếu.
02:21
The Enterprise's speed is warp 7
60
141395
2111
Vận tốc tàu Enterprise là 370 tỉ km/h
02:23
relative to the center of the Milky Way galaxy.
61
143506
2963
khi lấy trung tâm Ngân hà làm mốc quy chiếu.
02:26
Your speed is zero relative to your easy chair.
62
146469
3946
Vận tốc của bạn là 0 khi lấy ghế ngồi làm mốc.
02:30
But depending on where you sit,
63
150415
1603
Nhưng tùy vào nơi bạn ngồi,
02:32
it is hundreds of miles/hour relative to Earth's center.
64
152018
3904
nó có thể là hàng trăm km/h khi lấy tâm Trái đất làm mốc.
02:35
When we furrow a brow and ask,
65
155922
1667
Khi ta nhăn mày và hỏi:
02:37
"But how fast is Earth really moving?"
66
157589
2224
"Vậy Trái đất chuyển động với vận tốc nào?"
02:39
we imagine Spaceship Earth
67
159813
2045
tưởng tượng Trái đất là 1 tàu vũ trụ
02:41
plowing through the ocean of space
68
161858
1625
rẽ sóng trên đại dương không gian
02:43
as it orbits the Sun.
69
163483
1795
trong lúc quay quanh Mặt trời.
02:45
But space is not an ocean.
70
165278
1581
Không gian không là đại dương.
02:46
It has no substance as water does.
71
166859
2297
Nó không có các chất như nước.
02:49
Space is not a thing;
72
169156
2295
Không gian không là một vật:
02:51
space is nothing.
73
171451
2376
không gian không là gì cả.
02:53
Space is no thing.
74
173827
1502
Không gian không có gì cả.
02:55
You can move between two points in space,
75
175329
2176
Bạn có thể di chuyển giữa 2 điểm trong không gian,
02:57
say between Earth and Mars,
76
177505
1703
như Trái đất và Sao Hỏa,
02:59
but you can't move through space.
77
179208
2253
nhưng không thể đi xuyên qua không gian.
03:01
There's nothing to move through.
78
181461
1550
Chẳng có gì để đi qua cả.
03:03
It's like trying to say how much a hole weighs.
79
183011
2587
Việc đó giống như thử nói lỗ trống nặng bao nhiêu.
03:05
A hole weighs exactly nothing
80
185598
2491
Lỗ trống nặng bằng 0
03:08
because a hole is nothing.
81
188089
1916
bởi vì nó không là gì cả.
03:10
It's a void, and so is space.
82
190005
2541
Trống không, và không gian cũng vậy.
03:12
To move relative to nothing is meaningless.
83
192546
3178
Chuyển động tương đối so với không vật gì cả là vô nghĩa.
03:15
The concepts of speed and of rest
84
195724
2616
Khái niệm vận tốc và trạng thái tĩnh
03:18
have only relative meaning.
85
198340
1623
chỉ có nghĩa tương đối.
03:19
They are absolutely meaningless.
86
199963
1893
Chúng không có nghĩa tuyệt đối.
03:21
They mean something
87
201856
1656
Chúng chỉ có nghĩa
03:23
only with respect to arbitrarily chosen,
88
203512
1932
khi được gắn với một mốc quy chiếu
03:25
artificial frames of reference.
89
205444
2746
bất kì đã được chọn.
03:28
If, someday, you are buckled into your spaceship,
90
208190
2463
Nếu một ngày nào đó trong tàu vũ trụ ,
03:30
and you see from the side window, say,
91
210653
2046
bạn nhìn thấy qua cửa sổ, ví dụ
03:32
a space station whizz by at constant speed,
92
212699
2956
một trạm không gian bay qua với vận tốc bất biến,
03:35
there is no way to know which of you is really moving.
93
215655
2888
không có cách nào biết được cái gì đang chuyển động.
03:38
Neither of you is really moving
94
218543
1748
Cả hai đều không chuyển động
03:40
because there is no deep reality about constant speed.
95
220291
2563
vì vận tốc bất biến không có thực.
03:42
Constant speed in a straight line
96
222854
2170
Vận tốc bất biến là một đường thẳng
03:45
has only relative meaning,
97
225024
1898
chỉ có ý nghĩa tương đối,
03:46
a kind of relative reality.
98
226922
2253
một dạng hiện thực tương đối.
03:49
Does this mean that all motion is relative?
99
229175
2420
Nghĩa là mọi chuyển động đều có tính tương đối?
03:51
No! Some motions have only relative meaning,
100
231595
3170
Không! Một vài chuyển động chỉ có tính tương đối,
03:54
but some motions have absolute meaning,
101
234765
2142
một vài chuyển động có tính tuyệt đối,
03:56
are absolutely real.
102
236907
2112
và hoàn toàn thật.
03:59
For example, constant speed is relative,
103
239019
3257
Ví dụ, vận tốc bất biến là tương đối,
04:02
but change in speed is absolute.
104
242276
2415
nhưng thay đổi trong vận tốc là tuyệt đối.
04:04
Calling something absolute in science
105
244691
2101
Cái gì có tính tuyệt đối trong khoa học
04:06
means that arbitrary standards are not used
106
246792
2989
nghĩa là không dùng các tiêu chuẩn bất kì
04:09
in its measurement.
107
249781
1166
trong quá trình đo lường.
04:10
It is unambiguously measurable.
108
250947
2168
Có thể đo được một cách rõ ràng.
04:13
When your spaceship fires its engines,
109
253115
2289
Khi tàu vũ trụ của bạn bắt đầu chạy,
04:15
your change in speed is beyond doubt.
110
255404
2998
sự thay đổi vận tốc là rõ ràng.
04:18
You feel it in your stomach,
111
258402
1470
Bạn cảm thấy điều đó,
04:19
and your ship's sensors can measure it.
112
259872
2100
và cảm biến trên tàu có thể đo được.
04:21
Outside your window,
113
261972
1278
Ngoài cửa sổ, trạm không gian lướt qua
04:23
the passing space station
114
263250
1053
04:24
may seem to be changing speed,
115
264303
1952
dường như thay đổi vận tốc,
04:26
but the beings inside the station will not feel it.
116
266255
2750
nhưng những người trong trạm không cảm thấy như vậy.
04:29
And no sensors can measure it.
117
269005
1666
Và không cảm biến nào đo được.
04:30
You are really changing speed,
118
270671
2067
Bạn thực sự đang thay đổi vận tốc,
04:32
and they are really are not.
119
272738
1983
còn họ thì không.
04:34
There's something absolutely real
120
274721
1585
Có sự tuyệt đối
04:36
about changes in speed.
121
276306
2282
trong sự thay đổi vận tốc,
04:38
The same goes for rotation.
122
278588
2001
Sự xoay tròn cũng vậy.
04:40
If your spaceship is spinning,
123
280589
1583
Nếu tàu vũ trụ đang quay,
04:42
you can feel it,
124
282172
1000
bạn có thể cảm thấy, có thể đo được bằng cảm biến.
04:43
and your ship's sensors can measure it.
125
283172
1558
04:44
The space station outside
126
284730
1335
Trạm không gian bên ngoài
04:46
may seem to be going around you,
127
286065
1752
như đang xoay quanh bạn,
04:47
but it is you who feels queasy,
128
287817
1666
nhưng chỉ bạn cảm thấy buồn nôn,
04:49
not the folks in the space station.
129
289483
1878
chứ không phải người trong trạm vũ trụ.
04:51
You are really spinning,
130
291361
1588
Chính bạn mới đang quay tròn,
04:52
and they really are not.
131
292949
1607
còn họ thì không.
04:54
There's something absolutely real about rotation.
132
294556
2811
Chuyển động xoay tròn mang tính tuyệt đối.
04:57
So, some motions are relative, and some are not.
133
297367
2920
Vậy một vài chuyển động là tương đối, một vài thì không.
05:00
There is no deep reality about constant speed,
134
300287
2557
Không có thực tế tuyệt đối với vận tốc bất biến,
05:02
but changes in speed are deeply real,
135
302844
2866
nhưng sự thay đổi trong vận tốc là có thật,
05:05
and so are rotations.
136
305710
1380
cũng như chuyển động xoay tròn.
05:07
We have to be thoughtful
137
307090
1164
Phải cẩn trọng
05:08
in our analysis of everyday experience
138
308254
1501
trong phân tích
05:09
in order to identify what is deeply real.
139
309755
2667
để xác định cái gì là tuyệt đối.
05:12
Since we can be fooled by perceptions
140
312422
2223
Vì ta có thể bị đánh lừa bằng những nhận thức
05:14
as basic as speed,
141
314645
1361
đơn giản như vận tốc,
05:16
maybe every perception deserves careful scrutiny.
142
316006
2583
mỗi nhận thức đều cần được xem xét kĩ càng.
05:18
This is what inspired Einstein
143
318589
1948
Đây là điều truyền cảm hứng cho Einstein
05:20
to his incredible insights
144
320537
1412
có cái nhìn sâu sắc
05:21
about the speed of light and forward time travel.
145
321949
2329
về vận tốc ánh sáng và du hành vượt thời gian.
05:24
Knowing how to identify
146
324278
1701
Biết cách xác định
05:25
what is deeply real
147
325979
1586
cái gì mang tính tuyệt đối
05:27
is tough and important work.
148
327565
2626
là công việc khó khăn nhưng quan trọng.
05:30
If a police officer ever pulls you over for speeding
149
330191
3131
Nếu một viên cảnh sát yêu cầu bạn tấp vào lề vì vượt tốc độ
05:33
and asks, "Do you know how fast you were going?"
150
333322
2536
và hỏi: "Bạn biết bạn đang đi với vận tốc nào không?"
05:35
an insightful, though perhaps unwise, reply
151
335858
3414
một câu trả lời sâu sắc, nhưng không khôn ngoan cho lắm
05:39
would be, "Relative to what?"
152
339272
2503
sẽ là: "Tương đối với cái gì?"
05:41
And then, as you sit in the backseat of the police car
153
341775
2724
Và rồi, bạn sẽ ngồi sau xe cảnh sát
05:44
and feel it accelerate toward jail,
154
344499
1859
và được tháp tùng về phòng giam,
05:46
you can add,
155
346358
1836
bạn có thể nói thêm:
05:48
"But some things are absolute!"
156
348194
4000
"Nhưng có những thứ là tuyệt đối!"
Về trang web này

Trang web này sẽ giới thiệu cho bạn những video YouTube hữu ích cho việc học tiếng Anh. Bạn sẽ thấy các bài học tiếng Anh được giảng dạy bởi các giáo viên hàng đầu từ khắp nơi trên thế giới. Nhấp đúp vào phụ đề tiếng Anh hiển thị trên mỗi trang video để phát video từ đó. Phụ đề cuộn đồng bộ với phát lại video. Nếu bạn có bất kỳ nhận xét hoặc yêu cầu nào, vui lòng liên hệ với chúng tôi bằng biểu mẫu liên hệ này.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7