How fast are you moving right now? - Tucker Hiatt

Jak szybko poruszasz się w tej chwili? - Tucker Hiatt

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

How fast are you moving right now?

Jak szybko się teraz poruszasz?

That seems like an easy question.

To raczej proste pytanie.

The first tempting answer is,

Chciałoby się powiedzieć:

"I'm not moving."

"Wcale się nie poruszam".

Upon further reflection,

Ale po zastanowieniu

you realize that maybe the Earth's motion counts.

przychodzi ci na myśl, że Ziemia się rusza.

So, a second tempting answer is,

Moglibyśmy więc powiedzieć:

"19 miles/second around the Sun."

"30 km na sekundę wokół Słońca".

But then you recall learning that the Sun

Ale przypominasz sobie, że Słońce

moves around the center of the Milky Way galaxy,

okrąża centrum Drogi Mlecznej,

and the Milky Way moves within the Local Group of galaxies,

która porusza się w Grupie Lokalnej Galaktyk,

and the Local Group moves within the Virgo Cluster,

a ta grupa w przemierza Gromadę w Pannie,

and the Virgo Cluster moves within...

a gwiazdozbiór Panny porusza się w...

"How fast are you moving?"

"Jak szybko się poruszasz?"

is not an easy question.

to niełatwe pytanie.

When Mission Control tells astronauts

Kiedy kontrola naziemna mówi astronautom

how fast they're going,

z jaką prędkością się poruszają,

there's always an assumed standard of rest.

istnieje założony stan spoczynku.

At the start of the voyage,

Podczas startu

speeds are given relative to the launchpad.

prędkość podaje się w odniesieniu do miejsca startu.

But later, when the launchpad is

Później punkt startowy

just one more arbritrary place

staje się jednym z wielu punktów

down there on Earth's spinning surface,

na powierzchni wirującej Ziemi,

speeds are given relative to

a prędkość odnosi się

the idealized, non-spinning pinpoint center of Earth.

do teoretycznego, nieruchomego punktu w centrum Ziemi.

On their way to the Moon,

W drodze na Księżyc

Apollo astronauts had a hard time

astronautom z Apolla było trudno

answering the question,

odpowiedzieć na pytanie,

"How fast are you moving?"

jak szybko się poruszają.

Speed away from Earth was one thing,

Prędkość od Ziemi

and speed toward the Moon was quite another.

i prędkość w stronę Księżyca różniły się,

That's because the Earth and the Moon

ponieważ Ziemia i Księżyc

move relative to one another.

poruszają się względem do siebie.

Ah, of course!

Oczywiście!

Speed is a relative quantity.

Prędkość to wielkość względna.

When Captain Kirk ask Lieutenant Sulu

Kiedy kapitan Kirk pyta porucznika Sulu,

if the Starship Enterprise has reached a speed of warp 7,

czy Enterprise osiągnął prędkość warp 7,

Sulu should reply,

Sulu powinien powiedzieć:

"Relative to what, Captain?"

"W odniesieniu do czego, kapitanie?".

Such a sassy reply

Taka bezczelna odpowiedź

may get subordinate Starfleet officers in trouble,

mogła ściągnąć kłopoty na młodszych oficerów Gwiezdnej Floty,

but it is the only good answer

ale to jedyna dobra odpowiedź

to the question, "How fast are you moving?"

na pytanie: "Jak szybko się poruszasz?".

This is basic relatively talking.

To prosta względność,

Not fancy Einsteinian relativity,

nie wymyślna teoria względności Einsteina,

but good old fashioned (and still correct)

ale stara i wciąż prawidłowa

Galilean relativity.

zasada względności Galileusza.

Galileo seems to have been the first person

Był on pierwszym człowiekiem,

to realize that there is no such thing

który zdał sobie sprawę,

as an absolute speed.

że nie ma czegoś takiego jak prędkość absolutna.

Speeds are relative.

Prędkości są względne.

This means that speeds only have meaning

Oznacza to, że nabierają znaczenia

when they are referred to a reference frame.

tylko w układzie odniesienia.

Presumably that reference frame is itself at rest.

Zakłada się, że sam układ odniesienia jest nieruchomy.

But then we have to ask again,

Ale wtedy nasuwa się pytanie:

"At rest relative to what?"

"W stosunku do czego?".

Because even the concept of rest

Nawet pojęcie spoczynku

has lost any hint of absolute meaning.

nie ma wymiaru absolutnego.

Speed is relative, and rest is relative.

Prędkość jest względna, tak samo stan spoczynku.

Earth's speed is 19 miles/second relative to the Sun.

Ziemia pędzi 30 km/s względem Słońca.

The Enterprise's speed is warp 7

Enterprise ma prędkość warp 7

relative to the center of the Milky Way galaxy.

względem centrum Drogi Mlecznej.

Your speed is zero relative to your easy chair.

Twoja prędkość wynosi względne zero w odniesieniu do twojego fotela.

But depending on where you sit,

Ale zależnie od tego, gdzie siedzisz,

it is hundreds of miles/hour relative to Earth's center.

wynosi setki km na godzinę względem środka Ziemi.

When we furrow a brow and ask,

Kiedy ze zmarszczonym czołem spytasz:

"But how fast is Earth really moving?"

"Ale jak szybko naprawdę porusza się Ziemia?",

we imagine Spaceship Earth

wyobrażamy sobie, jak statek kosmiczny "Ziemia"

plowing through the ocean of space

przemierza ocean kosmosu,

as it orbits the Sun.

krążąc wokół Słońca.

But space is not an ocean.

Ale wszechświat to nie ocean.

It has no substance as water does.

Nie posiada materii, jak woda.

Space is not a thing;

Przestrzeń kosmiczna to nie rzecz,

space is nothing.

to nic.

Space is no thing.

Jest niczym.

You can move between two points in space,

Możesz poruszać się między 2 punktami w przestrzeni,

say between Earth and Mars,

jak między Ziemią a Marsem,

but you can't move through space.

ale nie możesz przemierzać przestrzeni.

There's nothing to move through.

Nie ma czego przemierzać.

It's like trying to say how much a hole weighs.

To tak, jakby zgadywać, ile waży dziura.

A hole weighs exactly nothing

Dziura nic nie waży,

because a hole is nothing.

ponieważ jej nie ma.

It's a void, and so is space.

To pustka, podobnie jak przestrzeń.

To move relative to nothing is meaningless.

Poruszanie się względem niczego nic nie znaczy.

The concepts of speed and of rest

Pojęcia prędkości i spoczynku

have only relative meaning.

maja jedynie wartość względną.

They are absolutely meaningless.

Nie mają wartości absolutnej.

They mean something

Coś znaczą

only with respect to arbitrarily chosen,

jedynie w odniesieniu do określonych,

artificial frames of reference.

sztucznych układów odniesienia.

If, someday, you are buckled into your spaceship,

Jeśli kiedyś trafisz do statku kosmicznego

and you see from the side window, say,

i z bocznego okna

a space station whizz by at constant speed,

zobaczysz stację kosmiczną pędzącą ze stałą prędkością,

there is no way to know which of you is really moving.

nie będzie wiadomo, które z was faktycznie się porusza.

Neither of you is really moving

Tak naprawde żadne z was,

because there is no deep reality about constant speed.

bo nie istnieje rzeczywista stała prędkość.

Constant speed in a straight line

Stała prędkość w linii prostej

has only relative meaning,

ma tylko znaczenie względne,

a kind of relative reality.

względną rzeczywistość.

Does this mean that all motion is relative?

Czy to oznacza, że cały ruch jest względny?

No! Some motions have only relative meaning,

Nie! Niektóre ruchy są tylko względne,

but some motions have absolute meaning,

ale inne mają wartość absolutną,

are absolutely real.

są absolutnie prawdziwe.

For example, constant speed is relative,

Na przykład, stała prędkość jest względna,

but change in speed is absolute.

ale zmiana prędkości jest absolutna.

Calling something absolute in science

Nazywanie czegoś absolutnym w fizyce znaczy,

means that arbitrary standards are not used

że nie zastosowano względnych standardów

in its measurement.

przy pomiarach.

It is unambiguously measurable.

Ta rzecz ma pomiar bezwzględny.

When your spaceship fires its engines,

Kiedy statek kosmiczny odpala silniki,

your change in speed is beyond doubt.

zmiana prędkości jest oczywista.

You feel it in your stomach,

Czujesz ją w żołądku,

and your ship's sensors can measure it.

zmierzą ją też czujniki w statku.

Outside your window,

Za oknem

the passing space station

przelatująca stacja kosmiczna

may seem to be changing speed,

zdaje się przyspieszać,

but the beings inside the station will not feel it.

ale osoby wewnątrz stacji tego nie czują,

And no sensors can measure it.

a żadne czujniki tego nie zmierzą.

You are really changing speed,

To ty zmieniasz prędkość,

and they are really are not.

a oni tak naprawdę nie.

There's something absolutely real

Jest coś absolutnie prawdziwego

about changes in speed.

w zmianie prędkości.

The same goes for rotation.

To samo dotyczy rotacji.

If your spaceship is spinning,

Jeśli statek się obraca,

you can feel it,

możemy to poczuć,

and your ship's sensors can measure it.

a aparatura statku to zmierzy.

The space station outside

Stacja kosmiczna na zewnątrz

may seem to be going around you,

zdaje się nas okrążać,

but it is you who feels queasy,

ale to tobie zrobi się niedobrze,

not the folks in the space station.

a nie kolegom ze stacji.

You are really spinning,

To ty się obracasz,

and they really are not.

nie oni.

There's something absolutely real about rotation.

Jest coś absolutnie prawdziwego w rotacji.

So, some motions are relative, and some are not.

Pewne ruchy są względne, a pewne nie.

There is no deep reality about constant speed,

Nie istnieje rzeczywista stała prędkość,

but changes in speed are deeply real,

ale zmiany prędkości są prawdziwe,

and so are rotations.

tak samo jak rotacja.

We have to be thoughtful

Musimy być ostrożni

in our analysis of everyday experience

w obserwacji codzienności,

in order to identify what is deeply real.

w określaniu, co jest rzeczywiste.

Since we can be fooled by perceptions

Ponieważ zawodzą nas zmysły

as basic as speed,

tak podstawowe jak prędkość

maybe every perception deserves careful scrutiny.

może każde wrażenie należy starannie przeanalizować?

This is what inspired Einstein

To właśnie zainspirowało Einsteina,

to his incredible insights

do niesamowitej wnikliwości

about the speed of light and forward time travel.

na temat prędkości światła i podróży w przyszłość.

Knowing how to identify

Wiedza, jak odróżnić coś,

what is deeply real

co jest naprawdę rzeczywiste,

is tough and important work.

jest niezwykle istotna.

If a police officer ever pulls you over for speeding

Jeśli policjant zatrzyma cię za przekroczenie prędkości

and asks, "Do you know how fast you were going?"

i spyta: "Czy wie pan, jak szybko jechał?",

an insightful, though perhaps unwise, reply

wnikliwa, choć nieroztropna odpowiedź brzmi:

would be, "Relative to what?"

"W odniesieniu do czego?".

And then, as you sit in the backseat of the police car

Siedząc w radiowozie

i przyśpieszając w drodze do aresztu,

and feel it accelerate toward jail,

you can add,

możesz dodać:

"But some things are absolute!"

"Ale niektóre rzeczy są absolutne!".